چرا رهبر انقلاب از امیدآفرینی رسانه‌ها و مسئولان می‌گویند؟ | گفت‌وگو با دکتر اکبر نصراللهی
همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند، پدیده‌های امیدآفرین فراوان است. اگر رسانه‌ها آنها را شناسایی و صحیح و جامع و جذاب روایت کنند، هم مخاطبان وفادارتری خواهند داشت و هم به تقویت سرمایه اجتماعی کمک می‌کنند.
به گزارش گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، رهبر انقلاب در سخنرانی اخیر خود در جمع هیئت دولت بر لزوم روایت نقاط قوت، قدرت و امکانات کشور توسط رسانه‌ها و مسئولان تأکید کرده و فرمودند: «دوستانی از مسئولان کشور که با مردم حرف می‌زنند، راوی قدرت و قوّت و امکانات کشور باشند، راوی ضعفها نباشند. بله، ما ضعف داریم، نقص داریم، کمبود داریم؛ کدام کشور ندارد؟ لکن قوّت‌هایی داریم، توانایی‌هایی داریم، کارهایی شده، تلاش‌هایی شده؛ اینها را روایت کنیم و به مردم بگوییم. هم مطبوعات در این زمینه مسئول‌اند، هم صداوسیما مسئول است، و بیش از همه خود مسئولان دولتی مسئول‌اند که وقتی جلوی مردم پشت آن بلندگو قرار می‌گیرند، راوی ضعف و ناتوانی و ناامیدی و مانند اینها نباشند.»
به همین مناسبت گفت‌وگویی با آقای دکتر اکبر نصراللهی رییس دانشکده علوم اجتماعی ،ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی داشتیم که در ادامه از نظر مخاطبان محترم خبرگزاری تسنیم می‌گذرد:
آقای دکتر، رهبر انقلاب در دیدار اخیرشان تأکید داشتند که «مسئولان و رسانه‌ها راوی ضعف نباشند» و بر نقاط قوت و اقتدار کشور تمرکز کنند. برداشت شما از این سخن چیست؟
امید، موتور محرکه کار، تلاش و رشد و توسعه است و بیش از هر زمانی نیاز کشور است. توصیه مستمر رهبری به تمرکز رسانه‌ها و مسئولان بر روایت قوت و قدرت و امکانات کشور و گفتن حقایق امیدزا، راهبرد حکیمانه و ضروری برای پیشبرد امور و تأمین امنیت روحی و روانی مردم است. رسانه‌ها و مسئولان اگر فقط ضعفها را روایت کنند، نتیجه آن ناامیدی و بی‌اعتمادی خواهد بود. اما اگر در کنار بیان مشکلات، ظرفیت‌ها و قوت‌های کشور را هنرمندانه و جامع روایت کنند، نتیجه تقویت امید اجتماعی و افزایش سرمایه ملی است.این همان چیزی است که من آن را روزنامه‌نگاری راه‌حل‌گرا می‌نامم: یعنی طرح مشکل همراه با ارائه راهکار و روایت ضعفها در کنار روایت پیشرفت‌ها. در روزنامه‌نگاری راه‌حل‌گرا، خبرنگار یا رسانه فقط مشکل را پررنگ نمی‌کند، بلکه نشان می‌دهد چه ظرفیت‌هایی برای رفع آن وجود دارد و چه اقداماتی می‌توان انجام داد.
وضعیت کنونی رسانه‌ها را از حیث انعکاس مؤثر نقاط قوت، قدرت و امکانات کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واقعیت این است که رسانه‌های ما در سال‌های اخیر بیشتر درگیر رقابت در بازنمایی نقاط منفی شده‌اند. این رویکرد ناشی از دو تصور غلط بوده است: نخست اینکه خبرهای منفی به دلیل ارزش خبری «برخورد» و «درگیری» مخاطب بیشتری دارد، و دوم اینکه تمرکز بر مشکلات نوعی جسارت و صداقت تلقی می‌شود. نتیجه این نگاه، تضعیف امید اجتماعی و بی‌اعتمادی عمومی بوده است. تذکر اخیر رهبر انقلاب در واقع توجه دادن رسانه‌ها به وظیفه ملی و حرفه‌ای آن‌هاست.
برخی رسانه‌ها فکر می‌کنند با بولد کردن اخبار منفی و تکرار وقایع یأس‌آفرین، مخاطبان بیشتری جذب می‌کنند. اما این نوع مخاطب‌گیری غیرمسئولانه و البته موقتی است و معمولاً همراه با دل‌زدگی و حتی تنفر از رسانه خواهد بود. مردم بیش از هر زمانی نیاز به رسانه مسئول و اخبار امیدبخش دارند. همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند، پدیده‌های امیدآفرین فراوان است. اگر رسانه‌ها آنها را شناسایی و صحیح و جامع و جذاب روایت کنند، هم مخاطبان وفادارتری خواهند داشت و هم به تقویت سرمایه اجتماعی کمک می‌کنند.
با این حجم مشکلات و فشارهای خارجی، چگونه می‌توان روایت امید را تقویت کرد؟
با اصلاح زاویه دید رسانه‌ها و مسئولان حتی از وقایع منفی می‌توان روایت امید تولید کرد. به عنوان مثال، در زلزله‌ها یا بحران‌ها، با نشان دادن نمونه‌های موفق و مقاوم می‌توان مردم را آموزش داد که چگونه با رعایت استانداردها و استفاده از ظرفیت‌ها، جان و مال خود را حفظ کنند. این همان چیزی است که در روزنامه‌نگاری راه‌حل‌گرا مورد تأکید است: مشکل مطرح شود، راهکار ارائه شود و ظرفیت‌ها روایت شوند. حتی از وقایع منفی هم می‌توان روایت امید تولید کرد. رسانه‌ها باید به هر دو حق توجه کنند: هم حق مردم به دانستن و هم حق مردم به داشتن امنیت روحی و روانی.
برخی معتقدند تأکید بر روایت قوت‌ها ممکن است مشکلات را نادیده بگیرد. شما این نقد را چگونه پاسخ می‌دهید؟
نه، اتفاقاً رهبر انقلاب خودشان بارها به صراحت از مشکلات سخن گفته‌اند. حتی یک سال را سال پاسخگویی مسئولان نامیدند. اما تأکیدشان این بود که صرفاً راوی ضعف نباشیم. ایشان در 14 خرداد 1402 فرمودند: «مشکل معیشتی هست، مشکل گرانی هست، مشکل تورّم هست؛ این مشکلات وجود دارد؛ ... مشکلات نباید امید را تضعیف کند. ما اگر مشکلات را مشاهده می‌کنیم، باید انگیزه‌مان تقویت شود برای پیدا کردن راه‌های رفع مشکل و کمک به آن‌هایی که در میدان، در مقابل این مشکلات ایستاده‌اند و برای رفع آنها تلاش می‌کنند. البتّه مشکلاتی داریم، اما در مقابل آن، پدیده‌هایی داریم که همه امیدآفرین است.» و همچنین تصریح کردند: «هر که ایران را دوست دارد، هر که بهبود اوضاع اقتصادی را می‌خواهد، باید برای ترویج ایمان و امید در ملت تلاش کند؛ این وظیفه همه ماست... دشمن تلاش می‌کند شعله امید را خاموش کند.» این نشان می‌دهد که راهبردهای حقایق امیدزا، امیدزایی و امیدآفرینی در گفتمان رهبری دائمی است و محدود به شرایط امروز نیست. تأکید بر امید، هرگز به معنای نادیده گرفتن مشکلات نیست، بلکه به معنای روایت متوازن واقعیت‌ها و ارائه راهکار است.
با توجه به نقش رسانه‌ها در اصلاح نقاط ضعف، این مداخله باید به چه شکل باشد تا تصویر قوت و قدرت کشور در افکار عمومی داخل و خارج مخدوش نشود؟
اینجا باید تفکیک دو سطح را در نظر گرفت:
1. سطح رسانه‌ای: رسانه‌ها باید واقعیت‌های مثبت و منفی را ببینند؛ قوت‌ها را برجسته کنند، منفی‌ها و مشکلات را با رویکرد مناسب و مسئولانه همرا ه با ارائه راهکارهای حل آنها پوشش دهند. یعنی اطلاع‌رسانی درباره مشکلات باید همراه با امیدآفرینی باشد و روایت قوت‌ها در کنار نقد ضعفها دیده شود.
2. سطح مسئولان و جلسات تخصصی: مسئولان باید صریح، جامع و حتی بی‌رحمانه مشکلات را بررسی کنند. نقاط ضعف، ترک فعل‌ها و خطاها شناسایی شوند، راه‌حل‌ها پیدا شوند و برای جلوگیری از تکرار مشکلات تدبیر شود. اما این مباحث باید در سطح کارشناسی و مدیریتی باقی بماند و برای انتشار عمومی و یا چگونگی انتشار آنها ، حتماً ملاحظات ملی، امنیتی و روانی در نظر گرفته شود. همینجا تاکید می‌کنم باید مراقبت کرد تا تمرکز بیشتررسانه‌ها به وقایع امیدزا با توجه به شرایط کشور نباید به سوء استفاده مسئولان و غفلت آنان از ایفای وظایف بینجامد ؛ نقش نظارتی رسانه‌ها مهم و در صورتی که مسئولانه ، منصفانه و بموقع اعمال شود، کارگشا است .
رابطه نقش‌آفرینی صحیح رسانه‌ها و مسئولان کشور در زمینه روایت قدرت و قوت کشور با شکستن فضای مضر «نه‌جنگ و نه‌صلح» چیست؟
فضای «نه‌جنگ و نه‌صلح» یک میدان فرسایشی و آسیب‌زا است که نه اقتدار می‌آورد و نه آرامش. روایت صحیح رسانه‌ها و مسئولان از قدرت و قوت کشور می‌تواند این فضا را بشکند. وقتی مردم و حتی طرف مقابل ببینند ایران دارای ظرفیت‌های واقعی علمی، اقتصادی و دفاعی است، این آگاهی بازدارندگی ایجاد می‌کند. رسانه‌ها با برجسته‌سازی حقایق امیدزا و مسئولان با تأکید بر توانایی‌های عملی کشور، تصویر یک ملت قدرتمند و امیدوار را می‌سازند. به بیان دیگر، روایت امید و اقتدار یعنی خروج از بلاتکلیفی و ارسال پیام روشن: ایران کشوری مقتدر، فعال و رو به پیشرفت است، نه منفعل و درمانده.
پس وظیفه این نوع روایت امیدزا فقط بر دوش رسانه‌هاست یا دیگر نهادها هم درگیرند؟
این وظیفه همگانی است. همان‌طور که رهبری دو سال قبل تاکید فرمودند: «این وظیفه همه آحاد جامعه است؛ نخبگان، دانشگاه‌ها، مجموعه‌های سیاسی، مسئولان و رسانه‌ها.» دانشگاه‌ها می‌توانند پیشرفت‌های علمی را روایت کنند؛ ادارات پروژه‌های موفقشان را برجسته کنند؛ رسانه‌ها روایت امیدزا از وقایع ارائه دهند. اگر این تغییر نگاه به صورت فرایندی و روندی در همه سطوح اتفاق بیفتد، جامعه هم از مشکلات آگاه خواهد شد و هم با امید و انگیزه به سمت حل آنها حرکت می‌کند.
در جمع‌بندی عرض می‌کنم توصیه رهبری بر روایت قوت‌ها و امید، ادامه راهبرد حکیمانه بلندمدت است. رسانه‌ها باید به هر دو حق توجه کنند: هم حق مردم به دانستن و هم حق مردم به امنیت روحی و روانی. رسانه‌ها و مسئولان باید مشکلات را ببینند اما روایت عمومی، بر ایمان به توانایی‌ها و پیشرفت‌ها تمرکز کند. این نگاه، سرمایه اجتماعی را تقویت کرده و به مدیریت صحیح کشور کمک می‌کند.
انتهای پیام/
