مناظره جبرائیلی و غنی نژاد درباره ریشه های بحران اقتصادی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، اخیرا مناظره ای با عنوان "نئولیرالیسم در ایران" بین موسی غنی نژاد، اقتصاددان و سید یاسر جبرائیلی، پژوهشگر اقتصادی برگزار شد. در این مناظره رویکرد ها و دیدگاه های متفاوتی نسبت به چالش های مبانی و همچنین نظری اقتصاد ایران مطرح شد. 

پرسشهای بنیادینی که در این مناظره بین این دو کارشناس مورد بررسی قرار گرفتند، از این قبل است: ریشه اصلی مشکلات اقتصادی ایران چیست؟ آیا دولتی که بیش از حد در اقتصاد دخالت کرده، مانع شکوفایی شده است؟ یا برعکس، سیاستهای "کوچکسازی دولت" و سپردن امور به بازار است که به تشدید نابرابری و فساد انجامیده است؟

در یک سو، موسی غنی نژاد اقتصاد "دستوری" را علت العلل مشکلات می داند و در سوی دیگر، یاسرجبرائیلی، "سیاستهای نئولیبرالی" را پروژه ای برای تضعیف دولت و خدمت به اولیگارشی معرفی میکند؛ تقابلی که فهم آن برای هر تحلیل اقتصادی ضروری است.

در ادامه خلاصه ای از این مناظره آمده است:

موسی غنی نژاد: مشکل اصلی، اقتصاد دستوری و فقدان آزادی اقتصادی است

غنی نژاد با بیان اینکه اساساً استفاده از اصطلاح "نئولیبرالیسم" به دلیل ابهام و تحریف معنایی آن را مناسب نمیداند، خود را پیرو "لیبرالیسم کلاسیک" خواند. وی تاکید کرد مشکل اصلی اقتصاد ایران، "اقتصاد دستوری" و فقدان آزادی های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است.

 وی اقتصاد ایران را نه دولتی، بلکه "دستوری" توصیف کرد که در آن قیمت گذاری ها توسط قدرت سیاسی حاکم تعیین میشود و رقابت واقعی وجود ندارد. به گفته او، خصوصی سازی های انجام شده به دلیل نبود بستر آزادسازی و رقابت، به ایجاد "خصولتی ها" منجر شده است.

 غنی نژاد راه حل اصلی را استقرار "اقتصاد آزاد رقابتی" و "تجارت آزاد" دانست. او تاکید کرد تنها در یک فضای رقابتی واقعی است که منابع بهینه تخصیص می یابد، رانت از بین می رود و زمینه فساد زدوده می شود. وی دخالت دولت در قیمت گذاری (مانند بنزین و ارز) و حمایت از تولیدات داخلی بدون رقابت را عامل اصلی اتلاف منابع و عقب ماندگی برشمرد.

 او هرگونه ارتباط بین لیبرالیسم کلاسیک و سرمایه داران انحصارگر را رد کرد و تاکید نمود که منافع سرمایه داران رفاقتی در انحصار است، نه در اقتصاد رقابتی. غنی نژاد همچنین تورم را یک پدیده صرفاً پولی دانست و افزایش نقدینگی را عامل آن معرفی کرد.

یاسر جبرائیلی: نئولیبرالیسم، پروژه دولتزدایی برای خدمت به اولیگارشی است

جبرائیلی با استناد به تعریف فوکویاما، نئولیبرالیسم را مکتبی اقتصادی معرفی کرد که خاستگاه آن مکاتب شیکاگو و اتریش و مبتنی بر کوچکسازی دولت و تقدس بازار آزاد است. او با ارائه اسناد تاریخی، این مکتب را برساخته و تامین شده توسط سرمایه داران بزرگ آمریکایی (مانند راکفلر) برای مقابله با مقررات زدایی دولتها دانست.

 وی تاکید کرد آموزه های نئولیبرالی مانند آزادسازی قیمت ها، شناورسازی ارز و خصوصی سازی، در عمل به افزایش شکاف طبقاتی، تضعیف دولت ملی و ایجاد اولیگارشی منجر شده است. جبرائیلی این سیاست ها را "پروژه دولت سوزی" خواند که دولت را از منابع و توانایی اجرای پروژه های توسعه ملی تهی کرده است.

 به اعتقاد جبرائیلی، این سیاستها از طریق نهادهایی مانند صندوق بین المللی پول و توسط مترجمان و مفسران داخلی (مانند غنی نژاد) در ایران ترویج و تا حد زیادی اجرا شده است. نتیجه آن، تخلیه دولت از منابع (از طریق خصوصی سازی های غیرواقعی)، تبدیل آموزش و درمان به کالای لوکس، افزایش هزینه تولید به دلیل شناورسازی عملی نرخ ارز و شکل گیری یک طبقه نوکیسه اولیگارش بوده است.

 وی برخلاف غنی نژاد، نقش فعال و موثر دولت در هدایت توسعه، بسیج منابع و تنظیم بازار را ضروری دانست و نمونه های موفقیتی مانند کره جنوبی و چین را نتیجه مداخله گری هوشمندانه دولت برشمرد. جبرائیلی "آزادی" مورد نظر نئولیبرال ها را در عمل به معنای آزادی سرمایه داران بزرگ برای افزایش سود از طریق مکانیزم هایی مانند افزایش نرخ ارز دانست که به ضرر عموم مردم و تولیدکنندگان داخلی تمام می شود.

نقطه اشتراک و اختلاف نهایی

اگرچه هر دو طرف بر وجود مشکلات جدی اقتصادی مانند تورم، شکاف طبقاتی و ناکارآمدی تاکید داشتند، اما تحلیل ریشه ها و راهکارهای آنها در تقابل کامل بود. غنی نژاد، استقرار کامل اقتصاد بازار آزاد و کنار کشیدن دولت از اقتصاد را راه نجات میدانست، در حالی که جبرائیلی، تقویت دولت ملی و خروج از سیاست های نئولیبرالی را تنها راه برون رفت از بحران توصیف میکرد.

در پایان، بر ضرورت ادامه گفتگو و تشکیل جلسات کارشناسی برای بررسی عینیتر مشکلات اقتصاد ایران تاکید شد. این مناظره بازتابی از دوگانه نظری اصلی در تحلیل اقتصاد ایران بود که حلقه مفقوده آن، واکاوی میدانی بیشتر و یافتن راهکارهای بومی متناسب با شرایط خاص کشور است.

انتهای پیام/