محیط زیست انسانی

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، اکنون که مجلس شورای اسلامی در جستجوی راه حلی برای احیا و کارآمدی سازمان محیط زیست، بر آمده است بازنگری وجه تمایز این سازمان در نظام جمهوری اسلامی با سازمان‌های مشابه در سایر کشورها بیش از پیش اهمیت می‌یابد. محیط زیست انسانی یکی از سه حوزه اصلی حفاظتی تعریف شده در این سازمان است، و ملاحظاتی مثل آب، هوا تشعشعات، ریزگردها، پسماندها و... از موارد مهم و موثر این حوزه است.

اما چرا این حوزه انسانی توصیف شده است؟ در صورتی که حیات گیاهی و حیوانی نیز تحت تاثیر همین عوامل می‌تواند آسیب ببیند و یا سلامت و شادابی خود را حفظ کند.اگر نگرش این سازمان در نظام جمهوری اسلامی به محیط "زیست انسانی" به تناسب تعریف جامعی که اسلام از "انسان" دارد ارتقا یابد و برای این انسان اضافه بر دستگاه تنفس و گوارش و نیاز به هوا و محیط پاک از آلاینده‌ها (که فصل مشترک با حیوان است)، مختصات انسانی و محیط پاک و سالم برای آن نیازها در نظر گرفته شود و در وظایف و ماموریت‌های سازمان تعریف گردد، از یک سازمان اقتباس شده از دیگر کشورها به وزارت یا سازمان در طراز نظام اسلامی و الگو برای سایر کشورهای مسلمان ارتقا خواهد یافت.

اصل پنجاهم قانون اساسی ملاحظاتی را در این زمینه مورد توجه قرار داده است:

1- محیط زیست باید برای حیات اجتماعی رو به رشد نسل امروز و نسل‌های بعد متناسب باشد.

2- فعالیت‌های اقتصادی یا غیر آن که منجر به آلودگی محیط زیست شود ممنوع است.

3- حفاظت از محیط زیست یک وظیفه عمومی است.

بنابر موارد یاد شده محیط زیست در نظام جمهوری اسلامی نباید حیطه ماموریت خود را منحصر به ابعاد انسانی مشترک با گیاه و حیوان نماید و لذا لازم است "حیات اجتماعی رو به رشد" انسان‌های نسل امروز و نسل‌های بعد را به عنوان چشم‌انداز خود ترسیم نماید.

حیات اجتماعی رو به رشد محصول سلامت ابعاد جسمانی و روحانی و یا مادی و معنوی انسان است. هر دو بعد یاد شده تحت تاثیر یک مرکز فرماندهی عمل می‌کنند و آن "دل" انسان است که قرآن کریم از آن به عنوان "قلب" یاد می‌کند (1) و سعادت و نیک فرجامی انسان را نتیجه "سلامت قلب" اعلام می‌کند(2). راهیابی به قلب نیز از طریق سمع و بصر صورت می‌گیرد (3) و بیش از دریافت‌های سمعی، دریافت‌های بصری می‌توانند قلب را پاک یا ناپاک کنند (4) و لذا دل که مرکز فرماندهی (جسمانی و روحانی) انسان است بیشتر تحت تاثیر پیام‌هایی است که از طریق چشم دریافت می‌کند (5).

به این ترتیب مدیریت حفاظت از محیط زیست کشور، اضافه بر مراقبت در مورد سلامت آب و هوا و خاک و تشعشعات و پیشگیری از آلاینده‌های محیط زیست مشترک با حیوان و گیاه، نسبت به حفاظت از محیط زیست انسانی و پیشگیری از آلاینده‌های "بصری" در محیط جامعه و ریزگردهای آلوده کننده فرهنگی نیز می‌بایست احساس مسئولیت نماید. همانگونه که در مورد تهدید آلاینده‌های تنفسی "هشدار" می‌دهد و گاهی اوقات افراد آسیب‌پذیر را از بیرون آمدن از منزل و حضور در محیط آلوده برحذر می‌دارد، در مورد آلاینده‌های فرهنگی و اجتماعی نیز در شرایط خاص "هشدار" بدهد و برای سلامتی محیط زیست اجتماعی و فرهنگی نسل امروز و فردا نیز احساس مسئولیت کند.در اصل 50 قانون اساسی عوامل آلوده کننده محیط زیست به فعالیت‌های اقتصادی منحصر نشده است و "غیر آن" که شامل موارد فرهنگی و اجتماعی می‌شود، نیز مورد توجه قرار گرفته است.مسئله مهم دیگر این است که این مهم فقط متوجه دولت نیست و به عنوان یک "وظیفه عمومی" مورد تاکید واقع شده است و لذا همه مردم در حفاظت از محیط زیست لازم است مشارکت و همکاری داشته باشند و رسانه‌ها این مسئولیت عمومی را بیش از پیش یادآوی کنند.

امام صادق (ع) در بیان حکیمانه‌ای مردم را به مراقبت‌های زیست محیطی انسانی دعوت کرده‌اند و برای حفظ سلامت جامعه و پیشگیری از شیوع و گسترش آلاینده‌های فرهنگی فرموده‌اند: اگر از خانه خارج می‌شوی مراقب باش به غیبت نیفتی و دروغ نگویی و حسد نورزی و ریا و خودنمایی نکنی و ظاهرسازی و چاپلوسی ننمایی. (6)

این سخن حکیمانه نمونه‌ای از فراگیر بودن و تسری موضوع حفاظت محیط زیست به عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی است. یعنی هم مراقب باش محیط اجتماعی را آلوده نکنی و هم خودت آلوده نشوی.

ابراز نگرانی مجدد مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با اعضای محترم مجلس خبرگان (7) از جمله شامل فضای عمومی فرهنگی جامعه است همچنان که در دیدار 19/9/92 با اعضای محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز فرموده بودند: دولت و مسئولان موظفند که توجه کنند به جریان عمومی و فرهنگی جامعه ببینند کجا داریم می‌رویم؟ چه دارد اتفاق می‌افتد؟ چه چیزی در انتظار ماست؟

اگر محیط زیست فرهنگی حفاظت و مراقبت نشود، انتظار ارتقای فرهنگ زیست محیطی بیهوده است انسان‌ها به شدت تحت تاثیر دریافت‌های محیطی هستند. جلوه‌های بصری و نمادهای ثابت و متحرک در فضای زندگی شهری تاثیر منفی یا مثبت بر رویکرد فرهنگی و اجتماعی مردم دارند.

بسیاری از آلودگی‌های فرهنگی و اخلاقی محصول دریافت‌های بصری منفی و لجام گسیختگی چشم‌ها است (8) اگر محیط زیست فرهنگی ما پاک باشد و نگاه‌ها آلوده نشوند دل‌ها و دامن‌ها آسیب نمی‌بینند و لذا قرآن کریم به مردان و زنان مومن توصیه کرده است نگاهشان را دریابند تا بتوانند دامن خود را حفاظت نموده و پاک دارند. (9)

آیا پیام‌های فرهنگی که در محیط زیست انسانی ما برای چشم‌ها تولید می‌شوند و به فراوانی در مسیر بین خانه و محل تحصیل- خانه و محل کار- و اماکن عمومی و تفریحی دل‌ها را مقهور خود می‌کنند (10) راهبری و مدیریت می‌شوند؟ آیا جلوه‌های بصری در محیط زیست فرهنگی ما مهندسی می‌شوند؟ ملاحظات و دغدغه‌های فرهنگی بارها و بارها در بیان مقام معظم رهبری و مراجع معظم حوزه‌های علمیه و افراد بصیر جامعه بیان شده است و نیازمند بازگو کردن برای مسئولان ذیربط و دستگاه‌ها و رسانه‌های موثر نیست. آنچه که واقعیت تلخ ماست ناتوانی و عدم احساس مسئولیت برخی از متولیان و مجریان (11) و در مواردی نیز کاستی‌ها و خلاءهای قانونی و ضعف دستگاه‌های نظارتی است. اگر مدیرانی انتخاب شوند که از خودباوری و اعتماد به نفس برخوردار باشند و باورهایشان از جهان بینی اسلامی، و نه غربی شکل گرفته باشد (12)

درخشش دانشمندان هسته‌ای، که شعار "ما می‌توانیم" را عینیت بخشیدند، در عرصه "محیط زیست فرهنگی" و سالم‌سازی فضای عمومی فرهنگ جامعه، نیز اتفاق خواهد افتاد. کافی است با مطالعه بیشتر پای صندوق‌های رای برویم و با دقت بیشتر انتخاب کنیم.

پی‌نوشتها:

1- .... و من یومن بالله یهد قلبه... - سوره تغابن آیه 11

2- یوم لاینفع مال و لابنون الا من اتی الله بقلب سلیم- سوره شعرا آیات 88 و 89

3- قل ارایتم ان اخذالله سمعکم و ابصارکم و ختم علی قلوبکم من الله غیرالله یاتیکم به... - سوره انعام آیه 46

4- باباطاهر همدانی: ز دست دیده و دل هر دو فریاد- که هر چه دیده بیند دل کند یاد

5- امیرالمومنین (ع): القلب مصحف البصر- نهج‌البلاغه کلمات قصار 409

6- امام صادق (ع): ان قدرت علی ان لاتخرج من بیتک فافعل. فان علیک فی خروجک ان لاتغتاب و لاتکذب و لاتحسد ولاترائی و لاتتضع و لاتداهن- کتاب جهادالنفس شیح حر عاملی صفحه 299 حدیث 511

7- مقام معظم رهبری 15/12/92- بنده نگران مسئله فرهنگ هستم. اساس باید تقویت جناح فرهنگی مردم باشد. امیدوارم مسئولین توجه داشته باشند که چه می‌کنند. با مسائل فرهنگی نمی‌شود شوخی و بی‌ملاحظگی کرد.

8- یعلم خائنه الا عین و ماتخفی الصدور- سوره غافر آیه 19

9- قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک از کی لهم ان الله خبیر بما یصنعنون و قل للمومنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن... سوره نور آیات 30 و 3

10- مقام معظم رهبری 17/7/81: ما سایش و فرسایش پیدا می‌کنیم.

دل و جان ما در برخورد با حوادث روزمره زندگی، به طور دائم در حال فرسایش است. باید حساب این فرسایش‌ها را کرد و جبران ‌آن را با وسایل درست پیش‌بینی نمود و الا انسان از بین خواهد رفت.

11- مقام معظم رهبری 19/9/92: نمی‌شود مسئولین کشور مسئولیتی احساس نکنند در زمینه هدایت فرهنگی جامعه.

12- مقام معظم رهبری 29/7/89: این علوم انسانی که امروز رایج است محتواهایی دارد که ماهیتا معارض و مخالف با حرکت اسلامی و نظام اسلامی است مبتنی بر جهان‌بینی دیگری است.حرف دیگری دارد. هدف دیگری دارد وقتی اینها رایج شد مدیران براساس آنها تربیت می‌شوند. همین مدیران می‌آیند در راس دانشگاه، در راس اقتصاد کشور، در راس مسائل سیاسی داخلی، خارجی، امنیت، غیره و غیره قرار می‌گیرند!

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.