جوزی: بیایند، صاف کنند و سنگ‌فرش کنند که نشد بازسازی/سنگ مزار و ویترین‌ها دست نخورد/نظر خبرنگار فرانسوی درباره گلزار شهدا
مسئول فرهنگی سابق گلزار شهدای بهشت زهرا(س) می‌گوید: بهتر است کار مناسب‌سازی، هیئت امنایی داشته باشد و هرکاری که قرار است در قطعات انجام شود به تأیید یک سری افراد معتبر و کارشناس برسد.
خبرگزاری تسنیم: سید محمد جوزی یکی از رزمندگان و پیشکسوتان 8 سال دفاع مقدس است که ضمن حضور فعال در جبهه‌های جنگ تحمیلی، سال‌ها از عمرش را در خدمت به شهدا و خانواده آنان در گلزار شهدای بهشت زهرا(س) صرف کرده است. حدود 18 سال مسئول فرهنگی گلزار شهدای بهشت زهرا(س) بوده و تمام اتفاقاتی را که در این سال‌ها در بزرگترین گلزار شهدای کشور و بزرگترین آرامستان سرباز در کل دنیا با 30 هزار شهید افتاده است را به دقت رصد کرده و با جزئیات به خاطر دارد. بحث ساماندهی گلزارهای شهدا در کشور که یکی از بحث برانگیزترین اتفاقات موجود در گلزارها بوده است، از جمله مواردی است که جوزی آن را به خوبی نقد و تحلیل می‌کند و به یاد می‌آورد که در دو دهه اخیر چه اتفاقاتی به نام ساماندهی در گلزارها رخ داد.
او که خود یکی از مخالفین این طرح بوده است از جریان ممانعت از اجرای این طرح در گلزار شهدای بهشت زهرا(س) می گوید و آن را به خوبی شرح می‌دهد. جوزی با توریست‌ها و زائران خارجی زیادی برخورد داشته و نظرات آنان را در مورد بناهای مختلف در گلزار شهدای بهشت زهرا(س) جویا شده است. او همچنین از اتفاقات نادر، سنگ نوشته‌ها و بازدید مسئولین مختلف در گلزار شهدا خاطرات فراوانی دارد. جوزی هم اکنون مسئول موزه شهدای گلزار چیذر است. او به عنوان یکی از مسئولین با سابقه در زمینه فعالیت در گلزارهای شهدای کشور در مورد اتفاقات اخیر در بهشت زهرا(س) در گفتگوی تفصیلی با تسنیم ناگفته‌های بسیاری را عنوان کرده است. بخش اول گفتگوی تفصیلی با سید محمد جوزی در ادامه می‌آید:
* تسنیم: خودتان را معرفی کنید و در مورد مسئولیتتان در گلزار شهداهای تهران بگویید.
سیدمحمد جوزی هستم که حدود 17 یا 18 سال مسئول مرکز فرهنگی گلزار شهدای بهشت‌زهرا(س) بودم و هر روز به خاطر کارهای مربوط به شهدا از شمیران به بهشت زهرا(س) می‌رفتم. الان هم که حدود 7 یا 8 سال است که در چیذر باز هم کارم در ارتباط با شهداست و مسئول موزه شهدای چیذر در گلزار شهدای چیذر هستم. ضمن اینکه تقریباً هر جمعه در گلزار شهدای بهشت‌زهرا(س) برای ثبت و ضبط خاطرات خانواده‌های شهدا تلاش داشته‌ام.
بیشتر گلزارهای شهدا در شهرستان‌ها بدون کار کارشناسی یکسان سازی شد/مزار شهدا را مثل قبرستان کشته‌های جنگ جهانی ساختند
* تسنیم: آقای جوزی! بحث‌هایی اخیراً در خصوص ساماندهی قبور شهدا برای چندمین بار مطرح شده است و پیرو آن مجدداً اعتراضاتی هم نسبت به مناسب سازی صورت گرفته است. البته این بار بحث‌ها بر سر گلزار شهدای بهشت زهرا(س) است. مسئولین بارها اعلام کرده‌اند این بار فقط موضوع مناسب سازی معابر و قطعات و هم‌سطح سازی قبور با سطح قطعات شهدا در میان است اما معترضین معتقدند دوباره ممکن است اتفاقات تلخ گذشته مثل یکسان سازی قبور قطعه 44 اتفاق بیفتد. شما سال‌ها مسئول فرهنگی گلزار شهدای بهشت زهرا(س) بودید و از ابتدا در جریان طرح ساماندهی قبور بوده‌اید. به خصوص در آن سال‌هایی که اعتراض ها اوج گرفت و ممانعت شدید از سوی خانواده شهدا نسبت به اجرای این طرح در گلزار شهدای بهشت زهرا(س) صورت گرفت. ابتدا برای شروع بحث بگویید در آن سال‌ها چه اتفاقاتی در بهشت زهرا(س) افتاد؟
بحث بازسازی یا یکسان‌سازی یا بهینه‌سازی یا هم سطح‌کردن قبور شهدا مربوط به دو دهه گذشته است. دهه اول از این دو دهه متأسفانه بیشتر گلزارهای شهدا در شهرستان‌ها که تعداد شهدایشان کم بود و توان مالی برای یکسان سازی آن وجود داشت، بدون کار کارشناسی و بدون اینکه همه جوانب بررسی شود، یکسان سازی شد. من خودم از نزدیک این قضیه را در آن سال‌ها لمس کردم. آمدند مزار شهدا را مثل قبرستان‌های اموات یا کشته‌های جنگ جهانی دوم ساختند و آن همه سنگ و اثر، نوشته و اطلاعات و هنری که روی سنگ مزارها توسط کسانی که داغ دیده بودند، انقلابی و عاشق بودند، به جا مانده بود را کامل از بین بردند و یک سری سنگ‌های بی‌روح و به قول ما مرده برجا گذاشتند. شما در گلزار شهدای خرمشهر بروید همان سرجاده شلمچه، اوضاع فاجعه است. یعنی دیگر گلزار شهدا نیست بلکه یک سالن صاف است مثل سنگ فرش همین موزه‌ها که اسمی هم روی آن نوشته شده است. به هیچ وجه نباید می‌گذاشتیم چنین اتفاقی بیفتد. خیلی‌ها غفلت کردند.
از 7 سال قبل از انقلاب در گلزار شهدای بهشت زهرا(س) شهید داریم/مسافران خارجی به این گلزار رفت و آمد دارند/کار ساماندهی این گلزار امکانات وسیع می‌خواست که آن زمان نداشتند
این طرح در شهرستان‌ها پیش رفت تا اینکه 10 یا 12 سال پیش به بهشت زهرا(س) رسید. گلزار شهدای بهشت زهرا(س) چون بزرگترین گلزار شهدای دنیا است با 30هزار شهید خیلی با اهمیت است. شهدای آن هم مربوط به سال‌های 50 به بعد می‌شود یعنی از هفت سال قبل از انقلاب در آنجا شهید دفن شده است، در قطعات 33 و 39، 15، 14، 17، 21 همگی شهدای قبل از 22 بهمن سال 57 هستند. تا به قطعه 24 و شروع جنگ و درگیری کردستان می‌رسیم که جنگ رسمیت پیدا می‌کند و شهدای ترور که قطعه 24 تا 50 می‌آید چون خیلی حجمش زیاد بود. کار ساماندهی این گلزار یک امکانات وسیع می‌خواست که آن زمان نداشتند.
حدود 10-11 سال پیش اعلام شد که از نظر مالی این توان را داریم تا اینجا را بازسازی کنیم. آمدند همان برنامه را بدون هیچ تغییری در بهشت زهرا(س) هم اجرا کنند. بدون اینکه فکر کنند اینجا با گلزار شهدای شهرستان‌ها فرق دارد. مرکز کشور است و باید به صورت ویژه دیده شود. مسافران خارجی که به ایران می‌آیند و تمایل به بازدید این گونه مکان‌ها دارند، به گلزار شهدای بهشت زهرا(س) و کنار مرقد حضرت امام(ره) می‌روند.
بیایند، بزنند و صاف کنند و سنگ فرش کنند که نشد بازسازی گلزار شهدا/سازنده پردیس سینمایی را آورده بودند، گلزار شهدا را بسازد
به نظر من هیچ کدام از این موضوعات را آن ابتدا لحاظ نکردند. اینکه اهمیت این کار چیست و چطور باید انجام شود؟ در یکی از جلسات مربوط به ساماندهی که در آن زمان حضور داشتم، یک آقایی که یک پردیس سینمایی را ساخته بود، آورده بودند گلزار شهدا را بسازد. من گفتم گلزار شهدا ویژگی‌های خاص خودش را دارد. باید یک هیأت امنا با افراد خبرهای در این کار باشند که با این مسائل آشنایی کامل داشته باشند، بعد آن‌ها تصمیم‌گیری کنند و اجرای آن توسط افراد فنی انجام شود. اینجوری بیایند و بزنند و صاف کنند و سنگ فرش کنند که نشد بازسازی گلزار شهدا. ضمن اینکه هویت فرهنگی و تاریخی گلزار اینگونه از بین رفت و ما نمی‌گذاریم در بهشت زهرا(س) این اتفاق بیفتد.
خدا را شکر زود متوجه شدیم و نگذاشتیم حداقل این بلا سر گلزار بهشت زهرا(س) بیاید چون گلزار شهدای بهشت زهرا(س) محل تدفین شهدای انقلاب، جنگ، ترور و مبارزه با اشرار است و شخصیت‌های مهمی همچون شهید بهشتی، رجایی، باهنر، چمران و شهدای وقایع مهمی مثل 17 شهریور، 22 بهمن، خیبر و والفجر 8 در آنجا به خاک سپرده شده‌اند. بچه‌ها متوجه بودند چه اتفاقی می‌افتد، لذا مخالفت کردند که این اتفاق نیفتد.
وقتی کار ساماندهی شروع شد یک مقاومت جدی صورت گرفت و حتی کار به شکایت و دادگاه کشید/حرف ما این بود که سنگ مزار و ویترین‌ها دست نخورد
* تسنیم: یعنی معتقد بودید قطعات گلزار شهدای بهشت زهرا(س) از ابتدا نیازی به مناسب سازی نداشت؟
درست است مثلاً در قطعه 24 یک نابسامانی‌هایی هست و در قطعات دیگر اینطور نیست. قطعه 24 مهمترین قطعه بهشت زهرا است. همان جایی که شهید چمران و شهید بهشتی در آنجا هستند. وقتی کار ساماندهی آنجا شروع شد یک مقاومت جدی صورت گرفت حتی کار به شکایت و دادگاه و تلویزیون کشیده شد و بالاخره موافقین و مخالفین صحبت کردند. ما آن موقع صحبتمان این بود که این سنگ مزاری که مثلاً به سفارش مادر شهید، پدر شهید، همرزم شهید به نحو احسن داده‌اند و سنگ تراشی شده است، و در آن یک جمله‌ای را انتخاب کردند یا یک شعری در رابطه با شهید گفته شده و نوشته شده است، این‌ها نباید دست بخورد و دست خوش تغییر و تحولات شود. همین طور ویترین‌ها. بعضی از این ویترین‌ها واقعاً ارزشمند است و کارهای هنری در آن انجام شده و اشیائی که داخل آن است یک تنوع عظیمی را بوجود آورده است.
خود من که از اول این انقلاب در گلزار شهدای بهشت زهرا رفت و آمد دارم، هیچ موقع از دیدن این ویترین‌ها خسته نشدم و آن هم به خاطر تنوعی است که نوشته‌ها و طرح‌ها داشته است. نزدیک مزار شهید چمران شهیدی هست که ویترین بالای سر او دست یک شهید دیگر است که برای این شهید ساخته است. یعنی پیش از شهادت کار این ویترین را انجام داده و در آن از الله، جمهوری اسلامی، گل لاله و نمادهای مختلف برای ویترین استفاده کرده است. خلاصه حرف ما این بود که گفتیم این آسیب جدی است و با از بین رفتن این موارد، هویت فرهنگی و تاریخی از بین می‌‌رود. خوشبختانه این مقاومت‌ها جواب داد و تخریب‌ها ادامه پیدا نکرد.
قطعه شهدای گمنام بعد از بازسازی بیشتر شبیه پارک شد
*تسنیم: جریان تخریب قطعه 44 چه بود؟
بازسازی را در قطعه 44 که شهدای گمنام بودند، شروع کردند. گفتند این شهدا مدعی ندارد و تنها یک سنگ نوشته شده با عنوان شهید گمنام دارد و مسائلی که برای دیگر شهدا هست برای این‌ها نیست. قطعه 44 بازسازی شد. آنجا هم که متاسفانه بیشتر شبیه پارک شد و نکات منفی که پارک‌های الان ما دارد، همانجا هم دارد. ما حتی از برخی از این مسائل عکس گرفتیم. برخی دانشجویان و جوانانی که به آنجا تردد دارند، باعث ایجاد برخی نکات منفی هم در این قطعه می‌شدند. گل و سبزه و آب و یک حوض که چند قو در آن انداخته‌اند. آن مطلوب ما نبود و هزینه هنگفتی هم شد و پاسخگوی آن چیزی که مدعی بودند هم نبود که یک جانباز بتواند راحت برود و بیاید. ضمن اینکه بعضی از جاها خرابی‌هایی دارد که هنوز درست نشده است. آن موقع می‌گفتند ما کاری می‌کنیم که 500 سال عمر اینجا بعد از بازسازی طولانی شود و خراب نشود. اما بنظرم دقت لازم را نکردند.
مناسب سازی قطعه 21 خیلی خوب بود/ به مسئولین گفتم که خواسته ما همین بود
در جلساتی که بعد از اعتراضات داشتیم، پرسیدند که خواسته شما چیست؟ گفتیم خواسته ما این است که به این سنگ‌ها که بار فرهنگی و ارزشی دارد دست زده نشود و ویترین‌هایی که همین پیام‌ها را دارد، دست نخورد. وگرنه چه بهتر که برای قطعات سقف بزنید، فضای سبز ایجاد کنید، نورپردازی کنید، آبرسانی کنید، رفت و آمدش را تسهیل کنید. سنگ فرش کنید. من چند هفته پیش در جلسه‌ای که داشتم متوجه شدم در قطعه 21 که عمدتاً شهدای 22 بهمن هستند و البته افراد عادی هم زیاد دارد، دیدم سنگ‌ها را دست نزده بودند، ویترین‌ها دست نخورده بود و حتی برای قبور شهدایی که ویترین نداشتند هم ویترین‌های آهنی درست کرده بودند و خیلی خوب بود. من هم با مسئولین سازمان بهشت زهرا(س) جلسه داشتم و گفتم که ما خواسته‌مان همان بود و به خواسته‌مان رسیدیم. همین کار ادامه پیدا کند، خوب است. اما کار می‌بایست مرحله به مرحله با احتیاط کامل و زیر نظر هیئت امنایی که خبره کار هستند، ادامه پیدا کند.
اوایل دهه 80 از تمام قبور شهدا عکس گرفتیم/ بیش از 50 هزار فریم عکس داریم
* تسنیم: به نظر شما صرفا اعتراض به این کار ساماندهی برای اصلاح ساختار آن کافی بود؟ یا فعالیت دیگری هم در این راستا انجام دادید؟
یکی از فعالیت‌هایی که ما در زمان این ساماندهی‌ها انجام دادیم این بود که اوایل دهه 80 از تمام مزارهای شهدا عکس گرفتیم، بیش از 50 هزار فریم عکس که گفتیم حالا هر اتفاقی بیفتد لااقل این عکس‌ها هست. و الان خوشبختانه یک سایتی توسط یک جانبازی به صورت خودجوش و مردمی درست شده و توسط آن می‌توانید عکس مزار هر شهیدی در بهشت زهرا یا هرجای دیگر تهران را راحت ببینید. در مدت همین 10-12 ساله یک سری سنگ‌ها توسط خانواده‌ها عوض شده است که ما با این هم مخالف بودیم. مثلا فرزند یک شهید می‌خواهد کاری برای مزار پدرش انجام دهد اما نمی‌داند که چکار باید بکند؟ یک سنگی که بار ارزشی خیلی زیادی دارد را کنده و دور می‌اندازد. یک سنگ گران را جایگزین آن می‌کند. متاسفانه این کار اشتباه است.
سنگ سفید را شهدا باب کردند/نکات کوچکی که در تعویض سنگ‌ها توسط خانواده‌ها دیده نشد
نکات مهمی در مورد قبور شهدا ملاک است که باید در نظر گرفته شود. مثلا کلاً سنگ سفید را شهدا باب کردند. از قدیم رسم بود برای شهدا سنگ سفید میگذاشتند به دلیل اینکه معتقدند شهید زنده است. حالا برخی سنگ سفید را کنده و سنگ گرانیت مشکی جای آن انداخته‌اند، این اولین چیزی بود که نباید اتفاق می‌افتاد. یا مثلاً برای سنگ قبر اموات گاهی مقابل عنوان تولد یک شمع روشن و مقابل عنوان وفات یک شمع خاموش میگذاشتند اما روی قبور شهدا برای عنوان تولد یک شمع روشن و برای عنوان شهادت شمع پرفروغ‌تر میگذاشتند، این‌ها نکات کوچکی بود که در تعویض سنگ‌ها توسط خانواده‌ها هیچ کدام دیده نشده بود.
همین موارد باعث شد که ما تصمیم بگیریم از همه قبور عکس بگیریم ولو اینکه همان موقع هم 20-30 درصدی از این تنوع و ارزش‌ها از دست رفته بود اما بازهم دیر نشده بود، ما این 50- 60هزار فریم عکس را داخل سایت گذاشته‌ایم. در سامانه جستجوی مزار شهدا تمام سنگ‌هایی که در آن دهه عکس برداری شده را می‌توانید ببینید. ما در موسسه روایت ایثار هم که خاطرات شهدا راکار می‌کنیم، در صفحه آخر عکس مزار شهید را می‌گذاریم.
* تسنیم: اطلاعات این سامانه مربوط به شهدای بهشت زهراست؟
عمدتاً 90 درصد شهدای بهشت زهرا هستند و شاید 10 درصد هم از شهدای پراکنده در دیگر مناطق تهران هستند. من شنیدم که الان در قم هم این کار را انجام می‌دهند.
* تسنیم: شما حالا چند سالیست که در موزه گلزار شهدای چیذر فعالیت دارید. اینجا هم قبور نظم خاصی دارد. کار ساماندهی برای اینجا هم انجام شده است؟
بله؛ متاسفانه کار ساماندهی در همین گلزار شهدای چیذر هم اتفاق افتاده و سنگ‌های قیمتی با بار ارزشی و فرهنگی را کنده و یک تکه سنگ سیاه گذاشته‌اند که فقط نام، نام خانوادگی، تولد و شهادت را روی آن نوشته‌اند و هیچ چیز دیگری در آن نمی‌بینید. این کار در چیذر برای 20 سال پیش است تقریبا این اتفاق برای همه گلزارها از جمله مشهد افتاده است و تا آنجایی که من اطلاع دارم همه خانواده‌ها هم ناراضی بودند.
در کار بازسازی قطعه 44 از هیچ خانواده‌ای رضایت نامه گرفته نشد/بحث رضایتنامه بعدا مطرح شد
* تسنیم: یعنی این بحث رضایتنامه گرفتن از خانواده شهدا یک موضوع جدید است؟ در قدیم رضایتی بابت انجام این ساماندهی‌ها از خانواده شهدا گرفته نمی‌شد؟
نه نبود. کار بازسازی قطعه 44 وقتی انجام شد، اگرچه تعداد زیادی از قبور متعلق به شهدای گمنام بود اما حدود 300 یا400 شهید با نام و نشان هم بودند در این قطعه که هیچ رضایت نامه‌ای از خانواده‌هایشان گرفته نشد. الان بحث رضایت نامه مطرح است. ضمنا به نظرم باید دید خانواده می‌دانند چه اتفاقی قرار است بیفتد یا نه؟
به مخالفین هم گفته‌ایم که با ساماندهی به روش قطعه 21 موافقیم/ بهتر است کار زیر نظر یک هیأت امنا با افراد معتبر و کارشناس انجام شود
ما با همین اتفاقی که در قطعه 21 افتاده موافقیم و به بچه‌هایی که با ما بودند و مخالفت می‌کردند هم گفتیم که با این شیوه کار موافقیم. فقط باید تا آخرین لحظه هوای کار را داشته باشیم که برنامه‌هایی برای اتمام سریع کار در میان نباشد. این کار خیلی ظریف و حساس است و به نظرم اگر نشود بهتر از این است که در مدت کوتاه 6 یا 7 ماه انجام شود. چون عجله کاری آن را خراب می‌کند ولی اگر قرار است وقت گذاشته شود و کار انجام شود، بهتر است کار هیئت امنایی داشته باشد و هرکاری که قرار است در قطعات انجام شود به تأیید یک سری افراد معتبر و کارشناس برسد و برای آن زمان هم ملزم نکنند که سریع و عجله‌ای کار شود.
هیأت امنا تخصصی باشد نه تشریفاتی
* تسنیم: این هیئت امنایی که پیشنهاد شما برای بهبود اجرای این طرح است، باید از چه کسانی تشکیل شود؟
حالا کسانی که به هر نحوی اطلاعات منسجم و خوبی از گلزار دارند و می‌توانند نظر بدهند. باید در این مجموعه باشند و دقت در کار بازسازی و یکسان سازی و بهینه سازی داشته باشند. باید افراد باتجربه باشند نه اینکه اعضای این هیأت امنا را هم تشریفاتی کنند و بگویند یکی از بنیاد شهید، یکی از شهرداری بیاید و فلان معمار که با کار در گلزار بیگانه است بیاید. کسانی که واقعاً هفته‌ای دو سه بار در آن گلزار رفت و آمد داشته‌اند واطلاعاتشان به اندازه کافی در رابطه با تصمیم گیری‌هایی که برای مزارها گرفته می‌شود، بالاست.
نظر خبرنگار فرانسوی غیر مسلمان در مورد قبور گلزار شهدای بهشت زهرا(س)/می‌گفت: شیفته شخصیت شهید آوینی شده‌آم
*تسنیم: شما سال‌ها در گلزار شهدای بهشت زهرا مسئولیت داشته‌اید. نظرات خاصی هم درباره چیدمان قبور شهدا از زائران محتلف شنیده‌اید؟
حدود 10 یا 12 سال پیش یک خانم فرانسوی آمده بود بهشت زهرا(س)، آن موقع من هنوز مسئول آنجا بودم. این خانم خبرنگار بود و گفت: «من به خاطر شهید آوینی آمده‌ام. ایشان خیلی کارهای خوبی انجام داده ما در دنیا کارهایی مشابه کارهای ایشان نداریم. مستندهای خوبی که ساخته است، بی نظیر است.» گفت: «من شیفته شخصیت آوینی شدم تصمیم گرفتم هر موقع به ایران آمدم، بروم سر مزارش.» در حالی که مسلمان هم نبود. پرسید: «مزارش کجاست؟ » من او را از مقابل خانه شهید در میان قطعات مختلف برده و بخش های مختلف را نشانش دادم و بعد نزد مزار آوینی بردم. او تعبیرش از قبور شهدا در گلزار این بود:« این مجموعه در دنیا بی نظیر است.» خانم فرانسوی غیرمسلمانی که به خاطر شهید آوینی آمده بود بهشت زهرا به من گفت: «هنر شما این است که این مجموعه را دست نخورده حفظ کنید تا مصنوعی نشود.» این یک مورد اظهار نظر در این رابطه بود که خودم شاهد آن بودم.
متاسفانه حوض خون تخریب شد و هیچ کس واکنشی نشان نداد
متاسفانه در همین گلزار شهدای بهشت زهرا(س) حوض خون تخریب شد و هیچ کس هم واکنشی نشان نداد، شاید خود آن حوض خون که رنگ آمیزی شده بود برای ما مطرح نیست. مهم این بود که در کنار حوض خون خیلی از شهیدان عکس انداختند و عکس‌هایشان هست. مثل شهید مهمان پرست با سه چهار نفر از نیروهایش به یک ترتیب خاص کنار حوض ایستادند و عکس گرفتند، حوض خون یک حوض هفت طبقه بود که آب خون رنگ آن در فواره بالا می‌رفت و روی گردی‌ها پهن می‌شد و به نظرم چون شهدا کنار این حوض عکس‌های زیادی دارند، با ارزش بود و باید می‌ماند.
ماجرای علاقه و کنجکاوی دانشجویان اروپایی نسبت به گلزار شهدای بهشت زهرا(س)
در همان سال‌هایی که آنجا مسئولیت داشتم، یک دانشجوی آلمانی که به زبان فارسی هم مسلط بود به خانه شهید آمده بود و به من می‌گفت:« من دنبال حوض خون می‌گردم. شنیدم در بهشت زهرا خون شهدا می‌جوشد و بالا می‌آید.» که من به او گفتم: «شما که دانشجو هستید ومظهر علم و تمدن چرا این حرف‌ها را می‌زنید؟ چنین چیزی به صورت سمبلیک اینجا بود تا نمادی باشد برای نشان دادن خون شهدا که در حال جوشش است.»
یا یک مورد دیگر به خاطر دارم که یک دانشجوی خارجی اروپایی یا آمریکایی دقیق یادم نیست تحقیقی راجع به بهشت داشت بود و نامی به اسم بهشت زهرا در تهران شنیده بود و آمده بود اینجا و دنبال بهشت می‌گشت. به او گفتم: «خیلی خوب جایی آمده‌ای. مرده‌ها را فاکتور بگیر. بهشت، قطعه شهدا است، بهشتی که ما به آن اعتقاد داریم، اینجاست. هرچند با آن اعتقادات و افکاری که شما دارید خیلی فرق دارد ولی ما معتقدیم بهشت همین قطعه شهدا است.»
*تسنیم: از سنگ نوشته‌ها چطور؟ مطلب خاصی به ذهن دارید؟
خیلی نکات ظریف وجود دارد که نادیده گرفته می‌شود. شهید سیدمیرحمزه سجادیان که 4 پسرش شهید شد و خودش هم شهید پنجم خانوادهاست، در سن 65 سالگی به شهادت رسید. روی سنگ مزارش نوشته: «حبیب ابن مظاهر زمان» شهید آوینی هم یک فیلم از زندگی‌اش قبل از شهادت او ساخته است. روی سنگ این شهید شعر قشنگی نوشته از جمله این چند بیت:
اسوه خیل شهیدان جهان
آی سید حمزه سجادیان
چون ذبیح آورده در کوی خلیل
4 فرزند رشید نوجوان
کاظم و داوود و قاسم با کریمی
تا بگذرد از امتحان
چرا باید چنین اثر ارزشمندی را بکنیم و سنگی بگذاریم که رویش فقط بنویسم حاج سید حمزه سجادیان در حالیکه در قالب یک شعر نام تمام فرزندان شهید او هم آورده شده است.
ادامه دارد...
----------------------------
گفت‌وگو از : نجمه السادات مولایی
-----------------------------
انتهای پیام/
