کریدور شمال ـ جنوب و چشم‌انداز ترانزیت از گمرکات و بنادر شمالی
کریدور شمال جنوب که خلیج فارس و دریای عمان را به خزر و روسیه متصل می‌کند، در حال تغییر معادلات تجارت ایران است؛ هرچند عملکرد اغلب بنادر شمالی در چهارماهه نخست امسال کاهش یافته، اما با بهره‌گیری از این مسیر راهبردی می‌توان اقتصاد این بخش را رونق داد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، عملکرد گمرکات شمالی کشور در چهارماهه نخست سال 1404 نشان‌دهنده روندی متفاوت میان آنهاست؛ روندی که بخشی از آن به ظرفیت‌های در حال فعال شدن کریدور بین‌المللی شمال ـ جنوب بازمی‌گردد، این کریدور راهبردی، در واقع حلقه اتصال هند و کشورهای حاشیه خلیج فارس و دریای عمان به روسیه و شمال اروپا از مسیر ایران است، به‌بیان دیگر، این مسیر دریای جنوبی ایران را به دریای خزر و از آنجا به قلب اوراسیا پیوند می‌زند و می‌تواند نقشه ترانزیت منطقه را بازتعریف کند.
کاهش عملکرد کلی گمرکات و بنادر شمالی/جهش عملکرد کاسپین
بر اساس آمار منتشرشده، مجموع عملیات تخلیه و بارگیری در بنادر شمالی کشور (امیرآباد، انزلی، نوشهر، فریدونکنار، آستارا) در چهارماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است، در این دوره واردات کالا افت 43درصدی را تجربه کرد، در حالی که صادرات توانست با 11 درصد رشد تا حدودی تعادل ایجاد کند.
در جدول زیر تخلیه و بارگیری از بنادر 6گانه شمالی کشور مشخص است.
بر این اساس تخلیه و بارگیری از امیرآباد 28 درصد افت کرده است و این نرخ برای نوشهر حدود 40 درصد گزارش شده است. بندر فریدونکنار در تخلیه و بارگیری نیز نزدیک به 50 درصد افت را تجربه کرده است، اما برای کاسپین شاهد رشد 26درصدی تخلیه و بارگیری هستیم.
جزئیات عملکرد گمرکات بنادر شمالی نشان می‌دهد بندر امیرآباد که بزرگ‌ترین بندر شمالی کشور است، در صادرات با رشد 1درصدی و در واردات با افت 42درصدی مواجه بوده است و فریدونکنار شرایط سخت‌تری دارد و در واردات افت 80درصدی برای آن ثبت شده است، بندر انزلی نیز تنها در بخش صادرات رشد محدود 6درصدی داشته است.
همان‌طور که در جدول زیر مشخص است میزان صادرات از بندر کاسپین با رشد 211درصدی مواجه شده است و در سایر رویه‌ها با رشد 60درصدی مواجه هستیم. همان‌طور که در جدول زیر مشخص است در گمرک بندر نوشهر نیز با افت جدی در واردات و صادرات مواجه هستیم.
اثر کریدور شمال ـ جنوب بر عملکرد بنادر
همان‌طور که اشاره شد در 4ماهه نخست سال تنها بندری که در تخلیه و بارگیری رشد نشان داده، بندر کاسپین است که در مجموع تخلیه و بارگیری کالا رشد 26درصدی و در صادرات رشد چشمگیر بیش از 210درصدی داشته است، به‌عقیده کارشناسان این وضعیت بیش از هر چیز تحت تأثیر عملیاتی شدن بخش‌هایی از کریدور شمال ـ جنوب بوده است،
در واقع این کریدور توانسته است جریان تازه‌ای از کالا را به مسیر دریای خزر وارد کند و زمینه‌ای برای افزایش سهم صادرات و ترانزیت فراهم آورد. تجربه کاسپین به‌روشنی نشان می‌دهد که با فعال شدن این کریدور، دیگر بنادر شمالی نیز می‌توانند از فرصت‌های مشابه بهره‌مند شوند؛ مشروط بر آنکه فعالیت خود را تقویت و زیرساخت‌های لازم برای پذیرش بار ترانزیتی را آماده کنند.
چالش‌های مسیر ترانزیت شمال ـ جنوب چیست؟
با وجود ظرفیت‌های قابل‌توجه، مسیر شمال ـ جنوب همچنان با چالش‌هایی روبه‌روست، مهم‌ترین مشکل، نبود زمان‌بندی دقیق در رسیدن محموله‌ها به مقصد است؛ مسئله‌ای که اعتماد صاحبان کالا و شرکت‌های حمل‌ونقل را تحت تأثیر قرار می‌دهد، همچنین هماهنگی ناکافی میان گمرک و سایر نهادهای دخیل، روند ترانزیت را کند کرده است،
یکی از ضرورت‌های اساسی در این زمینه، ایجاد یک لاین اختصاصی برای ترانزیت در بنادر شمالی است تا بارهای عبوری از سایر کالاها تفکیک و با سرعت و سهولت بیشتری جابه‌جا شوند، بدون این اقدام، ظرفیت واقعی کریدور شمال ـ جنوب برای تبدیل ایران به محور ترانزیتی منطقه محقق نخواهد شد.
بررسی ترکیب کالایی مبادلات در گمرکات شمالی و ضعف مشهود ترانزیت کانتینری
بررسی ساختار کالایی مبادلات در بنادر شمالی نشان می‌دهد که 2.5 میلیون تن کالای اساسی تخلیه و بارگیری شده است در حالی که سهم کالای کانتینری 20 هزار تن و سایر کالاها حدود 1 میلیون تن بوده است، بر این اساس عملکرد تخلیه و بارگیری کانتینری در 4 بندر انزلی، نوشهر، امیرآباد و کاسپین کاهش داشته است، این ترکیب نشان‌دهنده ضعف در توسعه ترانزیت کانتینری است؛ ضعفی که اگر رفع نشود، بخش بزرگی از مزایای کریدور شمال ـ جنوب از دست خواهد رفت.
ضرورت هماهنگی منطقه‌ای و توسعه زیرساخت‌ها
پروژه کریدور شمال ـ جنوب در دل مناطق آزاد انزلی و مازندران قرار گرفته است و همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند در ارتقای عملکرد آن نقشی تعیین‌کننده داشته باشد. تکمیل پروژه‌های زیربنایی همچون مسیرهای دسترسی، احداث سردخانه‌ها و توسعه پس‌کرانه‌ها، لازمه افزایش ظرفیت بنادر شمالی است،
همچنین انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری با بنادر روسیه و قزاقستان برای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و جذب شرکت‌های بزرگ بین‌المللی حمل‌ونقل، گامی ضروری در جهت بهره‌گیری کامل از مزایای این مسیر است.
عملکرد چهارماهه بنادر شمالی نشان می‌دهد که به‌جز بندر کاسپین، سایر بنادر با کاهش محسوس در تخلیه و بارگیری مواجه بوده‌اند، اما نکته کلیدی اینجاست که به‌زعم برخی کارشناسان به‌نظر می‌رسد رشد عملکرد کاسپین نه یک استثنا، بلکه نتیجه مستقیم بهره‌گیری از ظرفیت‌های نوظهور کریدور شمال ـ جنوب برای ایران است، این تجربه باید زنگ بیدارباشی برای دیگر بنادر شمالی باشد تا با آماده‌سازی زیرساخت‌ها و تقویت هماهنگی‌ها، از فرصت تاریخی ایجادشده حداکثر بهره را ببرند.
اگر مشکلاتی چون نبود زمان‌بندی دقیق، ضعف هماهنگی گمرکی و نبود مسیر اختصاصی ترانزیت برطرف نشود، ایران فرصت طلایی برای تثبیت موقعیت خود به‌عنوان شاهراه ارتباطی جنوب ـ شمال را از دست خواهد داد، اما در صورت مدیریت هوشمندانه، این کریدور می‌تواند موتور محرک بنادر شمالی و دروازه‌ای برای افزایش سهم ایران در تجارت منطقه‌ای و جهانی باشد.
انتهای پیام/+
