هجرت تمدن‌ساز؛ نقش تاریخی حضرت معصومه(س) در شکل‌گیری هویت قم
قم امروز، قلب تپنده جهان تشیع و خاستگاه انقلاب اسلامی است؛ شهری که هویت دینی، علمی و سیاسی خود را مرهون حضور حضرت معصومه(س) و برکات بی‌پایان مضجع نورانی آن بانوی کرامت می‌داند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، حجت‌الاسلام اسماعیل سهرابوندی از پژوهشگران حوزه علمیه قم به مناسبت سالروز ورود حضرت معصومه (س) به این شهر در یادداشتی به تاثیرات این هجرت مبارک پرداخته که در زیر آمده است:
حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) نه‌تنها یک مکان زیارتی و معنوی برای شیعیان جهان است، بلکه شناسنامه‌ای زنده از هویت دینی، فرهنگی و سیاسی قم به شمار می‌رود. قمِ امروز که به‌عنوان قلب تپنده جهان تشیع شناخته می‌شود، بی‌تردید مدیون حضور این بانوی کریمه است. همان‌گونه که مقام معظم رهبری تصریح کرده‌اند: «بدون تردید نقش حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در قم شدن قم و عظمت یافتن این شهر، یک نقش ما لا کلام فیه است.» این جمله به‌خوبی نشان می‌دهد که قم بدون وجود مضجع شریف ایشان، هرگز به جایگاه امروزین خود دست نمی‌یافت.
ورود حضرت معصومه (س) به این سرزمین، تنها یک هجرت ساده نبود؛ بلکه حرکتی تمدن‌ساز و آینده‌ساز بود. دختری جوان و تربیت‌یافته در دامان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) با عبور از شهرهای مختلف و همراهی یاران و دوستان ائمه، نهال ولایت را در دل مردمان سرزمین ایران کاشت. نتیجه این حرکت، شکل‌گیری پایگاهی شد که توانست معارف اهل‌بیت (ع) را از شرق تا غرب جهان اسلام منتشر کند و قم را به مرکز ثقل علمی و فرهنگی شیعه بدل سازد.
امروز، قم نه‌فقط در ایران، که در جهان اسلام به‌عنوان پایگاه بیداری دینی شناخته می‌شود. حوزه علمیه قم، دانشگاه بزرگ شیعه، محصول مستقیم این برکت الهی است. بسیاری از اندیشه‌ها، مکتب‌ها و جریان‌های فکری معاصر شیعی، از همین حرم نورانی و فضای علمی اطراف آن نشئت گرفته‌اند. به تعبیر رهبر انقلاب، برجسته ترین نقطه قم بیش از هر چیز دیگری جلب توجه می‌کند مضجع شریف بانوی کرامت حضرت معصومه (س) است.
نگاه حضرت امام خمینی (ره) نیز به جایگاه حضرت معصومه (س) کاملاً روشن و آشکار است. ایشان بارها تأکید کرده‌اند که در میان فرزندان امام کاظم (علیه‌السلام)، پس از امام رضا (علیه‌السلام)، هیچ‌کس به شرافت و فضیلت حضرت معصومه (س) نمی‌رسد. این جایگاه رفیع نه‌تنها از منظر خانوادگی بلکه از حیث تأثیرگذاری اجتماعی و تاریخی نیز قابل توجه است. امام خمینی (ره) تصریح داشتند که با ورود حضرت معصومه (س) به قم، این شهر به کانون علم و دانش بدل شد و برکات علمی فراوانی به دنبال آورد.
اگر تاریخ را ورق بزنیم، می‌بینیم که قم پیش از ورود حضرت، شهری با اهمیت محدود بود. اما از آن پس، قم به زیارتگاه شیعیان و محل اجتماع عالمان و راویان حدیث تبدیل شد. شخصیت‌هایی چون اشعریان قم، که خود از نخستین مروّجان فرهنگ اهل‌بیت (ع) بودند، در سایه حضور حضرت معصومه (س) توانستند قم را به پایتخت معرفت شیعی بدل کنند. این روند تا عصر صفویه و سپس در دوران معاصر ادامه یافت و در نهایت، در قرن بیستم به اوج خود رسید؛ آن‌جا که نهضت امام خمینی (ره) از همین شهر مقدس شعله‌ور شد.
واقعیت این است که انقلاب اسلامی ایران، بدون قم معنا نداشت و قم بدون حضرت معصومه (س) نیز هرگز نمی‌توانست به چنین جایگاهی برسد. حضور امام خمینی (ره) در جوار بارگاه بانوی کرامت، ایراد سخنرانی‌ها، اقامه نماز در مسجد اعظم و سازمان‌دهی اعتراضات مردمی علیه رژیم پهلوی، همگی نشان‌دهنده آن است که این حرم مطهر، فقط مکانی برای عبادت فردی نیست، بلکه بستری برای تحولات اجتماعی و سیاسی نیز بوده است.
از این منظر، حرم حضرت معصومه (س) را می‌توان حلقه اتصال بین سنت و معاصر دانست. سنتی که ریشه در معرفت اهل‌بیت (ع) دارد و معاصری که در بستر تحولات سیاسی و اجتماعی قرن حاضر جلوه‌گر شد. این پیوند، قم را نه‌فقط مرکز زیارت، بلکه کانونی برای مقاومت، آگاهی‌بخشی و ترویج اندیشه‌های ناب اسلامی ساخته است.
در کنار این کارکرد تاریخی و سیاسی، نباید از بُعد معنوی و اخلاقی حرم غفلت کرد. زائرانی که از سراسر جهان به قم می‌آیند، با نیتی برای توسل و طلب شفاعت در جوار حضرت معصومه (س) قرار می‌گیرند. این فضای معنوی، با حضور مستمر طلاب و علما در کنار مردم، هویتی منحصر به فرد برای قم ساخته است؛ هویتی که همزمان علمی، عبادی، فرهنگی و سیاسی است.
امروز، در جهانی که هویت‌های دینی و فرهنگی مورد هجمه قرار گرفته‌اند، قم و حرم حضرت معصومه (س) همچون دژی مستحکم در برابر این هجمه‌ها ایستاده است. این شهر به مرکز پاسخگویی به شبهات دینی، تربیت مبلغان و صدور معارف شیعی به سراسر جهان تبدیل شده است. بی‌تردید همه این‌ها مدیون بانوی کرامتی است که آرامگاهش، کانون نور و هدایت برای قرن‌هاست.
در پایان می‌توان گفت که قمِ امروز، تجلی تاریخ، ایمان و مقاومت است؛ شهری که از یک هجرت آغاز شد و به یک تمدن ختم شد. هجرت حضرت معصومه (س) نه‌تنها قم را قم کرد، بلکه به شیعه هویت بخشید و معارف اهل‌بیت (ع) را در گستره‌ای جهانی تثبیت نمود.
همان‌گونه که امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری بارها یادآور شده‌اند، این حضور، برکتی است که باید همواره پاس داشته شود.
انتهای پیام/
