حرکتهای زیگزاگی آنکارا در قبال مصر ریشه در آشفتگی هویتی دارد/ استقلال کردها بیشترین آسیب را متوجه «ترکیه» می‌کند

«ابراهیم برزگر» عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و استاد تمام این دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، با اشاره به اندیشه اخوانی اردوغان و نقش این موضوع در تنش بین ترکیه و مصر گفت: یکسان دانستن اسلام عدالت و توسعه‌ای اردوغان با اخوان‌المسلمین مرسی اندکی ساده اندیشی است.

وی افزود: به نظر می‌رسد اسلام حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه، اسلام اخوان المسلمین مصر و اسلام تونسی که به رهبری راشد الغنوشی بعد از سرنگونی بن علی قدرت را در دست گرفت، سه اندیشه اسلامی متفاوت هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: زمانی که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ظرفیت سیاسی اسلام برای اداره حکومت در دنیای مدرن در اندیشه‌های سیاسی برای مسلمانان آشکار می‌شود، این منطق پذیرفته‌ شده سیاسی به تدریج به جهان اهل سنت و بدنه اجتماع آن وارد می‌شود. از آنجایی‌ که اهل سنت سازوکار اجتهاد را بمانند شیعه ندارد، وقتی این منطق سیاسی به منصه ظهور درمی‌آید و بدان نظم و سامان سیاسی داده می‌شود، دچار یک خلاء فکری و شکل‌های مختلف آن آشکار می‌شود؛ لذا الگوهای مختلف اسلامگرایی از جمله در ترکیه، مصر و تونس ایجاد شده است. بر این اساس نمی‌توان اسلامگرایی ترکیه را با اخوان المسلمین مصر یکسان دانست. البته شباهتها و وجوه مشترک زیادی بین این دو اسلامگرایی وجود دارد؛ اما تمایزهایی نیز بین آنها مشاهده می‌شود.

وی ادامه داد: بر همین مبنا موضع‌گیری مقامات ترکیه در قبال کودتای مصر و سرنگونی حکومت مرسی نوعی همنوایی و همدلی بین آنها را نشان می‌داد و یک واگرایی را با حکومت عبدالفتاح السیسی ایجاد کرد. نوسانات اخیر در موضع‌گیری‌های مقامات ترکیه نیز به نوع اسلامگرایی عمومی اهل سنت در دنیای مدرن و به طور خاص اسلامگرایی ترکیه مربوط می‌شود؛ یعنی آنها بین هویت اسلامی و هویت مدرن در نوسان هستند و تکلیف خود را مشخص نکرده‌اند. ترکیه بین کارآمدی در دنیای مدرن و حفظ هویت اسلامی تکلیف خود را مشخص نکرده است؛ لذا حرکات زیگزاگی و نوسانات رفت و برگشتی بین مواضع سیاسی مشاهده می‌شود.

برزگر با اشاره به نوسانات مواضع مقامات ترک گفت: زیربنای نوسانات و حرکات زیگزاگی آنها از سستی و تزلزل بنیان‌های اندیشه سیاسی نشات می‌گیرد. در واقع مقامات ترک به طور مرتب یک پا در هویت اسلامی و یک پا در سازگاری با هویت مدرن و غربی دارند؛ بنابراین بین مدرنیته و اسلام در نوسان هستند و نمی‌توانند موضع‌گیری منظمی را داشته باشند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: مقامات ترک برای در دست داشتن قدرت خویش، سازگاری با دنیای مدرن را دنبال می‌کنند؛ لذا موضع‌گیری‌های آنها مرتب در حال نوسان است. بر این اساس ترکیه در یک مقطعی به عربستان سعودی نزدیک می‌شود و در مقطع دیگر به جمهوری اسلامی ایران. ترکیه یک مقطع با روسیه به مرز جنگ تمام عیار می‌رسد و جنگنده سوخوی روسی را سرنگون می‌سازد و در مقطع دیگر دست به عذرخواهی می‌زند و اردوغان در یک اقدام تعجب برانگیز به مسکو سفر می‌کند. ترکیه زمانی علیه سوریه مواضع تندی اتخاذ می‌کند و در حال حاضر نیز به صورت صد و هشتاد درجه از مواضع پیشین خویش برمی‌گردد. به همین ترتیب ترکیه در یک مقطع علیه حکومت برآمده از کودتا در مصر موضع گیری خشن و غیر دیپلماتیک اتخاذ می‌کند، در عین حال این مواضع الان نرمتر شده است.

وی با اشاره به ناسازگاری هویتی حزب عدالت و توسعه گفت: به نظر می‌رسد این حرکتهای زیگزاگی، چرخش‌های ناگهانی و تغییر صد و هشتاد درجه‌ای در مواضع سیاسی مقامات ترک ریشه در ناسازگاری، دوگانگی و آشفتگی هویتی اندیشه اسلامگرایی ترکیه و حزب حاکم در این کشور دارد. انتظار تغییر مواضع چرخشی و ناگهانی مقامات ترک در آینده نیز وجود دارد؛ چراکه آنها هنوز نتوانسته‌اند به یک خط مشی و استراتژی اجتهاد در بحث اسلام سیاسی برسند و این امر موجب شده که اندیشه‌های سیاسی آنها، اندیشه‌های پراگماتیسمی و منفعت طلبانه باشد.

برزگر ادامه داد: اگر کردهای سوریه و عراق به هویت و دولت مستقل دست یابند، بیشترین تهدید و خسارت در بین چهار کشوری که جمعیت کردنشین دارد، متوجه ترکیه خواهد بود. به همین دلیل کردهای تجزیه طلب سوریه به یک تهدید مشترک برای حکومتهای ترکیه و سوریه تبدیل شده است.

این استاد دانشگاه در پایان گفت: از آنجایی‌ که مقامات ترک مبانی اندیشه‌ای قدرتمندی ندارند، به راحتی خطوط قرمز پیشین خویش را جابجا می‌کنند و مواضع سیاسی خود را دگرگون می‌سازند. بین اسلام سیاسی اردوغان و اخوان المسلمین شباهتهایی وجود دارد و همین شباهت‌ها موجب شده که آنها موضع‌گیری‌های مشابهی اتخاذ کنند؛ لذا اسلامگرایی مسلط در ترکیه از سرنگونی مرسی و جریان اخوان المسلمین احساس سرخوردگی و خسارت کرده و موضع‌گیری‌های تندی را اتخاذ کرد. این شباهتها در اسلامگرایی ترک‌ها و مصری‌ها چنین اتفاقی را رقم زد. البته این تذکر مهم لازم است که اسلامگرایی در مصر یک نوع از مدل اسلام سیاسی اهل سنت است و اسلامگرایی در ترکیه الگویی دیگر از اسلام سیاسی اهل سنت محسوب می‌شود که دارای هویت متمایز خویش است.

انتهای پیام/