فرونشست ۳ متری در خیابان‌های زابل/ بحران زیرساختی در کمین شهروندان+فیلم
پدیده مکرر فرونشست زمین در خیابان‌های زابل طی چند سال اخیر، معضلی جدی برای شهروندان و زیرساخت شهری شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زابل، پدیده مکرر فرونشست زمین در خیابان‌های زابل طی چند سال اخیر، معضلی جدی برای شهروندان و زیرساخت شهری شده است. به عنوان مثال، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب زابل خردادماه سال جاری تأیید کرد که «فرونشست خیابان طالقانی زابل که در سال‌های گذشته نیز چندین بار تکرار شده بود، به دلیل فرسودگی شبکه فاضلاب رخ داده است». آبان‌ماه 1401 نیز تسنیم از فرو رفتن یک خودروی سواری در خیابان طالقانی خبر داد و شهردار زابل علت را «فرسودگی جدی شبکه آب و فاضلاب» اعلام کرد. این وقایع هشدار می‌دهد که نوسازی فوری شبکه آب و فاضلاب فرسوده باید در اولویت مسئولان قرار گیرد.
همچنین خیابان «آیت‌الله طالقانی» زابل که به تازگی عملیات بهسازی شبکه فاضلاب آن به اتمام رسیده، به گفته شهروندان روز گذشته برای چندمین بار طی سال‌های اخیر دهان باز کرد و گودالی به قطر نزدیک به 3 متر در این خیابان از سمت میدان «امام حسین(ع)» به وجود آمد.
با وجود اینکه به نظر می‌رسد حادثه پیش آمده به علت شکستگی لوله آب شکل گرفته و خسارت جدی برای مردم به همراه نداشته است، اما بی‌توجهی به علل رخداد این حوادث سریالی در خیابان‌های زابل موجب هدر رفت بیت‌المال و تهدیدی برای جان و مال مردم محسوب می‌شود. در همین راستا خبرنگار تسنیم به بررسی میدانی علت حادثه پرداخته است.
فرسودگی 100 کیلومتر از شبکه آب شهری زابل
محمدرضا جهانتیغ، معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب شهرستان زابل در حاشیه حضور میدانی در محل نشست زمین در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، نسبت به وضعیت بحرانی شبکه فرسوده آب و فاضلاب شهری هشدار داد و اظهار داشت: حدود 100 کیلومتر از خطوط توزیع آب شهر از جنس آزبست بوده و نیازمند اصلاح و جایگزینی فوری است.
وی در تشریح حادثه اخیر که در میدان امام حسین (ع) رخ داد و منجر نشست زمین شد، افزود: این اتفاق مستقیماً ناشی از فرسودگی و قدمت بالای شبکه فاضلاب شهری و به خصوص لوله‌های آزبست آن بود. به محض اطلاع از حادثه، اکیپ اتفاقات ما بلافاصله وارد عمل شد و خوشبختانه نشتی رفع و جریان آب در شهر برقرار گردید.
معاون بهره‌برداری و توسعه آب زابل با بیان اینکه قدمت بالای لوله‌های آزبست عامل اصلی فرسودگی و بروز نشتی در شبکه است، توضیح داد: این فرسودگی و نشت‌ها، منجر به نشست زمین در سطح شهر می‌شود. بخش عمده‌ای از شبکه توزیع آب شهری ما قدیمی و از جنس آزبست است. از 100 کیلومتر شبکه توزیع شهری ما، بخش قابل توجهی از جنس آزبست است که نیاز مبرم به اصلاح دارد.
جهانتیغ خواستار تخصیص اعتبار از سوی فرمانداری و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی برای اصلاح این شبکه شد و گفت: جنس لوله‌های قدیمی آزبست به گونه‌ای است که با یک نشست، باعث شکستن لوله می‌شود. البته مشکل خاص دیگری برای مردم ایجاد نمی‌کند، اما برای استفاده از لوله‌های جدید و استاندارد مانند پلی‌اتیلن، لازم است این شبکه قدیمی اصلاح شود.
وی در خصوص شایعاتی مبنی بر تأثیر جنس لوله‌های آزبست بر طعم و بوی آب، توضیح داد: علت طعم و بوی نامطلوب آب، ارتباطی به جنس لوله‌های آزبست ندارد. کیفیت خود خاک زابل که یک خاک سست است، باعث نشست زمین و در نتیجه ایجاد مشکلاتی در شبکه می‌شود.
معاون بهره‌برداری و توسعه آب زابل به خیابان طالقانی به عنوان یکی از نقاطی که شبکه قدیمی فاضلاب آن باعث ایجاد این نشست‌ها شده اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، جنس لوله فاضلاب جدید، کاروگیت و برای شبکه توزیع آب از پلی‌اتیلن استفاده می‌شود که کیفیت، استحکام و سهولت اتصالات آن‌ها به مراتب بهتر از لوله‌های قدیمی است. خوشبختانه بخش زیادی از شبکه نیز با لوله‌های کاروگیت جایگزین شده است. امیداریم با جذب اعتبارات لازم، بتوان 100 کیلومتر لوله آزبست قدیمی را نیز از مدار خارج و جایگزین کرد تا مشکلات ناشی از فرسودگی شبکه در شهر زابل به طور کامل برطرف شود.
علل فنی و علمی فرونشست
علت بنیادی این فرونشست‌های مکرر، فرسودگی و تکمیل‌نشده بودن شبکه آب و فاضلاب شهری است. مسئولان زابل می‌گویند قدمت بسیاری از خطوط فاضلاب زابل بیش از دو دهه است و از لوله‌های قدیمی آزبستی استفاده شده که به مرور خورده و نشتی ایجاد می‌کنند. هوشنگ ناظری فرماندار اسبق زابل نیز تصریح کرده بود «شبکه فاضلاب زابل هیچ‌گاه تکمیل نشده اما عمر آن در سال 1392 به پایان رسیده است» و اکنون مشکلات زیادی برای شهروندان به وجود آورده است. شهریار سرابندی مدیرعامل اسبق آبفای زابل هشدار داده شبکه در «نقطه بحران» قرار دارد و احتمال بسته شدن خطوط اصلی وجود دارد. با هر شکستگی در لوله‌ها، آب یا فاضلاب زیرسطحی به تدریج خاک بستر را شسته و تخلخل ایجاد می‌کند؛ این امر باعث خالی شدن پایه آسفالت و نهایتاً فروریزش سطح خیابان می‌شود. همان‌طور که مدیر آبفا اشاره کرده است، «شبکه فاضلاب شهری زابل فرسوده و فاقد استاندارد لازم است و این موضوع علاوه بر جاری شدن فاضلاب در سطح شهر، سبب نشست زمین و نابودی آسفالت شده». وی همچنین خاطرنشان کرد که این اتفاقات بارها در شهر مشاهده شده است.
علاوه بر فرسودگی لوله‌ها، ویژگی‌های خاک منطقه فرایند فرونشست را تشدید کرده است. حبیب اعلایی مدیرعامل وقت آب و فاضلاب زابل سال 95 گفته بود «بافت ریزدانه و رسی بودن خاک شهر زابل مانع جذب آب و فاضلاب در سطح زمین می‌شود و پساب به صورت روان‌آب جاری می‌شود». به بیان دیگر، خاک سنگین و دانه‌ریز سیستان، نفوذ عمودی آب را به‌خوبی انجام نمی‌دهد؛ در نتیجه هنگام شکستگی خطوط، آب و فاضلاب بیشتر در زیرسطح روان شده و پایه‌های جاده را شسته و تضعیف می‌کند. این خاک توان نگه‌داشتن آب زیرسطحی را ندارد و به‌محض تشدید فشار از سوی نشت‌ها، حفره‌های زیرآسفالت شکل می‌گیرد. کارشناسان هشدار می‌دهند که همین عوامل با بارش‌های نامناسب و پدیدۀ گرد و غبار 120 روزه تابستانی در سیستان ترکیب شده و هرگونه بی‌توجهی به شبکه آب و فاضلاب، فرونشست‌های خطرناک را تشدید می‌کند.
مناطق درگیر فرونشست
بیشتر فرونشست‌ها در مرکز و محلات قدیمی شهر زابل رخ داده است. از جمله خیابان طالقانی که بارها شاهد فرو نشست زمین بوده است. در خیابان شهید باقری(شهید رجایی) نیز یک ماشین سنگین (تریلی) در زمستان 1395 بر اثر نشست زمین فرو رفت و مسیر فاضلاب مسدود شد. همچنین مهر 1401 یک پژو 405 در خیابان آیت‌الله طالقانی به درون چاله فرو رفته است. مناطق دیگر مثل خیابان‌های مطهری، فردوسی و کوچه‌های محله بیرجندی‌ها را نیز محل تجمع فاضلاب روان بوده است. گاهی حتی میدان‌های اصلی شهر دچار نشست می‌شوند. علی ولایتی‌پور فرماندار زابل اخیراً در گفت‌وگو با تسنیم تأکید کرده که مناطقی مانند «خیابان‌های امام خمینی(ره) و شهید رجایی» که پیشتر شبکه فاضلاب نداشتند، هم‌اکنون در برنامه اجرا هستند. با این حال، بیشتر محله‌ها و خیابان‌های قدیمی چنانکه گزارش‌ها نشان می‌دهند هنوز با مشکل ریزش آسفالت و نشست زیرساخت مواجه‌اند.
پیامدها و مخاطرات برای مردم و شهر
پیامد نشست‌های مکرر، ایجاد خطرات و نارسایی‌های متعدد است. مهم‌ترین مسئله، صدمه دیدن وسایل نقلیه و خطر حوادث رانندگی است. خودروهایی که در حفره‌ها گرفتار می‌شوند خسارات سنگینی می‌بیند؛ به‌عنوان نمونه، در زمستان 1395 یک دستگاه تریلی و در پاییز 1401 یک سواری پژو به چاله سقوط کرده و آسیب دیدند. این خودروها معمولاً امکان دریافت خسارت بیمه‌ای ندارند و تعمیرات پرهزینه به بار می‌آورند. علاوه بر این، باز شدن ناگهانی حفره در سطح خیابان‌ها مسدود شدن موقت معابر و اختلال در ترافیک را به همراه داشته است؛ در حادثه شهریور 1401 خیابان طالقانی برای ساعاتی مسدود شد تا ماشین گرفتار را از گودال بیرون بکشند.
جذب اعتبار 1000 میلیاردی برای بهسازی شبکه فاضلاب
علی ولایتی‌پور فرماندار زابل در گفت‌وگو با تسنیم از جذب بودجه‌ای بی‌سابقه برای فاضلاب خبر داده و گفته است با حمایت نمایندگان و استاندار، در سال جاری با یک‌هزار میلیارد تومان بودجه «انقلاب واقعی» در اصلاح شبکه رقم خواهد خورد. در عمل، به گفته حمیدرضا مددی مدیرعامل آبفا زابل، برای خیابان طالقانی و چند خیابان پرخطر دیگر درخواست مجوز حفاری به شهرداری ارائه شده و منتظر صدور مجوز عملیات هستند. اما مردم و کارشناسان منتقد، هنوز سرعت پیشرفت کار را ناکافی می‌دانند. آن‌ها خواستار شفاف‌سازی زمان‌بندی و نظارت عالی‌تر بر پروژه‌ها هستند و از دستگاه‌های نظارتی استعلام می‌خواهند چرا زیرساخت مهم شهر سال‌ها در این وضعیت بحرانی قرار داشته است. به عبارت دیگر، مطالبه‌گری اصلی مردم از مسئولان این است که وضعیت اضطراری شبکه با سرعت انجام پروژه‌ها و پاسخگویی همه‌جانبه حل شود و اجازه داده نشود چنین بحران زیربنایی تکرار شود.
شرایط اقلیمی و تأثیر کم‌آبی
قواعد طبیعی منطقه سیستان نیز بر وخامت اوضاع افزوده است. این خطه از ایران بیش از دو دهه است که در خشکسالی مداوم فرو رفته و میزان آب واردشده رودخانه هیرمند(هامون) که سالانه 820 میلیون مترمکعب حق‌آبه داشت، کاهش چشمگیری یافته یا به عبارتی به صفر رسیده است! بارش‌های سالیانه اندک و تبخیر شدید به همراه وزش بادهای 120 روزه تابستانی، سازوکار آب‌گذر منطقه را به شدت شکننده کرده است. از سوی دیگر، ترکیب خاک سنگین و محدودیت منابع آبی باعث شده شبکه‌های فاضلاب فعلی کوچکترین نشت را پخش کند و در پهنۀ آسفالت فروبرد. به بیان دیگر، در حالی که نبود آب کافی زندگی مردم سیستان را با بحران روبه‌رو کرده، هر نشت آب زیرزمینی حاصل از فرسودگی لوله‌ها، زمین بی‌پشتیبان را فرو می‌کشد؛ زیرا برخلاف مناطقی که آب به عمق خاک نفوذ می‌کند، در زابل آب نشت‌شده زیر آسفالت روان شده و رطوبت سطح زیرین را از بین می‌برد. این شرایط اقلیمی خشک و کم‌آبی حاد به یک بحران زیربنایی منجر شده است که مدیریت آن به نوسازی عاجل تأسیسات وابسته است.
ترکیب فرسودگی شدید شبکه آب و فاضلاب، خاک نامساعد و کم‌آبی ساختارهای شهری زابل را تضعیف کرده است. نتایج این شرایط بحرانی هر روز مشهودتر می‌شود و با افزایش فرونشست‌ها، سلامت و ایمنی شهروندان در معرض خطر جدی قرار دارد. شهروندان و کارشناسان خواستار هستند که مسئولان، وعده‌ها و تخصیص‌های مالی اخیر را به‌سرعت عملی کنند و تا زمانی که هر نقطه بحران‌خیز با اصلاح کامل و آسفالت استاندارد دوباره بازسازی نشده، در عملکرد همه‌جانبه خود شفاف و پاسخگو باشند. افکار عمومی معتقد است جلوگیری از وقوع حوادث بعدی و تضمین امنیت زندگی در زابل در گرو رسیدگی فوری به این بحران زیرساختی است.
انتهای پیام/
