کاری از برنامه هدایت تحصیلی نیز برنیامد؛ شوق پایان ناپذیر برای رشته تجربی

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، برنامه هدایت تحصیلی دانش آموزان را براساس علاقه‌مندی، استعداد و نیازهای کشور به سمت رشته‌ها و شاخه‌های تحصیلی گوناگون راهنمایی می‌کند و از این جهت تأثیرات آموزشی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری بر دانش آموزان، خانواده‌ها و جامعه دارد. از طرفی، اجرای نادرست این برنامه باعث می‌شود دانش‌آموزان به رشته‌های نامناسب وارد شوند و این خود در بلندمدت افت تحصیلی، کاهش بازدهی آموزشی، افزایش میزان ترک تحصیل، نارضایتی و ناراحتی‌های روحی و روانی دانش آموزان و خانواده‌ها را در پی دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس با توجه به سر و صداهای زیاد پیرامون طرح جدید هدایت تحصیلی در آموزش و پرورش و نیز تبعات آن گزارشی در این زمینه تهیه کرده است که نشان می‌دهد هدایت تحصیلی نتوانسته چندان به اهداف خود دست پیدا کند. بنابر این پژوهش یافته‌ها نشان می‌دهد برنامه هدایت تحصیلی از ابتدا تاکنون با مشکلاتی مواجه بوده است از همین رو قوانین و اسناد بر اصلاح و بازبینی و برقراری توزیع متوازن میان رشته‌های تحصیلی تأکید داشته‌اند، اما با این وجود، هیچ یک از اهداف مطلوب محقق نشده است.

تجربه اجرای هدایت تحصیلی در سال‌های قبل از سال تحصیلی 1395 - 1394 نشان می‌دهد که هدایت تحصیلی نتوانسته است به کارکردهای مطلوب خود دست یابد و ساختارهای بیرون از نظام آموزشی چون اشتغال و بازار کار بیش از همه بر این فرآیند تأثیر گذاشته است و همین امر باعث شده تا در هر دهه حجم زیادی از دانش آموزان به یک رشته تحصیلی روی آورده و پیامد آن نیز انباشت فارغ التحصیلان زیاد در آن رشته و خالی شدن سایر رشته‌ها و شاخه‌ها از فارغ التحصیلان علاقه‌مند و مستعد است.
برنامه هدایت تحصیلی در ابعاد گوناگون از چنان جایگاه و اهمیتی در نظام آموزشی و تعالی کشور برخوردار است که طیفی از قوانین و اسناد مهم چون قوانین برنامه‌های توسعه دوم، چهارم و پنجم، قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش، نقشه جامع علمی کشور، سند تحولات بنیادین و برنامه درسی ملی به این موضوع پرداخته و احکامی را در این باره تصویب کرده‌اند. افزون بر این برخی از این قوانین و اسناد چون قوانین برنامه و سند نقشه جامع علمی کشور فراتر از وزارت آموزش و پرورش جزء قوانین و اسناد بالادستی کشور به شمار می‌روند و این خود تأکیدی بر جایگاه برنامه هدایت تحصیلی به مثابه دغدغه ملی است.
جدول 1 توزیع دانش آموزان متوسطه دوم در رشته‌های گوناگون تحصیلی دولتی و غیردولتی بدون بزرگسالان را از سال تحصیلی 1384 - 1383 به ما نشان می‌دهد. تعداد کل دانش آموزان متوسطه دوم در سال تحصیلی 1384 - 1383 از 2.559.969 نفر به تعداد 2.224.933 نفر در سال تحصیلی 1394 - 1393 کاهش یافته است و این کاهش در تحلیل تغییرات رشدی تعداد دانش آموزان در رشته‌های گوناگون تحصیلی بسیار مهم است زیرا تعداد دانش آموزان در برخی از رشته‌ها به‌رغم کاهش تعداد کل دانش آموزان، همچنان رو به افزایش بوده است.
این جدول نشان می‌دهد از میان رشته‌های شاخه نظری، تعداد دانش آموزان در رشته علوم ریاضی و علوم انسانی طی دهه منتهی به سال تحصیلی 1394 - 1393 رو به کاهش نهاده است و برخلاف این روند، تعداد دانش آموزان رشته علوم تجربی طی این مدت رو به افزایش بوده است. تعداد دانش آموزان رشته ریاضی از 475.792 نفر در سال تحصیلی 1384 - 1383 به تعداد 375.653 نفر در سال تحصیلی 1394 - 1393 کاهش یافته است. این کاهش 100.139 نفری رقم قابل توجهی است که البته هر چند تعداد کل دانش آموزان در این سال‌ها کاهش داشته اما نکته مهم این است که شیب این کاهش‌ها در رشته ریاضی در سال‌های اخیر رو به تندی نهاده است و تعداد 31.742 نفر از تعداد کل کاهش‌ها در سال تحصیلی 1394 - 1393 رخ داده است. کاهش تعداد دانش آموزان در رشته ریاضی از سال تحصیلی 1388 - 1378 شروع شده است.
دانش آموزان رشته علوم تجربی در سال تحصیلی 1384 - 1383 تعداد 583.657 نفر بوده که این رقم در سال تحصیلی 1394 - 1393 به 715.013 نفر افزایش پیدا کرده و افزایش 131.356 نفری با توجه به کاهش تعداد کل دانش آموزان دراین سال‌ها قابل توجه است. از سال تحصیلی 1388 - 1378 شیب افزایش تعداد دانش آموزان رشته علوم تجربی رو به تندی نهاده است، یعنی همان سالی که تعداد دانش آموزان رشته ریاضی رو به کاهش نهاده است.
رشته علوم انسانی در سال تحصیلی 1384 - 1383 از تعداد 741.743 نفر به تعداد 427.873 نفر در سال تحصیلی 1394 - 1393 کاهش یافته و این رشته در این سال‌ها کاهش تعداد نفرات زیادی را به میزان 313.870 نفر تجربه کرده است. در میان رشته‌های نظری و البته سایر شاخه‌ها، بیشترین آمار کاهش تعداد دانش آموزان مربوط به رشته علوم انسانی است. رشته ریاضی بعد از روبرو شدن با افزایش تقاضا در سال‌های 1370 تا 1380 ، دریک دهه مورد بحث با کاهش تقاضا مواجه بوده و همین وضعیت برای رشته علوم انسانی نیز اتفاق افتاده است.
هدایت تحصیلی طی یک دهه مورد بحث در عمل مسیری متفاوت و مخالف برای هدایت تحصیلی مطلوب قوانین و اسناد بالادستی را رفته است، یعنی به‌رغم همه تأکیدات قوانین و اسناد بر اصلاح هدایت تحصیلی و برقراری توسعه متوازن، برنامه هدایت تحصیلی مسیر دیگری را برگزیده و بی توجه به همه امر و نهی‌ها به حرکت در آن ادامه می‌دهد و این شکاف میان قانونگذاری و سیاست‌گذاری و واقعیت‌های عینی جامعه این دو را نشان می‌دهد. این شکاف خود معضلی است که نیاز به آسیب‌شناسی دارد. به نظر می‌رسد که قانونگذاری صرف در برنامه هدایت تحصیلی نمی‌تواند منتج به نتیجه مطلوب شود، بلکه قانونگذار باید ضمن قانونگذاری از اهرم نظارتی خود بر اجرای قوانین بهره ببرد. برای مثال قانون برنامه پنجم توسعه دولت را موظف به برقراری توسعه متوازن میان رشته‌های تحصیلی تا پایان این برنامه کرده است درحالی که این مهم تاکنون با وجود اتمام مدت برنامه پنجم محقق نشده است.
سهم رشته علوم تجربی از شاخه نظری در سال تحصیلی 1394 - 1393، 08 / 47 درصد بوده که این نرخ در سال تحصیلی 1396-1395 با اجرای برنامه هدایت تحصیلی به 65 / 45 درصد کاهش یافته است. رشته علوم ریاضی نیز در سال تحصیلی 1394 - 1393از 73 / 24 درصد به 58 / 17 درصد در سال تحصیلی 1396 - 1395 کاهش یافته است. در سال تحصیلی 1394 - 1393سهم رشته علوم انسانی از شاخه نظری 17/28 درصد بوده که این نرخ در سال تحصیلی 1396 - 1395 به 75 / 36 درصد افزیش یافته است. از میان شاخه نظری، رشته علوم تجربی به روال دهه قبل همچنان بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است و بعد از آن رشته علوم انسانی در رتبه بعد قرار می‌گیرد؛ اما رشته علوم ریاضی کمترین استقبال را به خود دیده است.
اجرای برنامه هدایت تحصیلی توسط وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی 1396 - 1395 ا همه تبلیغات، هزینه‌ها و پیامدهایی که داشته نتوانست به اهداف مطلوب خود که همان برقراری توزیع متوازن میان رشته‌های تحصیلی بوده دست یابد. در سال تحصیلی 1396 - 1395 همچنان بیشترین سهم مربوط به رشته علوم تجربی است و دانش آموزان و خانواده‌ها بیشترین تقاضا را به سمت این رشته داشته‌اند. رشته علوم ریاضی به یکباره کاهشی چشمگیر و در مقابل آن رشته علوم انسانی چنین افزایش داشته است.

منبع: صبح نو

انتهای پیام/