«کلافِ سردرگم» فرش دستباف مشهد؛ کپی برداری «هند و چین» از طرح‌های خراسانی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، یکی از مهم‌ترین مسائلی که پایه و اساس همه هنرها را در برمی‌گیرد طراحی است و این نکته مهم در فرش دستباف از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است زیرا فرش دستباف که همچون تابلوی نقاشی کف‌پوش در منازل ایرانی به عنوان یکی از مهمترین لوازم منزل مورد استفاده ایرانیان قرار می‌گیرد، دارای ابعاد مختلف هنری است و طراحی در آن حرف اول را می‌زند.

از سوی دیگر خراسان‌رضوی به‌علت فعال‌بودن هنرمندان در این عرصه رتبه دوم صادرات کشور را به خود اختصاص داده است لذا دیدگاه علمی به طراحی فرش می‌تواند این مهم را ارتقاء بخشد. در این میان دانشگاه‌های هنری خراسان‌رضوی نیز گوشه‌ای از این ظرافت و هنر فرش دستباف را به عنوان ارائه دروسی خاص به دانشجویان علاقمند به این هنر ارائه می‌دهند.

علاوه بر این، قالی بافی، هنر 1500‌ساله خراسان‌رضوی است و در شهرستان‌هایی از جمله نیشابور، سبزوار، کاشمر و مشهد مراکز و کارگاه‌های بافت فرش فعال هستند، گرچه محبوبیت فرش مشهد و کاشمر از نظر کیفیت و تعداد رج آن بیشتر است زیرا فرش دستباف مشهد و کاشمر از نظر پیشینه، کیفیت و نوع طرح و بافت شهرت جهانی دارد و اکنون بنا به سلیقه و شرایط بازار، طرح و بافت آن به روز شده است.

بنابراین در این گزارش به جایگاه طراحی در هنر فرش دستباف و تاثیر آن در گردش اقتصادی زندگی هنرمندان خراسان رضوی پرداختیم.

عدم پشتوانه علمی در فرش دستباف در باور عمومی

در این زمینه یکی از دانشجویان رشته فرش در دانشگاه هنر مشهد با اشاره به اینکه طراحی فرش به دانشجو انگیزه بیشتری می‌دهد می‌گوید: اگرچه اساتید مختلف بارها به طراحی فرش دستباف به عنوان کلیدی‌ترین و نخستین گام در تولید فرش تاکید دارند اما متاسفانه به علت بی علاقه بودن دانشجویان در ورود به این رشته و نبود پایه طراحی مناسب بسیاری از آنها به طراحی اصولی توجهی نمی‌کنند.

محبوبه جوادی که خود نیز در یکی از کارخانجات فرش دستباف مشغول بکار است می‌افزید: معمولا مردم براساس هزینه‌ای که دارند فرش ماشینی را به نوع دستباف آن ترجیح می‌دهند و فکر می‌کنند از نظر طراحی، این دو فرش با یکدیگر تفاوتی ندارند اما برخلاف تصور آنها، هرچند در ظاهر طرح‌های اجرا شده بر روی فرش‌های فرش ماشینی مانند طرح فرش دستباف به نظر برسد، اما با دقت بیشتر بر روی طراحی در زمینه فرش ماشینی متوجه می شویم که ریشه و اساس آن سست است و کمبودهایی دارد.

یکی دیگر از دانشجویان نیز با ابراز خرسندی از توجه دانشگاه‌های مشهد به قرار دادن رشته فرش و ارائه دروس طراحی در این رشته بیان می کند: متاسفانه با وجود افزایش جذب دانشجو در رشته فرش توسط دانشگاه‌ها، این رشته هنوز برای مردم شناخته نشده است و بسیاری از هنرمندان قدیمی به دنبال کسب نکات علمی این رشته نیز نیستند.

مریم حاجی بابایی ادامه می‌دهد: این امر سبب شده تا تعداد رشته فرش در دانشگاه‌های مشهد کاهش پیدا کند و متاسفانه به سمتی پیش رود که فرش دستباف در باور عمومی پشتوانه علمی نداشته باشد.

وی که به رشته فرش و ترمیم علاقه بسیاری دارد خاطرنشان می‌کند: متاسفانه این رشته هنوز نتوانسته بازار کار مناسبی برای دانشجویان در خراسان رضوی فراهم کند زیرا بسیاری از فعالیت‌های تولید یک فرش در کارخانه‌ها به سمت تکنولوژی پیش رفته است و کمتر کارخانه‌ای است که برای طراحی فرش نیروی جوان و فارغ التحصیل جذب کند.

لزوم توجه به حفظ اصالت فرش دستباف خراسان رضوی

در این زمینه، یکی از فروشندگان فرش دستباف در مشهد از کوتاهی مسئولان و هنرمندانی که در ثبت جهانی نقش و طرح این نوع از فرش اظهار نگرانی می‌کند و می‌گوید: اگر نقش و طرح فرش دستباف این منطقه را 100 سال قبل به ثبت جهانی رسانده بودیم امروز کشورهایی مانند هند و چین به خود اجازه نمی‌دادند تا از طرح و نقشه فرش خراسان رضوی کپی برداری کنند و به نام خود در بازارهای جهانی بفروشند.

سید محمد صابر حسینی همچنین، تولید بی رویه فرش ماشینی در این استان را یکی از بزرگ ترین ضربه‌ها به هنر فرش دستباف می‌داند و بیان می‌کند: با این وجود باید اصالت فرش دستباف خراسان رضوی حفظ شود.

راه اندازی انجمن طراحان فرش دستباف در خراسان رضوی

همچنین، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش خراسان رضوی از راه اندازی انجمن طراحان فرش دستباف در خراسان رضوی خبر می دهد و می افزاید: این انجمن برای یافتن بازارهای جدید صادراتی و ارتقای راه اندازی شده است.

هادی مخملی با اشاره به اینکه این انجمن، فضایی را ایجاد می‌کند که فرش‌ها از نظر طرح، نقش، رنگ و جایگاه فرهنگی از کیفیت بهتری برخوردار است و تولیدکنندگان عملکرد مناسبی براساس سلیقه، طرح، نقش و رنگ داشته باشند تاکید می‌کند: فرش تولید ملی است و وجود آن در بازار جهانی بیانگر فرهنگ و هویت ایرانیان است لذا هم دولت و هم بافندگان نسبت به فرش رسالت سنگینی دارند و باید سطح تولید را به حدی ارتقا دهند که سابقه درخشان آن برای آیندگان حفظ شود.

طراحی فرش مجموعه‌ای از نقاشی‌های به هم پیوسته

اما رئیس انجمن هنرهای تجسمی خراسان رضوی در این باره می‌گوید: فرش از ابعاد مختلفی بررسی می‌شود که وقتی بعد طراحی به میان می آید، از هنرهای زیرمجموعه انجمن هنرهای تجسمی محسوب می‌شود.

محمود ضیایی ادامه می دهد: با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل‌های خراسان رضوی در تولید فرش دستباف، طراحی حرف اول را در این بخش می زند زیرا هنرمند باید مجموعه از هنرهای نگارگری، گل و مرغ و مینیاتوری را بلد باشد و از آن برای طراحی فرش استفاده کند.

وی می افزاید: کلاس‌های مختلفی در طول سال برای علاقمندان به طراحی فرش از سوی انجمن هنرهای تجسمی  در طول سال برگزار می‌شود تا آنها اصولی‌تر این بخش را فراگیرند زیرا طراحی پایه و اساس همه هنرها به ویژه فرش است.

گزارش از صبا عظیمی

انتهای پیام/