سناریوهای آینده تحولات اوکراین

 

سرعت تحولات در این کشور شیب تندی گرفته است. هر روز امکان تحول جدید و سناریوی جدید وجود دارد. تا زمان نگارش این نوشتار، اخباری از استقرار نیروی نظامی روسی در کریمه و محاصره نقاط استراتژیک این شهر وجود داشت. دولت انتقالی اوکراین هم اعلام آماده باش نظامی به نیروهای مسلح خود داده است. علت این که سناریوها، "اقدام روسیه علیه دولت انتقالی جدید" نام می گیرد به خاطر فضای کنش گری است که از طرف روس ها اعمال می شود. طبیعی است که وقتی رئیس دولت انتقالی جمله «کمکم کنید» را به کار می برد، در فضای انفعال قرار گرفته است. رئیس دولت انتقالی اوکراین (که با حفظ سمت رئیس پارلمان این کشور نیز هست) ابایی از افشای این مطلب که نزدیک است زمام امور به اصطلاح انقلاب جدیدشان از دست برود، ندارد.

تشدید لفاظی های تنش زا در این فضای پیچیده، احتمال جنگ داخلی را به ذهن متبادر می کند. اگر روس ها در سیاست های ماخوذ از استراتژی کلانشان به این نتیجه برسند که جنگ داخلی منافع روس ها را تامین خواهد نمود، سکانداران "کیف" باید از تمامی ابزارهای خود استفاده نمایند تا مقابل ارتش قابل توجهی از روس ها صف آرایی کنند. در روزگاری که اوکراین رئیس ستاد نیروهای مسلح خویش را در هفته اخیر برکنار کرده و فرد دیگری زمام مدیریت نظامی را به دست گرفته، بعید است که توانایی مقابله با لشکر پرانگیزه روس ها را داشته باشد. با این توضیح می‌توان گفت ابزار نظامی دولت موقت در بعد داخلی ضعیف ارزیابی می شود. در بعد استفاده از ظرفیت های نظامی خارجی تنها امید اوکراین، آمریکایی ها خواهند بود. اروپایی ها به دلیل هراس از اشاعه جنگ داخلی به داخل قلمرو اتحادیه سبزشان و ماهیت غیرنظامی- سیاسی جهت گیری سیاست خارجی کلانشان، از کمک نظامی به اوکراین قطعا سر باز خواهند زد. تا زمان نگارش این نوشتار، آمریکا به تهدیدهای لفظی خویش در مورد عواقب حضور نیروهای روس در اوکراین، اکتفا کرده است. اگر آمریکا چنین روندی را ادامه دهد دولت انتقالی با اندکی فشار نظامی از هم خواهد پاشید.

دورنمای کلی سناریوی اول برای مقامات فعلی"کیف" واضح است. اگر امروز روس ها تمامی نیروهای خویش را از اوکراین خارج کند باز هم سیاستگذاران خارجی اوکراین می دانند که مجبورند به علت مسائل اقتصادی- به ویژه صادرات گاز روسیه به اوکراین و تمام اروپا- باید با روس ها تعامل نمایند. درز خبر سفر قریب الوقوع "تیموشنکو"، مهره وفادار به غرب در تحولات اوکراین، به مسکو حاکی از این تحلیل است که تیموشنکو با توجه به تجربه دو دهه سیاسی اش، نقش روسیه در تحولات اوکراین را حتی در وضعیت فعلی پیروزی مخالفان دولت یاناکویچ، به وضوح لمس کرده است. 

با این وصف، روسیه امکان دارد برای اینکه افکار غربی ها را با راه اندازی جنگ داخلی علیه خویش تحریک نکند، اقدام به جداسازی و تجزیه قسمت های روس نشین اوکراین (حدود 30 درصد از جمعیت فعلی اوکراین) نماید تا منافع خویش در سیاست خارجی را پیش ببرد. سیاست ذکر شده در راستای این استراتژی تنظیم می شود که جلوی وضع هزینه های گزاف و جدید اوکراینی ها، جهت قرار دادن روس ها در تنگنا را بگیرد. روس ها هراسی از به رسمیت شناخته نشدن کشور جدا شده احتمالی توسط قدرت های بین‌المللی را که منجر به بحران مشروعیت بین المللی برای کشور جدا شده می شود، ندارند؛ چرا که اگر اهداف ژئوپلیتیکی و ژئو اکونومیکی روس ها تامین شود، این منطقه جدا شده را هم می تواند با سیاست های توسعه‌گرا از بالا سر پا نگه دارد.

اوکراین همیشه به صورت پاندولی در اردوگاه روسیه و آمریکا طی بیش از دو دهه از پایان جنگ سرد بوده است. وقوع سناریوی سوم ساختار قدرت در اوکراین را از حالت پاندولی خارج کرده (انحصار روسیه یا آمریکا) و به یک حالت دو قطبی در می آورد. این حالت دو قطبی از شکنندگی بالایی برخوردار است. در این وضعیت قدرت آمره دولت به پراکندگی گرایش دارد تا تمرکز. به عبارت دیگر قدرت آمره یک دولت که باید روند ایفای نقش حساس بعد از اسقرار دولت جدید را اجرا نماید، دچار اختلال خواهد شد. تقسیم قدرت فائقه کشور در این حالت آشوب، به دو جناح خواهان روسیه و خواهان غرب دوقطبی شدیدی به وجود می آورد که همه سیاست های آتی دولت را تحت الشعاع خویش قرار می دهد.

در این سناریو، اوکراین خواهد پذیرفت که سهمی در قدرت مانند نخست وزیری یا تعداد قابل توجهی از کرسی های پارلمان در انتخابات آتی را از آن خود کند تا نگرانی از بابت تامین منافع سیاسی، اقتصادی و امنیتی خویش نداشته باشد. با این سناریو روسیه توانسته است بدون شلیک گلوله ای یا کشته شدن سربازی به اهداف خویش در اوکراین برسد. روسیه در این سناریو فشار بر مقامات فعلی اوکراین را از طریق کمک های مالی و وعده هایی در آینده پیش خواهد برد. نکته جالب توجه وعده های مالی غربی هاست که علی رغم ادعای اولیه آنها در حمایت از اوکراینی ها، هنوز نتوانسته اند کمک مالی 4 میلیارد دلاری ضروری را برای مقامات جدید اوکراین تامین نمایند. با این سیگنال های منفی مقامات صاحب نفوذ غربی به اوکراینی ها امکان ندارد تا 10 سال آینده رویای پیوستن به اتحادیه اروپا برایشان محقق شود.

تصمیم گیری درباره اینکه کدام یک از سناریوها امکان وقوع بیشتری دارد بسی غامض است. سه ماه است فراز و نشیب های اوکراین منجر به ارائه تحلیل ها و سناریوهای مختلف از سوی ناظران دقیق صحنه شده است. به نظر دیدبان وقوع سناریوی سوم محتمل است؛ چرا که باید دقت کرد که هدف اصلی روسیه از حضور در خاک اوکراین نگرانی از منابع تجاری و امنیتی بوده (چه در دریای سیاه و چه در خشکی) است. اگر این نگرانی با یک امتیاز سیاسی جامع توسط دولت انتقالی اوکراین پاسخ داده شود، روس ها می توانند بر نگرانیشان غلبه کنند و عقب نشینی به سمت پایگاههای خود را دنبال نمایند.

تحلیل، تصمیم و مهم تر از همه اقدام در سرعت زیاد تحولات کنونی دومین کشور بزرگ اروپا، کار مردان سرد و گرم چشیده استراتژیست دو طرف تعارض است که سرنوشت این کشور را حداقل در چهار سال آتی- چه به لحاظ سیاسی و چه به لحاظ اقتصادی- مشخص خواهد کرد. شاید پس از فرونشینی بحران اوکراین مدلی جدید از مدیریت بعد از وقوع بحران توسط صاحبنظران روابط بین الملل تولید شود. آن هنگام واضح می شود که کدام بازیگر بهترین و موفق ترین مدل مدیریت پس از بحران را به منصه ظهور رساند.

منبع:دیدبان

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.