روایت طلایی یک دانشجوی دزفولی از المپیاد پزشکی/وقتی هوش مصنوعی به بالین رسید
محمد مهدی دهنوی، دانشجوی علوم پزشکی از دزفول با پروژه‌ای مبتنی بر واقعیت مجازی در حوزه آموزش بین‌حرفه‌ای، موفق شد مدال طلای المپیاد علمی کشور را در محور هوش مصنوعی کسب کند. او از چالش‌ها، ظرفیت‌ها و آینده این فناوری در پزشکی می‌گوید.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، در روزگاری که هوش مصنوعی مرزهای دانش را درنوردیده و به قلب علوم انسانی و پزشکی نفوذ کرده، هنوز در برخی دانشگاه‌های کشور، حتی نام المپیاد علمی دانشجویان علوم پزشکی ناشناخته مانده است.در چنین فضایی، دانشجویی از خوزستان با نگاهی فراتر از چارچوب‌های آموزشی رایج، موفق شد در یکی از پیچیده‌ترین و نوآورانه‌ترین محورهای رقابت علمی کشور، مدال طلا را از آن خود کند.
محمد مهدی دهنوی با پروژه‌ای مبتنی بر واقعیت مجازی، چالش‌های آموزش بین‌حرفه‌ای در نظام درمانی را هدف گرفت و با جسارت علمی و پشتکار فردی، نشان داد که استعدادهای مناطق کمتر دیده‌شده نیز می‌توانند در سطح ملی بدرخشند.
این گفت‌وگو، فراتر از یک روایت موفقیت، بازتابی است از شکاف‌های زیرساختی، غفلت‌های سیاست‌گذاری و فرصت‌هایی که اگر دیده شوند، می‌توانند مسیر تحول را در آموزش پزشکی و توسعه فناوری هموار کنند. دهنوی با صراحت از برداشت‌های اشتباه درباره هوش مصنوعی، کم‌توجهی به نخبگان منطقه‌ای و ضرورت بازنگری در نگاه دانشگاه‌ها به رقابت‌های علمی سخن می‌گوید؛ سخنانی که شاید تلنگری باشد برای بازتعریف آینده آموزش پزشکی در ایران.
تسنیم:آقای دهنوی، لطفاً درباره ساختار کلی المپیاد علمی دانشجویان علوم پزشکی کشور و زمینه‌ای که در آن شرکت کردید توضیح دهید.
دهنوی: هر سال در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور رویدادی علمی برگزار می‌شود که امسال در قالب هفت محور تخصصی طراحی شده بود. یکی از این بخش‌ها، کارآفرینی و هوش مصنوعی بود که من در آن مشارکت داشتم. علاقه‌مندی من به این موضوع دلایل متعددی داشت. نخست اینکه شیوه برگزاری این شاخه با سایر بخش‌ها تفاوت چشمگیری دارد. در حالی که اغلب زمینه‌ها مبتنی بر آزمون‌های چهارگزینه‌ای و فضای کنکوری هستند، این محور بر فعالیت گروهی و اجرای یک پروژه عملی تمرکز دارد. همین ویژگی باعث شد برای من جذاب‌تر باشد.از سوی دیگر، فضای غیرکلیشه‌ای و کاربردی بودن آموخته‌ها در این مسیر، موجب شد احساس کنم می‌توانم از آنچه یاد می‌گیرم در زندگی شخصی و حرفه‌ای‌ام بهره‌مند شوم؛ همچنین با توجه به روند جهانی، این حوزه بسیار به‌روز و آینده‌دار است و می‌تواند نقش مؤثری در تحول نظام سلامت ایفا کند.
تسنیم: در رابطه با سابقه‌تان در شرکت در این رقابت‌ها و روندی که طی کردید تا به مدال طلا رسیدید نیز توضیح دهید.
دهنوی: امسال سومین سالی بود که در این محور رقابتی شرکت می‌کردم. در سال 1402 موفق شدم دیپلم افتخار کسب کنم، سال بعد یعنی 1403 مدال برنز را دریافت کردم و امسال نیز مدال طلا را به‌دست آوردم. البته هر دوره از این رقابت‌ها کاملاً مستقل از دوره‌های دیگر بوده؛ به این معنا که من هر سال برای همان دوره به‌صورت جداگانه مطالعه و آمادگی داشتم. روند پیشرفت من در این سه سال از دیپلم افتخار آغاز شد، سپس به مدال برنز رسید و در نهایت امسال با کسب مدال طلا به نقطه‌ای رسیدم که حاصل تلاش مستمر و تجربه‌های انباشته‌شده در طول این مسیر بود.
تسنیم: پیرامون پروژه‌ای که ارائه دادید بیشتر توضیح دهید. چه مسئله‌ای را هدف قرار دادید و چگونه آن را طراحی کردید؟
دهنوی: یکی از چالش‌های جدی در محیط‌های درمانی، خطاهایی است که به‌دلیل نبود آموزش مشترک میان اعضای تیم درمانی رخ می‌دهد. حدود 80 درصد خطاهای بالینی در بیمارستان‌ها ناشی از این مسئله است که افراد با نقش‌های مختلف، مانند پزشک و پرستار، به‌صورت جداگانه آموزش می‌بینند. پزشک تحت نظارت اساتید پزشکی و پرستار تحت نظر اساتید پرستاری آموزش می‌بیند و هیچ تجربه مشترکی در طول دوران تحصیل ندارند. در نهایت، این افراد باید در محیط درمانی با یکدیگر همکاری کنند، بدون آن‌که پیش‌تر با هم کار کرده باشند؛ همین موضوع منجر به بروز خطاهای متعدد در فرآیند درمان می‌شود.
در پروژه‌ای که با عنوان Medixroom ارائه دادیم، با بهره‌گیری از فناوری واقعیت مجازی، فضایی شبیه‌سازی‌شده طراحی کردیم که در آن افراد با نقش‌های مختلف از جمله پزشک، پرستار و سایر رشته‌های علوم پزشکی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و تحت یک سناریوی بالینی مشترک آموزش می‌بینند. اگر این آموزش در محیط واقعی بیمارستان انجام می‌شد، ممکن بود مخاطراتی برای بیمار ایجاد شود، اما در فضای شبیه‌سازی‌شده، چنین خطراتی وجود ندارد. افراد وارد این محیط می‌شوند، نقش‌هایشان مشخص است، وظایفشان را اجرا می‌کنند و تجربه عملی کسب می‌کنند.این روش موجب کاهش خطاهای ناشی از نبود آموزش تیمی و ارتقاء کیفیت درمان در آینده خواهد شد.
تسنیم: با توجه به روند رو به رشد فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، آینده این فناوری را در حوزه سلامت چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دهنوی: هوش مصنوعی بی‌تردید تمامی عرصه‌ها را دستخوش تحول خواهد کرد و علوم پزشکی نیز از این قاعده مستثنا نیست. اگر بخواهم به‌صورت خلاصه پاسخ دهم، باید بگویم فردی که توانایی کار با هوش مصنوعی را نداشته باشد، همانند کسی است که در دنیای امروز از کار با تلفن هوشمند ناتوان باشد. چنین فردی به‌طور طبیعی از چرخه فعالیت‌های حرفه‌ای حذف خواهد شد. در دنیای فردا، حضور مؤثر در هر زمینه‌ای مستلزم آشنایی با این فناوری است. ممکن است برخی افراد بدون تلفن همراه زندگی کنند، اما نمی‌توانند نقش‌آفرینی مؤثری در جامعه داشته باشند. هوش مصنوعی نیز چنین جایگاهی را در آینده ایفا خواهد کرد.
تسنیم: به‌نظر شما چه چالش‌هایی در مسیر توسعه هوش مصنوعی در ایران، به‌ویژه در حوزه پزشکی، وجود دارد؟
دهنوی: موانع موجود عمدتاً ماهیتی عمومی دارند. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، مقاومت اجتماعی در برابر پذیرش این فناوری است. بسیاری از افراد هنوز با مفهوم هوش مصنوعی آشنا نیستند و نمی‌دانند تا چه اندازه می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی و ارتقاء عملکرد حرفه‌ای‌شان نقش داشته باشد. این ناآگاهی، مانعی جدی در مسیر بهره‌برداری از ظرفیت‌های این فناوری محسوب می‌شود.
چالش دیگر، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است. بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی، به‌دلیل شرایط سیاسی، دسترسی آزاد و گسترده به زیرساخت‌ها و ابزارهای تخصصی را برای ما محدود کرده‌اند. این مسئله، توسعه داخلی را با دشواری‌هایی مواجه کرده و نیازمند راهکارهای بومی و حمایت‌های ساختاری است.
تسنیم: برخی تصور می‌کنند هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین کامل پزشکان شود. نظر شما در این‌باره چیست؟
دهنوی: یکی از چالش‌های مهم در مسیر توسعه هوش مصنوعی، برداشت نادرستی است که گاه در میان دانشجویان دیده می‌شود؛ اینکه این فناوری می‌تواند جایگزین کامل یک پزشک ماهر شود. این تصور صحیح نیست. هوش مصنوعی هرگز نمی‌تواند جایگزین یک پزشک خوب باشد. نقش آن، صرفاً در حد یک دستیار هوشمند است که می‌تواند به اعضای تیم درمانی کمک کند، نه اینکه جای آن‌ها را بگیرد. این تفکر اشتباه، اگر اصلاح نشود، در آینده می‌تواند به یکی از چالش‌های جدی در محیط‌های درمانی تبدیل شود.
تسنیم: در سطح منطقه‌ای، به‌ویژه استان خوزستان، چه ظرفیت‌هایی برای رشد علمی در حوزه‌های مرتبط با هوش مصنوعی وجود دارد؟ آیا استعدادهای بومی به اندازه کافی دیده می‌شوند؟
دهنوی: واقعیت این است که استان‌هایی مانند تهران، اصفهان و دیگر مناطق مرکزی کشور، سال‌هاست که در این زمینه‌ها فعالیت می‌کنند و طبیعتاً زیرساخت‌هایی از گذشته در اختیار دارند. استان خوزستان اگر بخواهد به سطح رقابت با این مناطق برسد، باید از همین امروز سرمایه‌گذاری هدفمند را آغاز کند. حمایت از افراد مستعد، تدوین سیاست‌های علمی مؤثر و ایجاد شبکه‌ای از نخبگان می‌تواند مسیر توسعه را هموار کند. این شبکه در طول زمان زیرساخت‌های لازم را شکل خواهد داد و استان را به جایگاهی خواهد رساند که بتواند در سطح ملی رقابت کند.
تسنیم: چه اقداماتی را برای رسیدن به این هدف پیشنهاد می‌کنید؟
دهنوی: نخست باید تجربیات موفق استان‌های دیگر به‌صورت دقیق بررسی شود. ببینیم آن‌ها چگونه عمل کرده‌اند، چه مسیرهایی را طی کرده‌اند، و چه حمایت‌هایی دریافت کرده‌اند. سپس باید افراد مستعد را شناسایی کرد و با تشکیل شبکه‌های علمی، آن‌ها را به‌عنوان منتور در اختیار دیگران قرار داد. این افراد می‌توانند تجربه‌های خود را منتقل کنند و فضای رشد را برای دیگران فراهم سازند. چنین بستری وجود دارد و باید به‌درستی مدیریت شود.
در نهایت، این جریان باید در سطح دانشگاه‌ها نهادینه شود. زمانی که من فعالیت خود را آغاز کردم، بسیاری از دانشگاه‌ها و حتی برخی اساتید نمی‌دانستند المپیاد چیست، چه امتیازاتی دارد، و چگونه باید در آن مشارکت کرد. این آگاهی باید در سطح مراکز آموزشی گسترش یابد تا دانشجویان با حمایت مسئولان و اساتید، مسیر خود را پیدا کنند و علاقه‌مند شوند.
تسنیم: در پایان بفرمائید که برنامه شخصی شما پس از کسب مدال طلا چیست؟ و چه توصیه‌ای برای نسل جوان دارید؟
دهنوی: برنامه من این است که در زندگی شخصی، بر رشد فردی تمرکز کنم و اگر بتوانم، ایده‌هایی که دارم را عملیاتی و تجاری‌سازی کنم. همین پروژه‌ای که امسال ارائه دادم، هدفم این است که به‌تدریج آن را به محصولی قابل عرضه تبدیل کرده و در قالب یک شرکت توسعه دهم همچنین، تلاش می‌کنم تفکر هوش مصنوعی را در زندگی خودم نهادینه کنم و به‌صورت عمیق آن را بیاموزم.
توصیه‌ام به جوان‌ترها این است که از شروع کردن نترسند. حتی اگر روزی فقط دو دقیقه وقت بگذارند، کافی است که یاد بگیرند چگونه از هوش مصنوعی استفاده کنند؛ باید اصول و قواعد آن را بشناسند و با دیدی آگاهانه از آن بهره ببرند. صرفاً مصرف‌کننده نباشند، بلکه با شناخت از این دریای بیکران بهره‌برداری کنند و حداقل، ماهیگیر این دریا باشند.در پایان، مراتب تشکر و قدردانی خود را از تمامی همراهان این مسیر به‌ویژه هم‌تیمی‌های گران‌قدرم، اعلام می‌دارم.
نخبگان منطقه‌ای در سایه‌اند؛ زیرساخت‌ها باید از نو نوشته شوند
گفت‌وگوی تفصیلی با مهدی دهنوی، فراتر از یک روایت فردی، بازتابی است از واقعیتی تلخ و در عین حال امیدبخش. تلخ از آن‌رو که هنوز در بسیاری از دانشگاه‌های کشور، ظرفیت‌های رقابت علمی، فناوری‌های نوین و استعدادهای بومی نادیده گرفته می‌شوند و امیدبخش از آن‌جهت که جوانانی چون دهنوی، با وجود نبود زیرساخت‌های کافی، مسیر خود را یافته‌اند و با اتکا به دانش، خلاقیت و جسارت، توانسته‌اند در سطح ملی بدرخشند.
اما این موفقیت‌ها نباید به‌صورت جزیره‌ای باقی بمانند. اگر استان‌هایی مانند خوزستان قرار است در رقابت علمی کشور سهمی واقعی داشته باشند، باید سیاست‌گذاری‌های آموزشی، حمایت‌های نهادی و فرهنگ‌سازی دانشگاهی به‌گونه‌ای بازتعریف شوند که نخبگان منطقه‌ای نه‌تنها دیده شوند، بلکه مسیر رشدشان هموار شود.
هوش مصنوعی، ابزاری برای حذف پزشک نیست؛ بلکه بستری برای ارتقاء عملکرد اوست و اگر این تفکر اصلاح نشود، نه‌تنها از ظرفیت‌های این فناوری محروم خواهیم ماند، بلکه با چالش‌های اخلاقی و حرفه‌ای جدی در نظام سلامت مواجه خواهیم شد.
گفت‌وگو از مینوفر چراغی
انتهای پیام/
