روایت تسنیم از جوانان دیروز و امروز هیئت حسینیه امامزاده هارونیه اصفهان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، امامزاده هارون ولایت یکی از بناهای مذهبی دوره صفوی است و هیات حسینیه امامزاده هارونیه، از قدیمی‌ترین هیئت‌های اصفهان که با بیش از 300 سال قدمت هنوز سبک وسیاق سنتی خود را در برگزاری مراسم محرم و صفر حفظ کرده است.

مجال نیست بگوییم پیدایش تکیه به عصر قاجار برمی‌گردد اما این که یکی از باشکوه‌ترین عزاداری‌های اصفهان در این مکان برگزار می‌شده و گویا در زمانی کهن‌تر؛ افراد محله، کوچه‌های اطراف و یا حتی شهر، نیز برای عزاداری به این جا می‌آمده‌اند، ضروری است.

و قطعا اوج عزاداری در زمان همان افراد کهن بوده است، چنان که هیئتی‌ها خودشان به آن اشاره می‌کنند و از مرحومین، بیرق دار، ارباب رضا، علیزاده، احمد سرشت، کرمعلی دوامی مداح هیئت، فرهنگی، نواب، شفاعت، خوروش، حاج اصغربصیری، حاج حیدر قهوه چی و آیت‌الله علی‌محمد اژه‌ای نام می‌برند.

سخن می‌گویند از کسانی که زمانی باعث رونق روز افزون هیات بوده‌اند و حالا تنها تعدادی از آن کهن‌ها باقی مانده‌اند...

اما مَحرم حرم که باشی؛ تو هم کهن می‌شوی و سوز و سازت هم یکی می‌شود با حسین.

حلقه می‌زنیم با جوانان دیروز و امروز هیئت. با آنانی که گرد پیری بر موهای‌شان نشسته در جوار ضریح منور هارون ابن موسی و مزار آیت ‌الله علی‌محمد اژهای. با حجت الاسلام مهدی اژه ای، حسین باقریه، اصغرپرورش، مهدی علیزاده، اکبر پسته‌ای، محمد طبیبی و عابدینی مداح جوان هیئت. با کسانی که خلف پدرانشان هستند و سلف فرزندان‌شان. با کسانی که سابقه عزاداری‌شان به 200- 300 سال قبل برمی گردد.

خیمه‌اش را چند روز مانده به تاسوعا می‌زنند

و آن وقت است که همه؛ کوچک و بزرگ ، قد علم می‌کنند برای "علم " کردن بیرق حسین. به سوی قبله. اصلا حسین خودش، قبله نماست. خونش راه را مشخص می‌کند و تو به همان سمتی می‌روی که برای خون حسین نشان می‌دهد.

هیئت حسینیه امامزاده هارونیه یکی از قدیمی‌ترین پاتوق های اصفهان است و به جهت این که در کنار حرم مطهر امامزاده هارون ابن موسی ابن جعفر قرار گرفته از یک قداست و اهمیت خاصی برخوردار است.

اینها را حجت الاسلام مهدی اژه ای می‌گوید و اشاره می‌کند؛ از سالیان دور و شاید اگر 200- 300 سال به عقب برگردیم این مجموعه درکنار امامزاده به عنوان یک حسینیه بزرگ مطرح بوده است و همیشه درایام محرم، صفر و ایام فاطمیه محل ویژه برگزاری مناسبتها از آن استفاده می شده است.

وی از برنامه‎ها و آیین‎های این حسینیه می گوید و جایگاهی این مجموعه در تحولات مربوط به پیروزی انقلاب اسلامی داشته است و این امامزاده و در جوارش مسجد امام علی علیه السلام پایگاه تاثیرگذاری در ادوار انقلاب بودهاند.

اما امامزاده هارونیه سبب شده این حسینیه از ویژگی خاصی برای برنامه‌ها برخوردار باشد و همه خوب می‌دانند؛ در میان علوی‌یین، مانند هارون ابن موسی در انظار کسی به بزرگی و جلالت ، قدر او نبود.

اما محمد رضا ساکت از اعضای هیات امنا این حسینیه نیز از ویژگی‌های خاص هیئت می‌گوید و این که؛ نزدیک به 20 غرفه در اطراف حسینیه وجود دارد  هر کدام از این غرفه‌ها در ایام محرم و تاسوعا و عاشورا توسط خانواده های اعضای هیات و توسط اهالی هیات این محل و غرفه تزیین می‌شود و نذورات آن خانواده، فامیل و طایفه برای هیئت‌ها از آنجا آماده سازی می‌شود.

هرغرفه تاریخچه‌ای به وسعت 200- 300 سال دارد

یک فامیل، سال‌هاست این جا غرفه‌داری کرده‌اند. بعد رسیده به فرزندان و آنها هم حفظش کرده‌اند، این غرفه‌ها در اصل غرفه‌هایی است که پذیرایی کنندگان از عزاداران در روز تاسوعا و عاشورا ؛ در اینجا آماده می‌کنند.

و این شاید یکی از ویژگی‌های خاص این مکان باشد به جهت این که کاملا یک فضای سنتی و قدیمی را در هارونیه به وجود آورده و الان در کمتر حسینیه‌ای می توان پیدا کرد که اطرافش غرفه‌ای باشد و یا آن غرفه‌ها فعال.

و هر غرفه در ایام تاسوعا وعاشورا، یک مواد غذایی و یا نذوراتی را توزیع می‌کند اما پشت این نذورات خانواده‌ها هستند، خانوداه‌هایی که از روزها قبل از آغاز ماه محرم تلاش می‌کنند تا وسایل پذیرایی از عزاداران را آماده کنند.

شیربرنج، شله زرد، چای، فرنی ، میوه، کیک، بیسکویت آش، شیر داغ ، آب پر و آب انجیر انواع نذورات. از روزها قبل ازمحرم هرکسی بنا به نذر و سنت خانوادگی دویست – سیصد ساله‌‌ای که داشته است آن را آماده می‌کند.

تجدید یک سنت تاریخی در هر تاسوعا و عاشورا. سنتی که سال‌های سال، پشت در پشت بوده و عملا کار پذیرایی در حسینیه هارونیه از عزاداران یک کار کاملا عمومی کرده است. کاری که همه در آن مشارکت دارد و از همه مهمتر مشارکت خانواده‌ها است.

این ویژگی مهمی است که هر کس مشارکت و نذز عمومی را در حسینیه می‌بیند و هنوز است که هنوز این سنت اجرا می‌شود.

ساکت می‌گوید: این برمی‌گردد به تاریخ تکایا و حسینیه‌هایی که قدیم در ایران بوده است. مرسوم است در ایران خیلی از جاها تکیه داشتند. در تکیه‌ها؛ چنین چیزهایی بوده است اما به مرور زمان این تکیه‌ها، غرفه ها را از دست دادند. پذیرایی‌ها متمرکز شده و دیگر آن روش قدیمی سنتی وجود ندارد. ولی اینجا کماکان غرفه‌ها برقرار است.
غرفه مرحوم حاج علی شفاعت کنار جایگاه، سالهاست با کیک و چایی پذیرای عزاداران بوده‌اند.

خانواده جاوید مقدم و برادرانش شیر داغ می‌دهند. فصیحی‌ها، دوغ و گوشفیل. خانواده پیوندی،‌ کیک و بیسکویت و دوغ و گوشفیل. ساکت و پرورش، آش و میوه. سلمانی‌ها، شیر کاکائو. حسن زاده، فرنی و شیربرنج. هاشمی، آب انجیر و آب پر. طبیبی‌، آش صبحانه و چایی. نعمت الهی، صبحانه و چایی. علیزاده، کیک و چایی. شیرکش و پرتویی شله زرد. کمال ، چایی و در ورودی بازار هم با چایی پذیرای عزادارن هستند.

کربلا حدیث شوریدگی و عاشقی است و اینها همه به خاطر حسین(ع) و برای ارباب بی کفن است.

آب دادن، شربت دادن، شیر دادن، اسفند دود کردن از رسوماتی است که تقریبا از سال‌ها قبل معین و مشخص شده بود که مثلا سقای عزاداران محله کیست و یا چه کسی در چه شبی شربت نذر کرده و به عزاداران می‌دهد.

زیر خیمه حسینیه هارونیه که سنتی ترین و قدیمی ترین خیمه گاه اصفهان است از صبح تا ظهر بیشس از 100 هیات عزاداری و ده‌ها هزار نفر می آیند و عزاداری سنتی می کنند یک اجتماع عظیم مذهبی از ارادتمندان به آستان اهل البیت علیها سلام که وجه تمایزش با خیلی از برنامه‌ها عزاداری زیر یک خیمه واقعی به ابعاد بسیار بزرگ است و فریادهایی که به آسمان می‌رود و حاجت‌هایی که روا می‌شود.

مگر پیامبر اکرم(ص) سال ها قبل از شهادت مظلومانه امام در حالی که ایشان را بر زانوی مبارک خود نشانده بود نفرمودند» "ان لقتل الحسین حراره فی قلوب المومنین لا تبرد ابدا" برای شهادت حسین (ع) حرارتی در دل های مومنین است که هرگز به سردی نمی گراید.»

محرم که می‌شود در هیئت حسینیه امامزاده هارونیه، مثل جاهای دیگر، رنگ سیاه کم کم رنگ غالب می‌شود. زن و مرد و پیر و جوان سیاه پوش می‌شوند و پارچه‌ها و علم‌های سیاه رنگ؛ در و دیوار مساجد، تکیه‌ها و گاهی خانه‌ها و سر درب منازل را می پوشاند...

محله گردی هیئت مثل همه هیئت‌هاست. یعنی از محله خود حرکت کرده و پس از عبور از چندین محل تا نیمه‌های شب در حال عزاداری به محل خود برمی‌گردند.

میان داران، ریش سفیدان هیات در جلو خود حرکت می‌کنند و فرمان می‌دهند که چه موقع و در کجا عزاداران بایستند و یا تند و کند حرکت کنند.

از قدیم، ارباب رضا،حاج مهدی امینی و حاج محمود خوروش سرپرست  بودند.

می گویند؛ تا قبل از قرن چهارم هجری عزاداری شهادت امام حسین(ع) و اصحاب وی علنی نبود و به صورت پنهان انجام می شد. اما در نیمه دوم قرن چهارم هجری سوگواری روز عاشورا آشکارا در کوچه و بازار انجام می‌گرفت. مورخان اسلامی چنین گفته‌اند که نخستین بار معزالدوله دیلمی دستور داد که مردم در روز عاشورا بازار را بسته و خیمه ها به شکل قدیم برپا کنند و عزاداری کنند.

حالا هنوز سیاق هیئت هارونیه بعد از گذشت سه قرن همین است. در روز تاسوعا و عاشورا تمام هیات‌های بزرگ و پاتوق‌های بسیار قدیمی که در اصفهان هستند سنت‌شان این است که در حسینیه هارونیه عزاداری می‌کنند.

بنا بر سنت دیرینه، دسته‌جات سینه‌زنی هیئت‌های عزاداری باید در ایام تاسوعا وعاشورای حسینی از بازار سرپوشیده عبور کنند تا از سرمای زمستان و گرمای تابستان در امان باشند.

هیئت‌ها ؛ از در بازار وارد و از در خیابان خارج می‌شوند برای عزاداری. بر حسب قاعده، هر هیاتی پنج دقیقه به نیت پنج تن ، عزاداری می‌کند. دسته‌ها؛ اینجا یا سینه زنی است یا عزاداری و شور. و یا به سرزنان. هر کدام با سبکی خاص برای عزاداری.

یک هیئت کاملا سبز پوش است و یکی تمام سیاه پوش. هیاتی گل به سر مردم می مالد و دیگری... بیش از 100 هیئت که معمولا از هیئت‌های بزرگ هستند به هارونیه می‌‌آیند.

همیشه مراسم عزاداری و سینه زنی تحت نظارت علمای بزرگ هدایت می‌شده است تا این مراسم از مسیر اصلی خود منحرف نشود و عامل خوبی برای تقویت دین به حساب آید. هیئت هارونیه هم از این امر مسنثنی نبود و زیر نظر آیت‌الله اژه‌ای به عزاداری می‌پرداخت.

حتی در دوره خفقان و اختناق زمان پهلوی و به ویژه سال‌ها و زمان‌های حکومت نظامی از معدود هیئت‌هایی که دست از عزاداری نمی‌کشید ، هیات هارونیه بود. آن شب‌ها؛ به علت نبود روشنایی، معمولا یک نفر با در دست داشتن چراغ‌های مرکبی و چراغ تیریک در تاریکی کوچه‌ها جلو می‌رفت و بقیه هم در پی او.

اوضاع سیاسی - اجتماعی در خط مشی دسته‌های عزاداری تأثیر می‌گذاشته ؛ تکیه‌ها و دسته‌هایی که با حکومت وقت رابطه‌ای نداشتند، مردم را علیه استبداد بسیج می‌کردند و تکیه هارونیه در زمان قبل از انقلاب با همکاری بسیج مسجد امام علی(ع) و شهید علی اکبر اژه ای و شهید مظلوم دکتر بهشتی این مهم را خوب انجام می‌داد.

هارونیه، قبل از انقلاب به نوعی ترویج دهنده مسایل دینی - مذهبی و انقلابی و بعد از انقلاب هم؛ یکی از پایگاه‌های اعزام به جبهه، بوده است. در یکی از اعزام‌های بزرگ که سپاهیان محمد رسول الله می‌خواستند اعزام بشوند ، هیئت، میزبان حدود چهار هزار نفر رزمندگان بود. شب‌ها همین جا می‌خوابیدند . اسکان پیدا می‌کردند، تغذیه می‌شدند و اعزام.

بعد از جنگ هم پایگاه مکانی بود برای رویدادهای انقلاب و مسایل جانبازان، مردم فلسطین و حمایت از محرومین که با تشکیل خیریه در این راه گام برداشت.

حسینیه هارونیه فقط کارش برگزاری روضه و عزاداری نیست که اینها؛ راه یاری از محرومین را می‌شناسند.

اما خیمه؛

ویژگی خاص هیات، خیمه امام حسین(ع) است که دراینجا برپا می‌شود. برافراشتن خیمه در این حسینیه تیرک است که در اصطلاح دیلک گفته می‌شد. می‌گویند؛ قدیم جنسش از چوب بوده و حالا فلز.

حالا خیمه ها، در همه تکایا داربستی است. اما اینجا همچنان همان روش تیرکی است. یک خیمه کامل و شبیه به آن چه که ابا عبدالله الحسین در کربلا برافراشت. سبکش اینجا دیده می‌شود. این چادر، یکی از عظمت‌های ویژه حسینیه است که علی رغم برف و باران و مشکلات مختلفی که وجود داشته است، سال‌های سال حفظ شده و خیمه ای که زده می شود یک خیمه کامل است.

قدیم‌ها وقتی خیمه می‌خواست برپا شود؛ تیرک برقی در کار نبود! 100 تا 150 نفر ازاهل محل جمع می‌شدند تا با زور دست و بازو، خیمه را بالا ببرند. همه کارش با نیروی دست بود نه برق!

وجود کتیبه های قدیمی دورتا دور چادر، اسامی دوخته شده ائمه ،آن را منحصر به فرد و خاص کرده است.

در دوختن این چادر همین بس که همه مردم مشارکت داشته اند. کسی با 50 تک تومانی و دیگری با یک یا چند میلیون.

سبک چادر، نحوه برافراشتنش، شکل طراحی و دوختش کاملا استثنایی است و هنوز بعد از سالها که باز اکثر هیات‌ها از روش سنتی فاصله گرفته‌اند، هیات هارونیه روش سنتی را در چادر حسینیه حفظ کرده است.

فقط تنها تغییرش این است که بعد از آنکه چادر را روی تیرک انداختند و اصطلاحا دوختند از طریق برق برافراشته می‌شود. با حضور مردم. شاید حالا بیشتر 150 نفر. بعد مردم گوشه‌های چادر را می‌کشند بالا روی پشت بام تا خیمه کامل شود.

آشپزخانه بزرگ هیات هم خودش هیبتی دارد. آشپزخانه در ضلع جنوبی حسینیه است. 20 فر بزرگ دارد و ظرفیت پخت غذا برای 100 هزار نفر در چهارده شب. کشتارگاه و سردخانه هم از ظرفیت‌های این هیئت بزرگ است که مردم نذورات مثل ذبح گوسفند را به اینجا می‌آورند.

تقسیم کار که می‌شود، همه مشارکت می‌کنند. کودک و بزرگ ندارد. همه با وضو به کار می ‌ایستند و این اعتقاد قلبی ‌شان است. آماده سازی برای محرم از یک ماه قبل آغاز می‌شود که در تقسیم کارها، سهم هر کسی مشخص است. و باز تاکید می‌کنند دیدنی ترین قسمش همان برافراشتن خیمه است که سیل اشک را به پهنه صورت هر کسی می‌کشاند....

همه‌شان معتقدند صاحب کار، نظر دارد. عنایت خاصی به عزاداران امام هست که اصلا قابل بازگو نیست.

هیئت، نماز جماعت ظهر عاشورا را از دست نمی‌دهد. نماز روزی که حسین برایش خون داد. همه دستجات به احترام نماز توقف و با صدای الله اکبر اذان اقتدا می‌کنند به حاج آقا مهدی اژه‌ ای و نماز باشکوهی می‌خوانند و دوباره بعد از نماز عزاداری تا ساعت دو و سه بعدازظهر ادامه دارد. بعد از آن همه درها بسته می شود و کلیه عزادارها به نحو احسنت پذیرایی می‌شوند.

هر کدامشان ،حرف‎ها برای گفتن دارند. این که از پنج- شش سالگی هیئتی شده‌اند. این که، از قدیم الایام این حسینیه با خون و روح و جسم و تمام سلول‌های‌شان عجین شده است و همه اینها را به برکت حسین (ع) می‌دانند و به پشتوانه هارون ابن موسی...

و چه نیکو گفت مرحوم آیت الله بهجت(ره) که «حسینی بشوند نه هیئتی! زیرا اگر گرم هیات بشوید حسینتان را آنگونه که خود دوست دارید و باب میلتان است می‌سازید و هرکس با میل شمامخالف باشد می‌گویید باحسین(ع) مخالف است ولی اگر حسینی باشید هیئت و رفتارتان را برمبنای حسین می‌سازید!»

و اینجا همه حسینی‌‌اند...

گزارش از مهری فروغی

انتهای پیام/