لطفاً با جان و مال مردم بازی نکنید/ برخی به اشتباه ایران را بی‌نیاز از سدسازی می‌دانند

ناصر ترکش دوز در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: بحث سیل، گسترش آن، تبعات آن و رابطه آن با انسان ها و شهرها و فجایعی که اگر در کنترل آن درست عمل نشود می تواند به دنبال داشته باشد بحثی بسیار مهم و حیاتی است چرا که با جان مردم در ارتباط است.

وی افزود: ایران کشوری سیل خیز است و اگر بخواهیم برای مدیریت منابع آبی و کنترل سیلاب‌های ایران نسخه ای بپیچیم باید این نسخه با شرایط ایران تهیه شود و فقط نسخه ای که با شرایط اقلیمی، جغرافیایی و ... ایران تهیه شود قابلیت اجرا در کشورمان را خواهد داشت؛ متاسفانه بعضی‌ها نسخه هایی با عوامل تعیین کننده مربوط به کشورهای ناهمگون اقلیمی برای ایران می پیچند و انتظار دارند که این نسخه ها اجرایی شوند.

مدیرعامل شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس با اشاره به اینکه "برخی به اشتباه در دوران خشکسالی و کم بارش، ایران را کشوری بدون نیاز به ادامه سدسازی می‌دانند"، گفت: در فروردین 94 که در سال‌های خشک قرار داشتیم، سیلی بزرگ با دبی لحظه ای 6 هزار مترمکعب در حوضه میانی رودخانه کارون رخ داد که اگر سد گتوند نبود، مردمی که در اهواز و آبادان بدون اطلاع از بروز این سیل، تعطیلات عید را می گذراندند متحمل خسارت‌های بسیارسنگینی در حد فاجعه‌ی ملی می‌شدند.

وی ادامه داد: حجم آبی که با بروز این سیلاب به پشت سد گتوند آمد آن‌قدر زیاد بود که در طول یک شبانه روز 300 میلیون مترمکعب، یعنی حدود یک و نیم برابر مخزن سد کرج، آب وارد مخزن سد گتوند شد.

* در 3 روز 3 برابر مخزن سد کرج وارد سد دز شد

ترکش دوز اذعان داشت: امسال نیز در روز 25 فروردین ماه، شاهد بروز سیلابی عظیم در رودخانه دز بودیم به طوری که دبی لحظه ای این سیلاب به 8 هزار مترمکعب رسید و در طول 3 روز، 600 میلیون مترمکعب یعنی 3 برابر مخزن سد کرج آب به مخزن سد دز وارد شد.

این کارشناس ارشد آب با بیان اینکه "اگر سد دز نبود فاجعه بزرگی در استان خوزستان به وقوع می پیوست"، گفت: رودخانه های ایران شرایط خاصی دارند، مخصوصا رودخانه هایی که در میان ایران، جنوب، غرب، جنوب شرقی و شرق ایران واقع شده اند شرایطشان با رودخانه های شمالی کشور متفاوت است.

وی افزود: آبدهی متوسط رودخانه های شمال کشور و سیلاب‌های این رودخانه ها با دوره های بازگشت مختلف، تفاوت خیلی زیادی ندارد؛ اما در رودخانه های جنوب کشور شرایط بسیار متفاوت است.

ترکش دوز خاطرنشان کرد: مثلا در رود دز متوسط آبدهی رودخانه 260 مترمکعب بر ثانیه است اما با دوره بازگشت 25 ساله این رقم به 6700 مترمکعب بر ثانیه می رسد، یعنی 30 برابر آب بدهی متوسط و در دوره بازگشت 50 ساله این رقم به 7700 مترمکعب بر ثانیه می رسد و دوره بازگشت 10 هزار ساله این رودخانه به 16 هزار مترمکعب بر ثانیه می رسد.

وی ادامه داد: هر سیلی را با دوره بازگشت آن می شناسیم، مثلا سیل 20 ساله، یعنی احتمال وقوع آن هر بیست سال یکبار است، اما این به معنای این نیست که 20 سال دیگر اتفاق می افتد ممکن است همین فردا اتفاق بیفتد.

* آورد لحظه ای کارون از 360 مترمکعب تا 9 هزار مترمکعب متغیر است

این کارشناس سدسازی خاطرنشان کرد: رودخانه دز در پایین دست سد گتوند به رودخانه کارون می ریزد و کارون بزرگ را تشکیل می دهد، شطیط و گرگر هم به آن می پیوندند و مستقیم از میان شهر اهواز می‌گذرد و پس از آن به جز شهرهای کوچک بین راه، از خرمشهر و بعد آبادان نیز می گذرد. اگر در سیل امسال، سد گتوند، آورد سیل در کارون را کنترل نمی‌کرد و در خود جای نمی‌داد، سیل رودخانه‌های کارون بزرگ (تجمیع شده) خسارت‌های جانی و مالی بسیاری به شهر اهواز و مناطق اطراف آن می‌زد.

وی افزود: متوسط آبدهی رودخانه کارون نیز 360 مترمکعب بر ثانیه است اما سیلاب این رودخانه با دوره بازگشت 1000 ساله 9 هزار مترمکعب بر ثانیه است.

ترکش دوز تصریح کرد: برای آنکه در خصوص حجم آبی که با این سیلاب‌ها جا به جا می شوند ذهنیتی درست داشته باشیم با نگاهی به سیل اخیر می بینیم که با بروز سیلابی با پیک لحظه ای 8 هزار مترمکعب در ثانیه در روز 26 فروردین ماه سال جاری، در مدت یک روز 380 میلیون مترمکعب آب وارد رودخانه‌ی دز شد، روز بعد 180 میلیون مترمکعب وارد دز شد و روز سوم نیز در ادامه بارش‌ها، 130 میلیون مترمکعب آب وارد سد دز شد؛ به عبارتی در طول سه روز 3 برابر مخزن سد کرج، آب وارد سد دز شد.

وی افزود: وقتی به سال گذشته نگاه می کنیم که سالی خشک بود، در حوضه میانی رودخانه کارون سیلابی با پیک لحظه ای 6 هزار مترمکعب بر ثانیه وارد گتوند شد که در مدت 6 ساعت، 300 میلیون مترمکعب یعنی یک و نیم برابر مخزن سد کرج به مخزن سد گتوند وارد شد که اگر سد گتوند نبود، بر اساس محاسبات و مدل سازی سیل که با استفاده از برنامه‌ی بسیار پیشرفته ی Hecrace انجام شده، شهرهای اهواز، آبادان و خرمشهر، بیش از 10 متر به زیر آب سیلاب می‌رفتند و فاجعه‌ی ملی و بزرگ‌ترین مصیبت قرن به بار می‌آمد.

*رودخانه های ایران هم فرصت هستند و هم تهدید

این کارشناس ارشد مدیریت منابع آب تصریح کرد: رودخانه های کارون و دز از جهت تولید آب، کشاورزی، برق و منافع دیگر، فرصت هستند اما از این جهت که سیل‌های آن‌ها بزرگ است و چندین برابر سد کرج یکباره وارد این رودخانه ها می شود و درست از وسط شهر عبور می کنند، یک تهدید بزرگ و جدی هستند.

ترکش دوز با تأکید بر اینکه "اتفاق سیل در این رودخانه‌هایی که از شهرها می‌گذرند، بلافاصله در وسط شهرها، نمایان می‌گردد"، گفت: اگر نمی خواستیم سدی احداث کنیم تا در تأمین آب و تولید برق، از آن استفاده نماییم، قطعا برای حفاظت شهرهایمان از خسارت های فاجعه بار و ویرانگر سیل باید سد احداث می کردیم، به ویژه که تجاوز به حریم رودخانه‌ها در پایین دست سدها نیز توسط افراد و بسیاری از کارخانجات و ساخت و سازهای غیرمجاز، رژیم رودخانه‌ها را به شدت برهم زده و کار کنترل سیل را بسیار دشوارتر ساخته که سرانجام باید ساماندهی شوند.

وی افزود: تنها راه منطقی و عملی برای جلوگیری از خسارات سیل، سدسازی است و اصلا این مسئله شوخی نیست که یک مرتبه حجم آبی سه برابر مخزن سد کرج وارد رودخانه ای شود که از وسط یک شهر پرجمعیت مثل اهواز می گذرد؛ مطمئنا غیر از سدی که مخزنی بیش تر از 600 تا 700 میلیون مترمکعبی  حجم خالی داشته باشد نمی تواند جلوی این حجم آب را بگیرد.

* آبخیزداری نقش موثری در کنترل سیل ویرانگر ندارد

این کارشناس مهندسی آب و سدسازی با بیان اینکه "برخی بدون تفکر انتقاد می کنند و نمی دانند این انتقاد بدون تفکرشان بازی با جان مردم است"، گفت: برخی می گویند با آبخیزداری می توان جلوی سیلاب‌ها را گرفت و نیازی به سد نیست، باید برای این افراد توضیح داده شود که آبخیزداری، تنها حدود 10 تا 15 درصد توان پیشگیری از فرسایش خاک را داشته و نقش موثری در کنترل سیل ویرانگر ندارد، به ویژه که با تغییر اقلیم، وضعیت سیل خیزی مناطق مختلف کشور، بسیار دشوارتر شده است و در مواردی که بارندگی‌های شدید ادامه می‌یابد، مثل مورد اخیر چنانچه بیش از سه روز بارندگی مداوم داشته باشیم، به هیچ وجه با آبخیزداری نمی‌شود از تخریب‌های سیل جلوگیری کرد و سیل را کنترل نمود.

وی ادامه داد: برخی می گویند باید به رودخانه ها رسیدگی کرد و آن را لایروبی نمود و لایروبی این رودخانه ها در مدیریت سیل، بسیار مهم است. بله، رسیدگی به رودخانه ها و لایروبی آن ها مهم است، لیکن، با لایروبی هم نمی‌توان بستر لازم برای دوره‌ی بازگشت سیل ها را فراهم آورد و باز هم تنها کار منطقی و اساسی برای مهار سیلاب‌های عظیم و جلوگیری از بروز خسارت‌های جانی و مالی، سدسازی است.

مدیرعامل شرکت مهاب قدس خاطرنشان کرد: طبق بررسی های دقیق انجام شده و همچنین طبق مشاهدات عینی، وقتی دبی آب رودخانه کارون در مقطع اهواز از حدود 3700 مترمکعب بر ثانیه فراتر می رود، آب در مرز ورود به شهر قرار می گیرد و وقتی این میزان افزایش یابد آب وارد شهر خواهد شد.

وی افزود: در سال 76 آب در مقطع اهواز به 3700 مترمکعب بر ثانیه رسید و در مرز ورود به شهر قرار گرفت، در آن زمان به اندازه امروز ساخت و ساز در حریم رودخانه انجام نشده بود و بستر رودخانه بزرگتر از امروز بود.

*منتقدان پاسخ دهند، جز سدی بزرگ چه سازه ای می تواند آبی با دبی 8 هزار مترمکعبی را مهار کند؟

ترکش دوز تصریح کرد: کاملا مشخص است که اگر سدها در بالادست نباشند و آب با دبی 6 یا 8 هزار مترمکعب بر ثانیه وارد شهر اهواز شود چه فاجعه ای ملی و جبران ناپذیر رخ می‌داد.

وی ادامه داد: این شوخی نیست که عده ای بیایند بدون آگاهی و گاهاً از روی انگیزه های سیاسی بگویند سد نباید ساخت و سدسازی راه حل مهار سیلاب نیست، باید از این افراد پرسید چه سازه ای می تواند سیلابی با بزرگی دبی 8 هزار مترمکعب بر ثانیه را جز یک سد بزرگ، مهار و کنترل کند.

این کارشناس ارشد امور آب اظهار داشت: اگر به گفته این افراد ناآگاه عمل شود و بر روی رودخانه سیلابی سدی ساخته نشود، وقتی آب وارد شهرها شد و فاجعه ای رقم زد، چه کسی پاسخگوست؟ آیا در آن زمان می آیند پاسخگوی اظهارات غیرکارشناسی خود باشند؟

مدیرعامل شرکت مهاب قدس از پیاده سازی و مدلسازی سیل سال گذشته حوضه‌ی میانی کارون با استفاده از جدیدترین تکنولوژی مدلسازی سیلاب در جهان خبر داد و گفت: کارشناسان شرکت مهاب قدس، سیل فروردین سال گذشته را مدلسازی کردند و در قالب یک انیمیشین نشان دادیم که اگر سد گتوند نبود، شهر اهواز زیر حدود 10 و شاید هم 15 متر ستون آب قرار می‌گرفت و به نوعی، این شهر به آکواریومی بزرگ تبدیل می‌شد که آب تمام شهر را با خود می‌برد و فاجعه‌ی بزرگ قرن اتفاق می‌افتاد و معلوم نیست که چه کسی جوابگو می‌بود؟!

وی افزود: در این نرم افزار با توجه به توپوگرافی منطقه، گسترش عرضی و طولی سیلاب مدلسازی شده است و میبینیم که وقتی حجم سیلاب به 4 هزار مترمکعب در ثانیه می رسد آب وارد شهر می شود و در ادامه با افزایش حجم سیلاب، آب تمام شهر اهواز را در بر میگیرد.

ترکش دوز تصریح کرد: در پایان، از آن دسته افرادی که بدون علم و تجربه‌ لازم مطالبی را در ارتباط با سیل‌های ویرانگر و نحوه‌ی جلوگیری از خسارات‌های آن ها ایراد می‌نمایند، تقاضای عاجزانه داریم که در این یک مورد حیاتی بدون فکر و اندیشه سخنانی مطرح نکنندکه منجر به از دست دادن جان میلیون ها نفر از عزیزان و هموطنان ما در اقصی نقاط کشور شود و فاجعه‌ای ملی پدید آید و از مسئولین عزیز نیز تقاضا داریم، آنچه در توان دارند، در این مورد مبذول فرمایند.

به گزارش تسنیم، انیمیشن شبیه سازی شده سیل فروردین 94 در حوضه میانی کارون که مدیرعامل شرکت مهاب قدس در مصاحبه با تسنیم از تهیه آن با نرم افزار Hecrace خبر داده بود در ادامه آورده شده است. در این مدلسازی نشان داده شده که اگر سد گتوند نبود، آب چگونه اهواز را در برمی گرفت.

*گفت‌وگو از محمدرضا کیاشمشکی

انتهای پیام/