حجت الاسلام غلامی: برخی فقط لعاب اسلامی به علوم انسانی می زنند

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا غلامی رئیس شورای سیاستگذاری کنگره ملی علوم انسانی اسلامی عصر امروز با حضور در نشست «آزاداندیشی در علوم انسانی» که در سرای اهل قلم نمایشگاه کتاب برگزار شد، در ابتدا بااشاره به مطلبی از رئیس جمهور مبنی بر اینکه خط قرمزهایی وجود دارد که مانع از پیشرفت علوم انسانی در این سالها شده است، گفت: من با این سخن رئیس جمهور موافقم. امروز خط قرمزهایی وجود دارد که مانع از پیشرفت حقیقی علوم انسانی شده و با این حال نمی‌توان انتظار تحول داشت. 

* در اسلام کسی که آزاداندیش نباشد مسلمان شناسنامه‌ای است

وی با بیان این که دروازه ورود اسلام ناب به جان انسان، بحث آزاداندیشی است، گفت: حضرت علی(ع) می‌فرمایند پیامبران الهی آمدند تا انقلاب فکری در وجود انسانها به وجود آورند و از این طریق گنجینه‌های ارزشمند را بر روی انسان باز کنند. بنابراین اسلام با آزاداندیشی پیوند خورده و حتی اگر کسی آزاداندیش نباشد و اندیشه‌اش به اسارت درآمده باشد مسلمان حقیقی نیست.

رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی صدرا تاکید کرد: یکی از اهداف اسلام نجات انسان از بردگی است، لذا فرصتی فراهم می‌کند تا انسان بتواند درباره خود و خدایش فکر کند. در اسلام هیچ منطقه ممنوعه‌ای برای تفکر وجود ندارد البته اگر در بعضی احادیث نسبت به تامل درباره ذات الهی نهی شده به این خاطر است که انسان قادر به درک کنه ذات حق تعالی نیست و براهین عقلی این را تایید می‌کند.

غلامی با اشاره به اینکه در اسلام رشد و تعالی انسان به میزان علم و معرفت و عمل به آن است، تصریح کرد: اندیشمندان مسلمان که در مکتب اهل‌بیت(ع) تربیت شدند هیچ وقت هراسی از طرح شبهات و سوالات نداشتند بلکه آن را فرصتی برای رونق علمی در دایره فکر اسلامی تلقی می‌کردند. لذا همیشه از گفت‌وگوی علمی و آزاد استقبال می‌کردند. 

وی افزود: البته باید بین فتنه‌گری و تخریب عقاید مردم که در ادوار مختلف برخی به آن متوسل می‌شدند با گفت‌وگوهای علمی تفاوت و تمایز قائل شد. 

رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی صدرا در ادامه با ارائه تعریفی از علوم انسانی و اجتماعی گفت: ما آنها را علومی می‌دانیم که ضمن شفاف‌سازی مقاصد زندگی فردی و اجتماعی بتواند فرد و جامعه را به سمت اهداف و مقاصد خود هدایت کند. براین اساس علوم انسانی موظف است نیازهای انسان برای رسیدن به مقصد راکشف و به آنها پاسخ دقیق دهد. پاسخی که انسان تاثیرگذاری آن را در زندگی خود درک کند. 

* علوم انسانی نمی‌تواند فارغ از جهان بینی و عقاید اساسی انسان شکل پیدا کند

غلامی ادعای اندیشمندان سکولار مبنی بر اینکه علوم انسانی می‌تواند فارغ از جهان بینی و عقاید اساسی انسان شکل پیدا کند را یک ادعای خلاف واقع دانست و گفت: خودِ سکولار شدن علم زائیده یک جهان بینی است. در علم سکولار ایدئولوژی همان جهان بینی غیر الهی است، لذا علوم انسانی سکولار نمی‌تواند برای جامعه‌ای که اکثریت آن متدین هستند به مثابه یک ایدئولوژی، باید و نباید تعیین کند.

وی ادامه داد: علوم انسانی غربی که امروز در کشور اسلامی ما جولان می‌دهد در شناخت نیازهای حقیقی انسان و پاسخگویی به آنها ناتوان است. به طوری که می‌بینیم بعد از انقلاب اسلامی این علوم هیچ کمکی به ما نکردند جز ایجاد سردرگمی و دور کردن ما از مقصد. 

این استاد و پژوهشگر علوم انسانی تصریح کرد: علوم انسانی چه کمکی در اقتصاد، مدیریت کشور، حوزه آسیب‌های اجتماعی، فرهنگ عمومی، سبک زندگی و... به ما کرده و چه پیروزی داشته است. هر چه می‌گردیم نمی‌توانیم دستاوردی برای آن متصور شویم. البته علوم انسانی پرهیز می‌کند از اینکه نامش ایدئولوژی باشد بلکه علوم انسانی اسلامی را متهم به ایدئولوژی می‌کند. 

* مهمترین خط قرمزهایی که مانع از پیشرفت علوم انسانی می‌شود چیست؟

به گزارش تسنیم حجت‌الاسلام غلامی در ادامه با طرح این سوال گفت: به اعتقاد من پررنگ‌ترین خط قرمز در علوم انسانی فعلی انحصارگرایی علوم انسانی سکولار در ارتباط با مبانی و روش‌شناسی معرفتی است که معتقد به منبع تجربه و روش‌شناسی تجربه در این زمینه است و سایر روش‌ها را فاقد اعتبار می‌داند.

وی یادآور شد: ما مشکلی در ارتباط با علوم تجربی، علوم طبیعی، علوم پایه و... نداریم چرا که گاهی دستاوردهایی دارند که حتی در حوزه‌هایی حجیت دارد اما بحث این است که تجربه فقط می‌تواند براساس دریافت‌های خود محتمل‌ترین گزینه‌ها را در اختیار انسان قرار دهد. 

رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی صدرا افزود: اکنون برخلاف این قواعد، علوم تجربی وارد قلمرو علوم انسانی شده و حکم می‌دهد و شان علمی برای سایر علوم و مبانی معرفتی قائل نیست. در حالی که ما معتقدیم همه روش‌شناسی‌ها متناسب با جایگاه و رویکردی که دارد باید در علوم انسانی مورد استفاده قرار گیرد. 

غلامی خط قرمز دیگر را تابوسازی درباره نظریه‌های مشهور و نظریه‌پردازان برجسته عنوان کرد و گفت: متاسفانه وقتی باب نقد راجع به فلان نظریه مشهور باز می‌شود برچسب بی‌سوادی زده می‌شود. در حالی که ما باید این تابوها را بشکنیم. 

* طبیعی است برای کسانی که لعاب اسلامی به علوم انسانی می‌زنند فرش قرمز هم پهن کنند

وی اضافه کرد: خط قرمز دیگر که علوم انسانی سکولار ایجاد کرده ورود اسلام به متن و عمق علوم انسانی است. در غرب اجازه نمی‌دهند علوم اسلامی در قلمرو علوم انسانی قدم بگذارد. بنابر این طبیعی است برای کسانی که می‌خواهند لعاب اسلامی به علوم انسانی بزنند فرش قرمز هم پهن کنند. چون به نظر آنها این افراد یا احمق هستند و یا کبریت بی‌خطر. اما اینکه تعالیم اسلامی بتواند در علوم انسانی نقش‌آفرین باشد یک خط قرمز است. لذا هر جا که کسانی خواستند به شکل روش‌مند در این زمینه ورود پیدا کنند و موثر باشند جلویشان را گرفتند و برخورد کردند. 

رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی صدرا گفت: متاسفانه اخیرا برخی اساتید مشهور در جلسه‌ای می‌گفتند وقتی ما بحث علوم انسانی اسلامی را مطرح کردیم به ما گفتند اگر بخواهید در این زمینه ورود پیدا کنید دیگر دانشگاه از شما حمایت نمی‌کند. 

غلامی ادامه داد: البته نمی‌گوییم دولت قبلی در این زمینه نقش برجسته‌ای داشته بلکه دولت قبلی هم متاسفانه کاری نکرده اما با یک تغییر سیاسی در کشور حتی اساتید طرفدار علوم انسانی اسلامی به انزوا کشیده می‌شوند. 

وی در بخش دیگری از سخنان خود با طرح این موضوع که دو دلیل برای اینکه اجازه نمی‌دهند اسلام وارد علوم انسانی شود وجود دارد، گفت: یکی اینکه باورهای اساسی مردم در علوم انسایی نادیده گرفته شد، البته این رویکرد مساوی با تایید ناکارآمدی علوم انسانی است. دوم اینکه می‌خواهند جلوی جاری و ساری شدن احکام مترقی اسلام را در جامعه بگیرند. به هر حال مردم انقلاب کردند و می‌خواهند احکام اسلامی در این کشور جاری شود اما اجازه نمی‌دهند این اتفاق بیفتد وگرنه چه اشکالی دارد پای تفکرات دینی در دانشگاه‌های ما باز شود. 

رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی صدرا اضافه کرد: مگر ما از تشکیل کرسی‌های اقتصاد اسلامی، حقوق، تعلیم و تربیت و اندیشه‌ سیاسی اسلام در دانشگاه‌ها متضرر شدیم.

* برخی اساتید از ترس تمسخر نسبت به طرح علوم انسانی اسلامی وارد این حوزه نمی‌شوند

غلامی خط قرمز دیگر در این مسئله را عبور از الگوهای غربی در علوم انسانی برشمرد و اظهار کرد: چند سالی است که صحبت از لزوم دستیابی به الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت می‌شود و در نظرسنجی‌ها روشن شده که اکثریت مردم دستیابی به این الگو را ضروری دانستند حال باید ببینیم چند درصد از دانشگاه‌های ما به لزوم دستیابی به این الگو باور دارند و تلاش می‌کنند. متاسفانه برخی اساتید از اینکه بحث علوم انسانی اسلامی را مطرح کنند و مورد تمسخر قرار گیرند در هراس هستند. 

وی همچنین گفت: خطر قرمز دیگر این است که برخی زمانی حاضر به نقد و مناظره می‌شوند که نتیجه آن لزوما به نفع آنها باشد. به طوری که در این سال‌ها بارها با کسانی مواجه شدیم که می‌خواستند جلسات نقد و مناظره برگزار کنند اما چون طرف مناظره یک روشنفکر غربگرا بود و به بهانه‌های مختلف حاضر نشد در مناظره شرکت کند این اتفاق نیفتاد.

رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی صدرا افزود: عادت بسیاری از روشنفکران غربگرای ما این بوده که ازمناظره‌های واقعی آزاد و مستقل که یک طرف آن رقیب قدرتمند است فرار کنند و یا اگر شرکت کردند و نتیجه آن باب میل آنها نبود میز مناظره را چپه کنند یا حرف‌هایشان را در آن مناظره تکذیب کنند.

غلامی در پایان گفت: تا زمانی که این حد از تحجر در اندیشه وجود داشته باشد امیدی به پیشرفت در علوم انسانی نمی‌شود، داشت. 

انتهای پیام/