شیراز| راهکارهای پدر علم هیدروژئولوژی ایران برای حل بحران آب؛ ذخیره ۴ سد فارس منفی است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، بحران آب یکی از مشکلات جدی در ایران به ویژه استان فارس است به گونه‌ای که به گفته بسیاری از متخصصان و کارشناسان استان فارس در زمره 3 استان نخست کشور است که با مشکلات کمبود و بحران آب روبه‌رو شده است. 

این بحران به اندازه‌ای است که از 9 سد در دست بهره‌برداری این استان 4 شد ملاصدرا، سیوند، ایزدخواست و خسویه نه تنها هیچ آبی برای برداشت ندارند بلکه بیش از حد مجاز از آنها برداشت شده و ذخیره این سدها منفی است. 5 سد باقی مانده نیز 774 میلیون مترمکعب آب دارد در صورتی که این میزان در سال گذشته 968 میلیون مترمکعب بوده است. 

با این توصیف امسال حدود 200 میلیون مترمکعب آب کاهش پیدا کرده در کنار این موضوع  متوسط بارندگی امسال در استان فارس نیز 114.2 میلی‌متر بوده که 70 میلی‌متر کمتر از سال گذشته است. مشکل جدی بحران آب سبب شد که به گفت‌وگو با عزت‌الله رئیسی اردکانی، استاد دانشگاه شیراز و پدر علم هیدروژئولوژی ایران بپردازیم. 

تسنیم: خشکسالی و بحران آب موضوعی است که این روزها زیاد از آن صحبت می‌شود، در استان فارس وضعیت به چه شکل است؟ 

رئیسی اردکانی: استان فارس جزء سه استان نخست کشور است که دچار بحران آب شده چون بیش از اندازه از آب تجدیدپذیر، از آب بارندگی و از سهمیه‌ای که سالانه خدا داده استفاده می‌کنیم در نتیجه این استفاده زیاد حجم آبی که هزاران سال ذخیره شده بود، مصرف و در اغلب آبخوان‌ها تمام شده و ما دچار بحران شدیم. 

در گذشته که استفاده و بهره‌برداری آب بیش از اندازه نبود، در سال‌های خشکسالی از حجم آبی در سفره‌های زمین ذخیره بود استفاده می‌کردیم و در سال‌های ترسالی این موضوع جبران می‌شد ولی امروز چون این آب‌های ذخیره استفاده شده در سال‌های ترسالی چیزی برای ذخیره باقی نمانده و بحران تشدید می‌شود. 

خشکسالی و بحران آب در استان فارس پدیده جدیدی نیست فقط تشدید شده است. از سال 1338 تا 1349 به مدت 13 سال ایستگاه هواشناسی شیراز خشکسالی را با بارندگی 260 میلی متر نشان داده است در حالی که در 10 سال اخیر بارندگی 255 میلی متر بوده است پس پدیده تازه‌ای نیست.

برخی بحث تغییر اقلیم را مطرح می‌کنند، درست است که تغییر اقلیم داریم اما تغییر اقلیم یک پروسه طولانی مدت است و این ماجرای بحران آب و خشکسالی صرفا علتش اضافه برداشت است و بحرانی که خود ما ایجاد کردیم. 

تسنیم: تاثیر تشدید بحران آب بر زندگی مردم و دریاچه‌ها چیست؟ 

رئیسی اردکانی: در برخی از آبخوان‌ها که هم ماسه داریم و هم رس، وقتی سفره‌های آب پایین رود این رس‌ها نشست می‌کند و این نشست آثارش را به صورت شکاف‌هایی در سطح زمین نشان می‌دهد و در استهبان به صورت شافت خود را نشان داده است. 

دریاچه‌ها از گذشته سهم آبی داشته‌اند اما در جاهایی که دریاچه داشتیم به علت حفر بی‌رویه چاه و احداث سد دریاچه‌ها خشک شده و مشکلات زیادی برای دریاچه‌ها و تالاب‌ها ایجاد کردیم.

مشکل شورتر شدن آب دریاچه‌ها مشکل دیگری است که بر کیفیت آب مورد استفاده مردم نیز تاثیر می‌گذارد چراکه حفر چاه‌های زیاد در اطراف دریاچه سبب شده آب دریاچه داخل آبخوان مجاور رود و آبخوان هم آبش شور و بی‌کیفیت می‌شود پس مشکل تنها کمبود آب نیست بلکه مشکل این است که هر سال کیفیت آب کمتر می‌شود زمانی هم که کیفیت آب پایین آید روی میزان عملکرد محصولات کشاورزی تاثیر می‌گذارد. 

از طرف دیگر آبدهی چاه‌ها کم می‌شود و زمانی که آبدهی چاه‌‌ها کم شد، کشاورزان مجبور هستند که سطح زیر کشت را کم کنند و از این طرف هم بر معیشت مردم تاثیر می‌گذارد. 

تسنیم: راه حل مقابله با بحران آب چیست و باید چه کرد؟ 

رئیسی اردکانی: من معتقدم به راحتی مسئله بحران آب را می‌توان حل کرد. در تمام مسائل روزمره زندگی داریم از علم استفاده می‌کنیم، شما در هر لحظه زندگی با یک چیز علمی روبه‌رو هستید اما درباره بحران آب از علم استفاده نمی‌کنیم. این مشکل مختص ایران و استان فارس نیست بلکه در دیگر کشورهای دنیا هم رخ داده اما در آن کشورها مشکل کنترل شده است اما در ایران وقتی به بحران آب می‌رسیم علم را به کار نمی‌گیریم. 

من معتقدم اگر میزان برداشت آب را 15 درصد کم کنیم مسئله بحران اب حل می‌شود. مدیرعامل آبفای شیراز اعلام کرده که اگر برداشت را 20 درصد کاهش دهیم ما جیره‌بندی نخواهیم داشت و مجبور نیستیم که از حجم ذخیره برداریم. مردم ما می‌توانند 15 تا 20 درصد آب را به راحتی صرفه‌جویی کنند اما مکانیزم قانونی نیز لازم است.

برای بحران آب هم راه کوتاه مدت است و هم بلندمدت؛ راه کوتاه مدتش این است که بگوئیم کلیه ادارات دولتی و مدارس براساس کنتورشان 20 درصد صرفه‌جویی در مصرف آب داشته باشند و این عملی است. از کلیه خانه‌ها بخواهیم 20 درصد کمتر مصرف کنند و اگر این اتفاق نیفتاد قیمت آب را بالا ببریم. 

در دنیا و دیگر کشورها هم این موضوع را اعمال می‌کنند و همه هم مجبورند که رعایت کنند و هر کس رعایت نکرد جریمه‌های بسیار سنگین می‌کنند اما در ایران این موضوع اجرا نمی‌شود. باید تعرفه‌ها را بالا برد البته نه برای آدم‌های معمولی و مصرف به اندازه بلکه میزان حداقلی برای مصرف آب تعیین کنند و برای این میزان قیمت  بالا نرود اما اگر افزایش مصرف داشته باشند قیمت افزایش یابد. 

به طور مثال مشترکی سال گذشته 50 مترمکعب مصرف کرده است امسال باید 40 مترمکعب شود، اگر 45 مترمکعب شد به میزان 5 مترمکعبی که زیادتر مصرف کرده قیمت را افزایش داد اما به جای اینکه راه‌های عملی را انجام دهیم به سمت احداث چاه‌های جدید می‌رویم و بحران آب را بیشتر می‌کنیم.

در کشورهای دیگر هر سال که وضع خراب باشد، به کشاورزان می‌گویند 15 تا 20 درصد کشت محصول را کاهش دهند اما در استان فارس می‌گویند آب نیست، مردم خرامه آب ندارند شلتوک نکارید اما همه شلتوک می‌کارند. این یک روش پذیرفته شده است سال خشکسالی محصول باید کمتر کاشته شود. 15 درصد که کم شود کشاورز نابود نمی‌شود. 

این سنت گذشته‌های ماست.  در قدیم که قنات و چشمه بوده و چاه برای کشاورزی استفاده نمی‌شده سال‌هایی که خشکسالی می‌شد همه مردم 20 درصد کمتر می‌کاشتند یا محصولی که آب کمتری نیاز داشت می‌کاشتند. الان این سنت از بین رفته در نتیجه کشاورز برای سال ترسالی و خشکسالی باید وام بگیرد و پس دهد. 

از طرف دیگر حاکمیت آب نیز دست یک سازمان نیست. تعدادی نهاد و سازمان باید دست به دست یکدیگر بدهند و این راه‌های ساده و ابتدای را به کار بگیرند و اعمال قانون کنند. به عنوان یک فرد که در زمینه آب مطالعه دارم مشکل حادی در این مسئله نمی‌بینم مشکل این است که هیچ کس قانون را رعایت نمی‌کند. 

راه حل دیگر نصب کنتور بر چاه‌های آب در کشاورزی است که همه متخصاصان این را یک راه حل ساده برای کنترل بحران آب می‌دانند اما به جای این روش‌های ساده به دنبال روش‌های گرانقیمتی چون احداث گلخانه یا مطرح کردن موضوع گرفتن آب از رطوبت هوا هستند، در صورتی که حل مسئله بحران آب راه حل ساده‌ای دارد. 

گفت‌وگو از حلیمه زارع 

انتهای پیام/