علل عادی سازی مناسبات ترکیه و رژیم صهیونیستی

سلمان رضوی معاون پژوهشی موسسه ندا در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، با اشاره به تاکتیکی بودن قطع مناسبات ترکیه و رژیم صهیونیستی گفت: روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی قدیمی، ریشه‌دار، ثابت و دائمی بوده است. این مناسبات علیرغم تغییر دولتها چه در دوران لائیک و چه در دوران اسلامگراها برقرار بوده است.

وی افزود: حتی اگر کودتاگران نیز روی کار می‌آمدند، روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی پابرجا می‌ماند و شاید تنها فرازوفرودهایی به وجود می‌آمد. مناسبات طرفین هیچگاه قطع نشده است؛ حتی در 6 سال اخیر نیز تداوم داشت. مناسبات ترکیه و رژیم صهیونیستی با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 تا سال 2010 محتاطانه ادامه یافت تا اینکه در این سال قضیه کشتی ماوی مرمره به وقوع پیوست. البته قبل از آن نیز واکنش نمایشی اردوغان در کنفرانس داووس به علت جنگ 22 روزه و تبعات آن تحت عنوان «یک دقیقه» علیه رژیم صهیونیستی انجام شد.

رضوی ادامه داد: کشتی ماوی مرمره که برای کمک به محاصره شدگان از ترکیه عازم سواحل نوار غزه شده بود، مورد حمله نیروهای کماندویی صهیونیستی قرار می‌گیرد و 10 تن از شهروندان ترک کشته می‌شوند. این موضوع باعث تنش جدی بین طرفین شد و دولت ترکیه برای عادی سازی مناسبات سه شرط را خواستار می‌شود؛ لغو کامل محاصره نوار غزه، عذرخواهی رژیم صهیونیستی از ترکیه و پرداخت غرامت.

وی افزود: ترکیه زمانی که مسئله حمله به کشتی ماوی مرمره روی داد، سفیر رژیم صهیونیستی را اخراج کرد و سفیر خویش را نیز فراخواند؛ اما مناسبات خود با رژیم صهیونیستی را قطع نکرد. ضمناً روابط غیرسیاسی به ویژه مناسبات اقتصادی ترکیه با این رژیم نه تنها کاسته نشد، چه بسا با افزایش نیز همراه شد. در مجموع تحولات منطقه‌ای آنکارا را به این نتیجه رساند که به مناسبات پیشین خود با این رژیم برگردد و از این ادعاهای نمایشی عقب نشینی کند.

معاون پژوهشی موسسه ندا در پاسخ به این سوال که «علل اصلی تمایل آنکارا برای عادی سازی با رژیم صهیونیستی چیست؟» گفت: یکی از نقاط اشتراک ترکیه و رژیم صهیونیستی، رابطه نزدیک و جدی دو طرف با ایالات متحده آمریکا است. نمی‌توان با ایالات متحده رابطه نزدیک و جدی داشت؛ در حالی که مناسبات با رژیم صهیونیستی با مشکل همراه باشد. کشورهایی که با آمریکا رابطه نزدیکی دارند، نبایستی با رژیم صهیونیستی روابط مشکل زا داشته باشند. نکته دیگر به تحولات منطقه‌ای مربوط می‌شود. مسئله سوریه در 6 سال اخیر به رغم هجمه جدی از سمت ترکیه، عربستان سعودی و همدستان آن در منطقه و آمریکا و اتحادیه اروپا در سطح فرامنطقه‌ای و تلاش آنها در راستای اسقاط نظام بشار اسد به جایی نرسیده است.

رضوی یادآور شد: یکی از نقاطی که ترکیه و رژیم صهیونیستی را به سمت منافع مشترک سوق داد، مسئله سوریه و تلاش آن دو برای تضعیف اسد بوده است. دولت ترکیه به دنبال روی کار آمدن رژیم اخوانی در سوریه و رژیم صهیونیستی نیز به دنبال تضعیف نظام اسد به عنوان عمق استراتژیک حزب الله لبنان و حلقه واسط ایران و حزب الله بود. این قضیه نیز منجر به گسترش روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی شد.

وی در ادامه گفت: نکته سوم از علل عادی سازی مناسبات طرفین بحث اروپا است. ترکیه به عنوان عضو ناتو و کاندیدای ورود به اتحادیه اروپا نمی‌تواند به رابطه قهرآمیز خویش با رژیم صهیونیستی ادامه دهد و در مقابل مورد توجه این اتحادیه نیز قرار گیرد. طبیعتاً یکی از شروط ورود به اتحادیه اروپا و رابطه نزدیک با کشورهای اروپایی نیز رابطه خوب با رژیم صهیونیستی است. نکته چهارم در این زمینه به حزب عدالت و توسعه مربوط می‌شود. این حزب نیز به دنبال توسعه در شرایط اقتصادی و سیاسی خویش است. این حزب به این نتیجه رسیده که سیاستهای گذشته آن از جمله در برابر رژیم صهیونیستی تا حدی با هزینه‌های جدی همراه بوده است و توان تداوم و استمرار این سیاست را ندارد و از این وضعیت احساس پشیمانی می‌کند. این عوامل ترکها را مجبور به تجدید نظر در رابطه با رژیم صهیونیستی کرده است.

رضوی در پاسخ به سوال «آیا همزمانی عادی سازی مناسبات آنکارا و مسکو و تغییر رویکرد ترکیه در قبال سوریه با عادی سازی رژیم صهیونیستی پیام خاصی به همراه دارد؟» گفت: به نظر می‌رسد که ترکیه تا حد زیادی به خاطر تحولات سوریه هزینه‌های بالایی را متحمل شده است. این کشور در ابتدا گمان می‌کرد که با حمایت کشورهای منطقه‌ای همچون عربستان سعودی و کشورهای فرامنطقه‌ای چون آمریکا شاهد سقوط نظام اسد و تغییر حکومت در سوریه خواهد بود که این امر به نفع نقشه منطقه‌ای این کشور است.

وی ادامه داد: ترکیه به زعم خود به دنبال تنش صفر با همسایگان بود، اما نتیجه مشاهده شده در رابطه با سوریه، ایران، عراق و روسیه تنش صرف است. با ورود جدی‌تر روسیه به مسئله سوریه که با دعوت ایران اتفاق افتاد و سقوط جنگنده سوخوی روسی توسط ترکیه که موجب اقدامات تنبیهی اقتصادی روسیه علیه این کشور شد، دولت ترکیه را تا حد زیادی متاثر ساخت. آنکارا از یک طرف شاهد اقدامات تنبیهی روسیه شد و از طرف دیگر روابط اقتصادی آن با کشورهای منطقه‌ای چون ایران، عراق و سوریه تحت تاثیر منفی قرار گرفت.

این کارشناس مسائل سیاسی افزود: همچنین امنیت ترکیه به شدت متزلزل شد، نه تنها استانهای جنوب شرقی و شرقی، بلکه آنکارا و استانبول نیز تحت تاثیر این فضای ناامن قرار گرفت و میزان توریسم آن به شدت کاسته شد. این شرایط باعث شد که ترکیه به سمت حل و مدیریت بحران حرکت کند.

رضوی در پایان گفت: ایران و روسیه جزء متغیرهایی هستند که توان حل بحران سوریه را دارند؛ لذا ترکیه به سمت این کشورها حرکت کرد تا این بحران را حل کند. با توجه به نفوذ و دست اندازی رژیم صهیونیستی در غرب سوریه به ویژه در قنیطره و بلندی‌های جولان، همراهی با این رژیم نیز تا حدی می‌توانست مورد بهره برداری ترکیه واقع شود. در مجموع تحولات منطقه‌ای تاثیر منفی بر ابعاد سیاسی و اقتصادی ترکیه داشته‌اند و این کشور را به تجدید نظر در روابط منطقه‌ای خویش با ایران، روسیه و رژیم صهیونیستی وادار ساخته است.

انتهای پیام/