حضرت معصومه(س)؛ روایتگری در عصر تحریف عباسی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، نام حضرت فاطمه معصومه(س) با دفاع جانانه از امامت و ولایت اهل بیت(ع) و همچنین جایگاه بی‌بدیل شهر قم در تاریخ تشیع گره خورده است؛ بانویی که نه‌تنها در زمان حیات خود با نقل احادیث و روشنگری‌ها به مقابله با جریان تحریف عباسیان برخاست، بلکه پس از شهادتش نیز کانونی برای بیداری دینی و سیاسی شیعه پدید آورد.

ولادت و جایگاه

حضرت معصومه(س) در نخستین روز ماه ذیقعده سال 173 هجری قمری در مدینه منوره دیده به جهان گشود. پدر بزرگوارشان امام موسی بن جعفر(ع) و مادر گرامی شان نجمه خاتون است. او القاب گوناگونی دارد: معصومه، کریمه اهل بیت، طاهره، حمیده، رشیده، مرضیه و اخت‌الرضا. در میان بیش از پنجاه فرزند امام کاظم(ع)، به اذعان تاریخ‌نگاران، هیچ‌یک جایگاه و مقامی چون او نیافت.

شیخ عباس قمی در توصیف فرزندان امام هفتم می‌نویسد: «افضل آنها سیده جلیله معظمه فاطمه بن امام موسی(ع) معروفه به حضرت معصومه(س) است که مزار شریفش در بلده طیّبه قم است که دارای قبّه عالیه و ضریح و صحن‌های متعدد و خدمه بسیار و موقوفات است و روشنی چشم اهل قم و ملاذ و معاذ عامّه خلق است...»

ستایش امامان از شخصیت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها 

مقام این بانوی بزرگوار را می‌توان از نگاه امامان معصوم دریافت. امام کاظم(ع) زمانی که پاسخ‌های حضرت معصومه به پرسش‌های زائران را دید، سه بار فرمود: «فداها ابوها؛ پدرش فدایش باد». همچنین از امامان بعدی روایاتی آمده است که زیارت حضرت معصومه را همسنگ بهشت دانسته‌اند: «مَن زارها وجبت له الجنة». این مضمون تنها در مورد او از میان فرزندان امام کاظم(ع) وارد شده است.

دوران پرتنش سیاسی

زندگی حضرت معصومه(س) همزمان با اوج نزاع‌های سیاسی عباسیان بود. او حدود بیست سال از دوران خلافت هارون و مأمون را درک کرد. عباسیان که با عنوان «بنی‌عم» پیامبر مشروعیت‌سازی می‌کردند، سخت در پی تحریف جایگاه امامت بودند. هارون در کنار قبر پیامبر گفت: «السلام علیک یا رسول‌الله، یا بن عم» تا نسب خود را دلیل خلافت معرفی کند. امام موسی بن جعفر(ع) در همان‌جا با صلابت فرمود: «السلام علیک یا رسول‌الله، یا اَبَه» و نشان داد که وراثت حقیقی خلافت در نسل فاطمی است.

این خط تحریف در دوره مأمون نیز ادامه یافت تا جایی که ولایتعهدی را به امام رضا(ع) پیشنهاد داد. اما پاسخ محکم امام هشتم روشن کرد که خلافت نه امری قابل واگذاری، بلکه نص الهی است. در چنین فضایی بود که حضرت معصومه(س) با نقل احادیثی چون غدیر، منزلت و معراج، امامت را در برابر تبلیغات عباسیان تثبیت کرد.

روایتگری در دفاع از امامت

این بانوی کریمه، احادیث متواتری را به سندی مشهور به «سلسله فاطمیات» نقل کرد.

حدیث غدیر: او با تکیه بر خطبه پیامبر در غدیر خم یادآور شد که «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» در عصر عباسیان، معنایی جز رد مشروعیت آنان نداشت.

حدیث منزلت: با اشاره به کلام پیامبر در جنگ تبوک که «انت منی بمنزلة هارون من موسی»، جایگاه امیرالمؤمنین را به‌عنوان جانشین بلافصل پیامبر تثبیت نمود.

حدیث معراج: او از مشاهدات پیامبر در معراج نقل کرد که بر در و دیوار بهشت نوشته شده بود: «محمد رسول‌الله، علی ولیّ القوم» و «شیعة علی هم الفائزون».

آثار محبت اهل بیت: حضرت معصومه(س) همچنین با نقل روایات، محبت به آل محمد را مایه شهادت، مغفرت و فوز اخروی معرفی کرد.

این روایتگری‌ها در فضایی که حکومت بر هر سخن مخالفی می‌تازید، مصداق آشکار جهاد علمی و فرهنگی بود.

هجرت به فرمان امام

در سال 201 هجری، حضرت رضا(ع) نامه‌ای به خواهرش نوشت و او بی‌درنگ آماده سفر شد. کاروانی با پنج برادر و جمعی از فرزندان و خادمان به سوی خراسان حرکت کرد. اما در ساوه با حمله نیروهای مأمون روبه‌رو شدند و بیشتر همراهانش به شهادت رسیدند. حضرت معصومه (س) در اثر اندوه شدید و بنا بر روایتی در اثر مسمومیت بیمار شد و به ناچار راه قم را در پیش گرفت.

در دهم ربیع‌الثانی همان سال، پس از هفده روز اقامت در قم، در 28 سالگی چشم از جهان فروبست. شهادتی که به تعبیر مورخان، دفاع تا آخرین لحظه از امامت بود.

قم؛ عش آل محمد(ص)

شهر قم با حضور و مرقد حضرت معصومه به یکی از بزرگ‌ترین مراکز تشیع بدل شد. امام صادق(ع) پیش‌تر خبر داده بود: «برای خدا حرمی است و آن مکه است، برای رسول خدا حرمی است و آن مدینه است، برای امیرالمؤمنین حرمی است و آن کوفه است، و برای ما حرمی است و آن قم است. به زودی بانویی از فرزندان من به نام فاطمه در آنجا دفن می‌شود؛ هر کس او را زیارت کند بهشت بر او واجب است.»

از همین روست که قم نه‌تنها به مرکز شیعیان، بلکه به خاستگاه علوم اسلامی و پایگاه انقلاب‌های فکری و سیاسی بدل شد؛ جایی که امروز نیز به برکت حرم کریمه اهل بیت، الهام‌بخش حوزه‌های علمیه و جریان‌های بیداری است.

حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها الگویی نمونه 

حضرت معصومه(س) الگویی از بانویی عالِم، مبارز و مدافع حقیقت امامت است. او با نقل احادیث معتبر و بیان روشن، خط انحراف عباسیان را رسوا کرد. هجرتش به سوی خراسان نشانه اطاعت محض از امام زمانش بود و شهادتش سندی از پایداری در دفاع از ولایت شد.

اگر قم امروز به عنوان «عش آل محمد» شناخته می‌شود، بی‌تردید ریشه در حضور آن بانوی بزرگوار دارد. او در حیات و ممات، مدافع امامت بود و با مرقد مطهرش، هزاران دل را به ولایت اهل بیت پیوند زد.

نویسنده:جواد حسینی پژوهشگر دینی

انتهای پیام /