قیمت تمام‌شده ساخت هر کیلومتر مترو و بدهی دولت

به‌گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، وطن امروز نوشت: شاید ‌اعداد و ارقام نجومی مربوط به ساخت هر کیلومتر مترو و تکمیل پروژه‌های ناتمام این بخش مهم از حمل‌ونقل عمومی در تصور بسیاری از شهروندان که همه‌روزه از مترو به عنوان یک وسیله حمل‌ونقل عمومی برای رفتن به محل کار یا تحصیل خود استفاده می‌کنند، نگنجد. از این گذشته شاید بتوان دلیل قربانی شدن بخش‌هایی از حمل‌ونقل عمومی را در نگاه فانتزی برخی مدیران به این مقوله جست‌وجو کرد. اما زمانی که بدانیم ساخت هر کیلومتر مترو 135 میلیارد تومان هزینه دارد و بدقولی‌های دولت‌ها در سال‌های گوناگون برای پرداخت سهم خود برای تکمیل مترو تلنباری از هزینه را روی دوش شهرداری تهران گذاشته است، بی‌شک تا حدودی دلیل کندی حرکت قطار پیشرفت مترو در پایتخت برای همگان مشخص می‌شود.  پرداخت قطره‌چکانی بودجه، کارشکنی در فراهم آوردن تسهیلات و فاینانس، واریز نشدن سهم 310میلیاردی شهرداری از جرایم راهنمایی و رانندگی، انباشت طلب هزارو 300میلیاردی مرتبط با قانون مدیریت مصرف سوخت از جمله مواردی است که به باور سید جعفر تشکری‌هاشمی، معاون حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری تهران تنها با همدلی و همزبانی و توجه ویژه دولت حل‌وفصل می‌شود. تشکری‌هاشمی، در حاشیه بازدید چند ساعته از روزنامه «وطن امروز»، در گفت‌وگویی با خبرنگاران «گروه اجتماعی» روزنامه به تحلیل گذشته، حال و آینده شبکه حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری پایتخت و مطالبات ریز و درشت این حوزه از دولت و سازمان‌های تابعه پرداخته است. بخش اول این گفت‌وگو  هم اینک پیش‌روی شماست و بخش دوم در روزهای آینده در همین صفحه منتشر می‌شود.
***
  طی دهه 60 زمانی که موضوع مترو مطرح شد برخی نمایندگان وقت آن را تجملاتی دانستند اما این روزها با احداث متروی تهران همه به دنبال ساخت مترو در شهرهای خود هستند که نشان‌دهنده مطرح شدن مترو به‌عنوان یک مطالبه عمومی است اما چرا گسترش مترو منطبق با میزان مطالبات مردم نیست؟
من از اینکه به تاریخچه مترو اشاره شد خوشحالم اما باید این نکته را در نظر داشت که هر چیز باید در ظرف زمانی خودش سنجیده شود. زمانی که در کشور تازه انقلاب اسلامی پیروز شده بود یا زمانی که درگیر دفاع‌مقدس بودیم نیاز‌های جنگ به نوعی رقم خورد که بیشترین ثروت‌های کشور را می‌بلعید و باید همزمان کشور را هم اداره می‌کردیم و از طرفی با محدودیت‌هایی مواجه بودیم. بر این اساس ساخت و تکمیل مترو نمی‌توانست جزو اولویت‌ها قرار گیرد اما پس از اتمام جنگ و با بهتر شدن اوضاع این شرایط فراهم شد که یک سیستم حمل‌ونقلی کارآمد جایگزین شود که به دنبال آن موضوع مترو در جامعه مطرح شد.
  در حال حاضر جذابیت استفاده از مترو در تهران حاصل شده اما براساس همین جذابیت مطالبات مردمی هم افزایش یافته است. به نظر شما روند ساخت مترو تا چه اندازه با مطالبه شهروندان منطبق است؟
نزدیک به 150سال از ساخت آنچه به‌عنوان مترو در دنیا مطرح شده گذشته است. به هر شکل در ایران به‌عنوان یک کشور در حال توسعه در اواخر دهه 50 به مترو اشاره شده بود و کارهای کوچکی هم در آن دوران انجام گرفت که در دهه 60 درگیر جنگ تحمیلی شدیم اما از پایان دهه 60 عذری برای تاخیر در ساخت مترو وجود ندارد. دولت‌ها نسبت به موضوع مترو به‌عنوان یک سیستم حمل‌ونقل فانتزی نگاه می‌کردند. در مقاطعی نوع نگرش دولت‌ها به حمل‌ونقل نگرش کاملی نبود که محصول این تفکر که به نوعی خودرو محور و خودروسالار بود باعث کندی پیشرفت مترو شد. در تفکر خودروسالار همه به فکر این هستند که چطور تردد خودروهای شخصی را آسان‌تر کنند و حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان یک سیستم برای طبقات ضعیف جامعه در نظر گرفته می‌شود. محصول این طرز تفکر این شد که در یک پروسه زمانی که از قبل از انقلاب اسلامی شروع شد، خودرو به‌عنوان یک وسیله تجملاتی وارد کشور شد و نگاه تجملی به این موضوع به وجود‌ آمد، در نتیجه رویکردهای مدیریتی هم به این سمت حرکت کرد و حمل‌ونقل عمومی کمتر مورد توجه قرار گرفت.
 در دولت‌های گذشته نگاه فانتزی به مترو وجود داشته است. آیا دولت یازدهم هم چنین دیدگاهی نسبت به مترو دارد و هنوز ریشه‌هایی از نگاه فانتزی بین مدیران دیده می‌شود؟
شاید نگاه فانتزی به مترو از بین رفته باشد اما به طور حتم در ذهن تصمیم‌گیرندگان، مقوله مترو به‌عنوان اولویت مطرح نیست. هر حرف و ادعایی با یکسری شاخص‌ها اندازه‌گیری می‌شود تا سخنان قابل سنجش باشد. بر این اساس توجه به این مثال می‌تواند درباره اولویت‌بندی مترو در نگاه مدیران مهم تلقی شود. زمانی که مجلس شورای اسلامی برای تهران به اندازه ساخت 5/1 کیلومتر مترو بودجه مصوب می‌کند و دولت تنها مبلغی به اندازه ساخت 500 متر مترو را پرداخت می‌کند نشان‌دهنده این است که هنوز این باور درباره مترو به وجود نیامده است.
  در اخبار مربوط به شهرداری با اعداد و ارقام بزرگی درباره طلب‌های مدیریت شهری از دولت مواجه هستیم که بخش اعظمی از آن مربوط به مترو است. آیا می‌توان گفت حمل‌ونقل در تهران قربانی نگاه سیاسی شده است؟
هر دلیلی که برای این موضوع و پرداخت نشدن مطالبات شهرداری در نظر بگیریم محصولی جز قربانی شدن حمل‌ونقل نداشته است به این مفهوم که حمل‌ونقل عمومی نتوانسته طی سال‌های گذشته حق خود را بگیرد و مطالبات شهرداری همچنان تلنبار می‌شود اما از آنجا که شهرداری نهادی نیست که خود تولید ثروت کند و تمام منابع آن از هزینه‌هایی است که از مردم دریافت می‌شود، اگر مطالبه‌ای به شهرداری پرداخت نشود در واقع حقوق مردم نادیده گرفته می‌شود. شهر که نمی‌تواند به دلیل اینکه مورد توجه دولت قرار نگرفته تعطیل شود. 
  دولت‌ها همواره نسبت به شهرداری کم‌توجه بوده‌اند. در این باره نقل است که اگر دولت گذشته مطالبات شهرداری را با اخم پرداخت نمی‌کرد این دولت همان رویه را با لبخند ادامه می‌دهد. نظر شما چیست؟ کلیت این قضیه را تایید می‌کنید؟
روابط عاطفی بین مدیران بسیار مهم است. اینکه بین این گروه رابطه احساسی خوبی برقرار باشد در پیشگاه مردم پسندیده تلقی می‌شود. یعنی اینکه شهروندان احساس نکنند مدیران دائم در چالش هستند اما گذشته از چنین شرایطی مردم انتظار دارند آنچه به‌عنوان حق زیست‌شهری برای آنها در نظر گرفته شده محقق شود. زمانی که این خواسته محقق نشد دیگر مهم نیست مدیران به هم لبخند می‌زنند یا با ترشرویی با هم مواجه می‌شوند بلکه مهم این است که بخشی از جامعه از حقوق خود محروم شده‌اند.
  مهم‌ترین مشکلات معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری برای توسعه حمل‌ونقل ریلی پایتخت چیست؟
مدت طولانی است با مشکلات زیادی دست به گریبان هستیم. اولین مشکل این است که مترو را با بودجه سنواتی تصویب شده در قانون که به صورت قطره‌چکانی پرداخت می‌شود نمی‌توان ساخت. لازمه ساخت مترو این است که محصولی را برای ساخت سفارش دهید و تیم‌های مهندسی زیادی را سرخط کنید و به اعماق زمین بفرستید. همچنین باید تملک اراضی نیز انجام شود و تجهیزات ثابت و متحرک هم تولید شود که تمام این مراحل فشار زیادی را در دوره‌ای کوتاه‌مدت ایجاد می‌کند. ما نمی‌توانیم یک دستگاه TBM را خریداری کرده و آن را محدود کنیم که سالی 5کیلومتر مترو ایجاد کند. در این صورت تکمیل متروی تهران چند دهه طول خواهد کشید.
  با توجه به اینکه نزدیک به نیمی از عمر دولت یازدهم گذشته است چند درصد از انتظارت شهرداری از دولت یازدهم محقق شده است؟ چه اندازه از سهم دولت در توسعه مترو و حمل‌ونقل عمومی پرداخت شده است؟
بحث مالی بین شهرداری و دولت شامل چند بخش است که یکی از این موارد موضوع فاینانس است. همان طور که گفته شد دولت ایران منابع مالی در خارج از کشور دارد که پروژه‌هایی برای دریافت آن معرفی شده‌اند. حتی در دولت‌های نهم و دهم نیز توانستیم برای خط 4مترو فاینانس دریافت کنیم و مجوز برای 3 خط دیگر هم از طرف دولت صادر شد اما بنا به دلایلی بانک‌ها همکاری نکردند و در نهایت به دولت یازدهم منتقل شد. در این دولت به دلیل اتمام اعتبار موافقت‌های صادرشده دوباره به نقطه صفر بازگشتیم. تلاش‌های زیادی برای پایداری این فاینانس انجام شد. از جمله اینکه با بانک‌ها به توافق رسیدیم تا مطالبات قدیمی را که مربوط به چند دهه بود پرداخت کنیم و رابطه با بانک‌ها را اصلاح کردیم. مورد دوم، پذیرش عاملیت فاینانس بود که بانک‌هایی را شناسایی کردیم که عاملیت را پذیرفتند اما زمانی که سراغ مجوز رفتیم گفتند مجوز از درجه اعتبار ساقط شده است.
  مهم‌ترین مطالبه شما از دولت یازدهم چیست؟
بارها عنوان کرده‌ام که درباره بودجه سنواتی چیزی جز بازپرداخت اقساط را انتظار نداریم اما درباره فاینانس توقع داریم برای حل و فصل این قضیه دولت پیشقدم شود و مهم‌ترین مطالبه ما این است. در حال حاضر جلسات زیادی در وزارت کشور و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی داشته‌ایم اما هنوز در حال پیگیری انجام این کار هستیم و امیدواریم هرچه سریع‌تر این بروکراسی به انتها برسد بنابراین اولین مطالبه ما از دولت بحث فاینانس‌هاست.
  چرا این مراحل اینقدر طولانی است؟ روند دریافت فاینانس چرا با بروکراسی پیچیده همراه شده است؟
برای دریافت فاینانس باید مجوز شورای اقتصاد را دریافت کنید، کمیسیون ماده 62 را طی کنید، مجوز ترک تشریفات را دریافت کنید و بانک عامل را هم بیابید. به گفته معاون مالی وقت شهرداری تهران، باید حدود 400 امضا از مقامات دریافت کنید که مسیر پرفراز و نشیبی است اما در دولت گذشته همه این مراحل طی شد و برای یک خط این موضوع محقق شد. ما انتظار داریم این کار که به نوعی به نفع ایجاد اشتغال و بهبود محیط زیست است در اولویت قرار گیرد، چرا که هم در قانون بودجه در نظر گرفته شده و هم موافقت آن در گذشته دریافت شده است ضمن اینکه تنها راه‌حل برای تکمیل مترو به حساب می‌آید.
  شهرداری تهران غیر از بودجه سنواتی خود چه مطالبات دیگری از دولت دارد؟
طلب دوم شهرداری موضوع جرایم راهنمایی و رانندگی است. براساس قانون 60 درصد از محل وصول جرایم راهنمایی و رانندگی باید صرف بهبود جریان ترافیک شهرها شود. مردم از شهرداری درباره آسفالت و خط‌کشی گرفته تا تابلوها و علائم خیابان‌ها گلایه دارند. بر‌ای تامین منابع مالی و ترمیم این نواقص شهرداری تهران به ظرفیت قانونی خود مراجعه می‌کند. یکی از این امکانات جرایم راهنمایی و رانندگی است که باید در اختیار شهرداری قرار گیرد که از این مبلغ شاید حدود 10درصد به شهرداری تهران پرداخت شده که عدد بسیار ناچیزی است در حالی که درآمد این جرایم در هیچ جایی قابلیت مصرف ندارد و تنها با هدف هزینه در شهرداری به خزانه منتقل می‌شود اما متاسفانه هم اصل مبلغ و هم چگونگی هزینه کرد آن با مشکل مواجه است.
  تاکنون برای دریافت این حق شهروندان پیگیری‌هایی انجام شده و اگر چنین است نتیجه تلاش شهرداری به کجا ختم شده است؟
براساس قانون باید این مبلغ به شهرداری پرداخت شود. البته به وزارت راه و پلیس راهنمایی و رانندگی هم باید پرداخت شود. یعنی 60 درصد جرایم داخل شهرها باید به شهرداری و جرایم خارج از شهرها و جرایم جاده‌های برون‌شهری باید به وزارت راه پرداخت شود اما مشکلی که شهرداری‌ها دارند این است که به دلیل تعدد واحدها، شهرداری‌ها مورد آسیب قرار گرفته و بخش کمی از اعتبارت به وزارت کشور پرداخت می‌شود. این مبلغ هم توسط استانداری‌ها توزیع شده و تا به دست شهرداری‌ها برسد عدد آب رفته و کوچک می‌شود. در حالی که وزارت راه خود وارد عمل شده و مبالغ را راسا دریافت می‌کند اما درباره شهرداری‌ها عدد تغییر ماهیت می‌دهد و قانون به درستی اجرا نمی‌شود. براساس مصوبات قانونی سهم شهرداری از جرایم راهنمایی و رانندگی انباشته شده در خزانه 310میلیارد تومان است که تاکنون دولت 20میلیارد تومان یعنی حدود 7درصد مطالبات را پرداخت کرده است.
  آیا تمام مطالبات شهرداری در همین چند مورد خلاصه می‌شود یا دولت بدهی‌های دیگری هم به شهرداری دارد؟
علاوه بر موارد مطرح شده براساس قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت هم باید مبالغی در اختیار شهرداری‌ها قرار گیرد. براساس این قانون، باید سالانه 4هزار میلیارد تومان به شهرها و 6 هزار میلیارد تومان به جاده‌ها بابت توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی اختصاص پیدا کند. اگر این اعداد را در نظر بگیریم سهم شهرداری تهران از این بودجه به هزار و 300میلیارد تومان می‌رسد که هیچ‌گاه این قانون حتی برای یک بار هم به درستی اجرا نشده است. یعنی هیچ‌گاه اعتبار 10هزار میلیاردی که قانونگذار پیش‌بینی کرده است حداقل به شهرداری‌ها پرداخت نشده است. بخش دیگری از این مطالبات سهم دولت در توسعه مترو است؛ 50 درصد هزینه ساخت مترو باید توسط دولت تامین شود و 50 درصد مابقی توسط شهرداری‌ها. در حال حاضر نه‌تنها شهرداری سهم 50 درصدی خود را پرداخت کرده بلکه 40 درصد سهم دولت را هم متقبل شده است.  مطالبه دیگر شهرداری از دولت مربوط به بحث یارانه‌هاست. براساس آنچه در وزارت کشور مصوب و به شهرداری‌ها ابلاغ شده باید یک‌سوم از هزینه بلیت مترو را شهرداری تقبل کند و حداکثر یک سوم این هزینه را مردم و حداقل یک‌سوم آن را دولت پرداخت کند اما آنچه اتفاق افتاده این است که حدود 10درصد هزینه را مردم پرداخت می‌کنند و کمتر از 10درصد را دولت پرداخت کرده است اما بیشتر از 80 درصد یارانه بلیت را شهرداری پرداخت می‌کند. علاوه بر این مصوب شد از محل درآمدهای ناشی از هدفمندی یارانه‌ها به حمل‌ونقل عمومی کمک شود اما متاسفانه تاکنون این اتفاق هم نیفتاده است و شهرداری‌ها و مردم باهم هزینه هدفمندسازی را هم پرداخت کرده‌اند. به‌عنوان مثال امسال قیمت بنزین و گازوئیل افزایش پیدا کرد از طرفی چنین مطرح شد که کرایه‌ها هم نباید افزایش پیدا کند اما در مقابل نظام جبرانی برای رانندگان در نظر گرفته نشده است. با چشم‌بندی هم این مشکلات حل نخواهد شد یعنی زمانی که قیمت سوخت بالا رفت و کمکی هم بابت این موضوع از طرف دولت به شهرداری صورت نگرفت یعنی اینکه باید مردم از جیب‌شان و شهرداری از منابع درآمدی جور دولت را بکشند. 
  اگر نیاز به مترو یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است چرا در بودجه سالانه رقم قابل توجهی برای تکمیل خطوط مترو در نظر گرفته نمی‌شود؟
در قانون بودجه برای بخش مترو در سال مبلغی حدود ساخت 5/1 کیلومتر مترو بودجه مصوب می‌شود که کمتر از نیمی از آن یعنی بودجه‌ای برای ساخت 500متر مترو به شهرداری تعلق می‌گیرد در حالی که برنامه‌ریزی شهرداری احداث 20کیلومتر مترو در سال است. این در حالی است که شهرداری با توجه به ظرفیت‌های موجود برای ساخت 30کیلومتر مترو در سال خیز برداشته است. تنها فعالیتی که در همه آیتم‌ها به سرجمع اقتصاد ملی کمک می‌کند مترو است. مترو با صرفه‌جویی در مصرف سوخت، رفع آلودگی هوا و کاستن از هزینه بیماری‌ها و حوادث ترافیکی اقتصاد ملی را حمایت می‌کند اما با وجود اینکه در بند ق تبصره 2 بودجه 93پیش‌بینی شده که سیستم‌های حمایت‌کننده صرفه‌جویی در مصرف سوخت مورد پشتیبانی قرار گیرند، در عمل شاهد عملیاتی شدن آن نیستیم. دولت بتازگی مصوبه‌ای درباره تاکسی‌ها قرار داده که اگر تاکسی پایه گازسوز تولید داخل مشغول فعالیت شود به ازای هر کیلومتر پیمایش 1/1سنت یارانه دریافت کند. اگر این مبلغ را در 365روز سال و در 200 کیلومتر پیمایش روزانه ضرب کنیم، روزی2/2 دلار معادل 6هزار تومان به تاکسی پایه گازسوز یارانه پرداخت می‌شود در حالی که فقط از محل گران شدن سوخت روزی 9هزار تومان هزینه به آنها تحمیل شده است. به نظر من باید نگاه مهربانانه‌تری به حمل‌ونقل عمومی و رانندگان این بخش و درواقع به مردم شهر داشته باشیم. به نظر می‌رسد تا امروز این رانندگان تاکسی و اتوبوس هستند که در حمایت از دولت از حقوق خود گذشته‌اند.
 قیمت تمام‌شده ساخت هر کیلومتر مترو چقدر است؟
یک ایستگاه مترو به‌طور متوسط 50 تا 60 میلیارد تومان هزینه دارد. تملک زمین و ساخت 20هزار متر مربع زیربنا را در نظر بگیرید که در عمق زمین ساخته می‌شود. ساخت این سازه در اعماق زمین با آپارتمان‌سازی قابل مقایسه نیست اما باز هم اگر با هزینه ساخت متری 2میلیون تومان محاسبه کنیم رقم همین می‌شود. ساخت هر کیلومتر تونل با احتساب تملک زمین و نصب هواکش‌ها 30میلیارد تومان هزینه دارد. هر رام قطار 7واگنه حدود 35میلیارد تومان قیمت دارد و حدود 20میلیارد تومان هم تجهیزات ثابت لازم داریم که سرجمع ساخت هر کیلومتر مترو به  135میلیارد تومان بودجه نیاز دارد. بنابراین اگر قرار باشد سالی 20کیلومتر مترو بسازیم باید 2 هزار و 700میلیارد تومان بودجه در اختیار داشته باشیم که نیمی از آن سهم دولت است اما زمانی که این سهم به 90میلیارد تومان تنزل پیدا می‌کند می‌توان درک کرد که تکمیل مترو به تنهایی چقدر سخت است.
 آخرین رقم بدهی دولت به مترو چقدر است؟
بدهی دولت به مترو که طی سنوات گوناگون تلنبار شده رقم بزرگی است اما راهی برای تسویه این بدهی سنگین می‌توان به دولت پیشنهاد داد. فرض می‌کنیم دولت در تامین نقدینگی مشکل داشته باشد. به نظرم دولت می‌تواند با شهرداری وارد تهاتر و همکاری شود. در حال حاضر از شرکت مترو مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر ساخت گرفته می‌شود به علاوه سهم بیمه نیز باید به دولت پرداخت شود که اگر پرداخت نشود درجا حساب‌ها توقیف شده و برخورد می‌شود ضمن اینکه باید جریمه هم پرداخت کرد. دولت در گرفتن حقوق خود اهتمام خوبی دارد اما باید با شهرداری هم تهاتر کند و با همدلی و همزبانی با مدیریت شهری مالیات یا حق بیمه را به‌عنوان بدهی خود به شهرداری لحاظ کند.

انتهای پیام/