Tahran-Riyad Anlaşması Hamas-Suudi Arabistan İlişkilerini Nasıl Etkiledi?

Tesnim Haber Ajansı- Geçtiğimiz Nisan ayında Filistin İslami Direniş Hareketi Hamas heyetinin Suudi Arabistan'a yaptığı ziyaretinin ardından taraflar arasında yıllardır süren gerilim normal seviyeye ulaştı. Son günlerde Hamas lideri İsmail Heniyye başkanlığındaki bir heyet hac vazifesini yerine getirmek üzere Suudi Arabistan’a gitti. Bu ziyaret iki taraf arasındaki ilişkilerin güçlendiğini gösterir.
Filistin Al Youm haber sitesine göre, İsmail Haniyye başkanlığındaki Hamas heyeti hac ibadetini yerine getirmek için Suudi Arabistan'a ziyarette bulundu. Söz konusu heyette, Hamas'ın yurt dışı sorumlusu Halid Meşal ve Hamas Siyasi Büro Başkan Yardımcısı Salih el-Aruri’nin yanı sıra Siyasi Büro üyeleri Halil el-Hayya ve İzzer Reşak yer aldı.
Bu ziyaret, taraflar arasında yıllarca süren gerilimin ardından ve geçtiğimiz yıllarda Suudi Arabistan'da çok sayıda Hamas lideri ve üyesinin tutuklanmasına rağmen yapıldı.
Konuya ilişkin değerlendirmede bulunan Gazze merkezli siyasi analist Mustafa Savvaf, Hamas heyetinin Riyad ile ilişkileri yeniden canlandırmak amacıyla Suudi Arabistan'ı ziyaret ettiğini söyedi.
İki taraf arasındaki ilişkilerin doğru yönde ilerlediğine belirten inandıklarını aktaran Savvaf, “Bana göre bu adım, kamuoyuna açıklanmayan anlaşmaların bir parçası ve aralarındaki yakın bağlara işaret ediyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Mustafa Savvaf, Tahran ile Riyad arasındaki diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesine değinerek, bunun Suudi Arabistan ile Hamas arasındaki ilişkileri olumlu etkilediğini kaydetti.
Filistinli siyaset uzmanı, “Hamas liderlerinin Nisan ayında umre için Suudi Arabistan'a yaptığı ziyaret ve bazı Hamas üyelerinin Suudi Arabistan tarafından serbest bırakılması ve ardından Hamas heyetinin Suudi Arabistan'a yaptığı son ziyaret bunu kanıtlıyor.” ifadesini kullandı.
Filistinli uzman, gelecekte Suudi Arabistan ile Hamas arasındaki ilişkilerde sürprizler yaşanacağını ve aralarında daha yakın temaslar olacağını vurguladı.

Hamas’ın yabancı ülkelerle ilişkilerine ilişkin Mustafa Savvaf, bu hareketin mevcut politikasından uzaklaştığını belirterek, “Hamas, yeni adımlarında başarılar bile elde etti. Bu kazanımlar başlangıç aşamasında ve Hamas'ın önceki politikalarından umudunu kesmiş Arap devletleri ve diğer ülkelerle ilişkilerin güçlendirilmesi için daha fazla çaba sarferdilmesi gerekir” açıklamasını yaptı.
Nisan 2023'te Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye liderliğinde bir heyetin Suudi Arabistan'ı ziyaret etmesiyle birlikte taraflar arasındaki ilişkiler yeniden kuruldu.
Hamas'tan Suudi Arabistan'a son ziyaret Halid Meşal liderliğinde 2015 yılında gerçekleştirilmiş, o dönem Hamas Siyasi Büro Başkanı olan Meşal, Mekke'de Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz ve bazı yetkililerle bir araya gelmişti.
Geçmişte Suudi Arabistan-Hamas ilişkileri iyi düzeydeydi; Ancak Hamas-Suudi Arabistan ilişkilerinde son yıllarda durgunluk yaşanmış, 2019 yılında onlarca Filistinli ve Ürdünlünün gözaltına alınmasıyla ilişkiler kopma noktasına gelmişti.
Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye başta olmak üzere diğer yetkililer, konuya dair açıklamalarında söz konusu Filistinlilerin, "Hamas Hareketiyle ilişkilerinden dolayı ve İsrail'e karşı Filistin halkının meşru mücadelesini destekledikleri" gerekçesiyle gözaltına alındıklarını belirtmişti.
Suudi Arabistan Ceza Mahkemesi'nin 8 Ağustos 2021'de Hudari'ye verdiği 15 yıl hapis cezası, Suudi Arabistan İstinaf Mahkemesi'ne yapılan itiraz sonucu 28 Aralık 2021'de 3 yıla düşürülmüştü.
Hudari, Ekim 2022'de serbest bırakılmış, diğer tutuklular ise geçen şubat ayında salıverilmişti.
Irak ve Umman'ın ev sahipliğinde 2021'de müzakerelere başlayan Riyad ve Tahran, 10 Mart'ta Pekin'de Çinli yetkililerin aracılığıyla 7 yıl aradan sonra diplomatik ilişkilerin iki ay içinde yeniden başlatılması konusunda anlaşmaya varmıştı.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile Suudi Arabistanlı mevkidaşı Faysal bin Ferhan da 6 Nisan'da Pekin'de bir araya gelmiş ve iki ülke büyükelçiliklerinin yeniden açılması, iki ülke arasındaki uçuşların yeniden başlatılması ve vizelerin kolaylaştırılması konusunda anlaşmıştı.
Filistin’de sahip olduğu siyasi ve askeri gücüyle aktif ve etkili bir hareket olan Hamas direniş projesine öncülük etmektedir. Bölgesel ve uluslararası arenada da etkili olan Hamas Hareketi’nin başta İran İslam Cumhuriyeti olmak üzere Direniş Ekseni’yle derin bir bağı var. Riyad ile Tahran arasında imzalanan normalleşme anlaşması ve ardından bölgede yaşanan son gelişmeler Hamas'ın Suudi Arabistan ziyareti gerçekleştirmesine yol açtı ve böylece taraflar arasında yıllarca süren gerginlik sona ermiş oldu.