لباس فرم مدارس؛ از خاطره‌های جمعی تا دغدغه‌های اقتصادی و هویتی
با آغاز شمارش معکوس برای بازگشایی مدارس، لباس فرم بار دیگر به دغدغه جدی خانواده‌ها تبدیل شده است؛ پوششی که از یک‌سو نماد نظم و هویت آموزشی به شمار می‌رود اما به‌دلیل هزینه‌های سنگین و محدودیت‌های فردی، بحث‌های فراوانی برانگیخته است.
به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، با نزدیک شدن به مهرماه، خیابان‌های شهر رنگ و بوی دیگری به خود گرفته‌اند. در کوچه‌ها و بازارها، خانواده‌هایی دیده می‌شوند که دست کودکانشان را گرفته‌اند و در جست‌وجوی کیف، کفش و البته لباس فرم، مغازه به مغازه می‌گردند. صف‌های طولانی مقابل فروشگاه‌های تعیین‌شده، صدای قیچی خیاطان و دانش‌آموزانی که با اشتیاق یا اکراه یونیفرم تازه‌شان را امتحان می‌کنند، همه نشانه‌هایی است از آغاز دوباره چرخه‌ای تکراری اما پرمعنا؛ چرخه‌ای که برای بسیاری یادآور نخستین تجربه‌های «رسمیت» در زندگی است.
لباس فرم، در ظاهر پوششی ساده است، اما در واقع حامل تاریخ، سیاست، فرهنگ و اقتصاد جامعه ماست. از خاطره روپوش‌های آبی و خاکستری نسل‌های گذشته گرفته تا مانتوهای تیره و شلوارهای رسمی امروز، این لباس‌ها بخشی از هویت جمعی میلیون‌ها دانش‌آموز ایرانی را شکل داده‌اند.
ریشه‌های تاریخی یک پوشش یکسان
لباس فرم در مدارس ایران قدمتی نزدیک به یک قرن دارد. نخستین بار در دوران پهلوی اول و در راستای سیاست‌های مدرن‌سازی جامعه، قانون «متحدالشکل نمودن البسه اتباع ایران» در سال 1307 تصویب شد. بر اساس این قانون، نه‌تنها پوشش عمومی مردم تغییر کرد، بلکه مدارس نیز ملزم به استفاده از پوشش‌های یکسان شدند تا نسل آینده با مفاهیمی چون نظم، انضباط و هویت ملی جدید تربیت شوند.
در دوران پهلوی دوم، به‌تدریج مدارس الگوهای خاصی از لباس فرم را به‌کار گرفتند. پس از انقلاب اسلامی، تغییرات فرهنگی و مذهبی، رنگ و شکل لباس‌ها را تحت‌تأثیر قرار داد؛ دختران به مانتو و شلوارهای تیره محدود شدند و پوشش پسران نیز رسمی‌تر شد. در دهه‌های اخیر، مدارس غیرانتفاعی با طراحی فرم‌های اختصاصی و درج لوگو، بر این روند افزوده‌اند و حتی برخی، رنگ‌های متفاوت را برای تمایز انتخاب کرده‌اند.
مزایای تربیتی از نگاه مدیران مدارس
مدیران آموزشی همچنان بر ضرورت لباس فرم تأکید دارند. خانم ایرانی، مدیر یکی از مدارس متوسطه تبریز، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گفت: لباس فرم تنها یک پوشش نیست، بلکه بخشی از فضای تربیتی مدرسه است. وقتی دانش‌آموزان با ظاهر یکسان در کلاس حاضر می‌شوند، حس تعلق، نظم و تمرکز بیشتری در محیط شکل می‌گیرد. تجربه نشان داده دانش‌آموزان با لباس فرم کمتر درگیر رقابت‌های ظاهری می‌شوند.
وی به جنبه امنیتی نیز اشاره کرد و گفت: لباس فرم موجب می‌شود دانش‌آموزان در سطح شهر به‌راحتی شناسایی شوند. این مسئله علاوه بر ایجاد امنیت، رفتار اجتماعی آنان را مسئولانه‌تر می‌کند.
صدای خانواده‌ها؛ فشار مضاعف اقتصادی
آنچه در سال‌های اخیر بیش از همه مورد توجه قرار گرفته، هزینه‌های سرسام‌آور تهیه لباس فرم است. خانم موسوی، مادر دو دانش‌آموز دبستانی و متوسطه، می‌گوید: در مراجعه اخیر به فروشگاه‌های معرفی‌شده از سوی مدرسه، قیمت هر دست لباس فرم حدود 900 هزار تومان بود. یعنی برای دو فرزندم بیش از یک‌میلیون و هشتصد هزار تومان فقط برای لباس نیاز دارم، آن‌هم جدا از هزینه کیف، کفش و لوازم‌التحریر.
بر اساس بررسی‌های میدانی خبرنگار تسنیم، قیمت لباس فرم مدارس بسته به نوع پارچه، طراحی و برند تولیدکننده از 700 هزار تومان آغاز می‌شود و در مواردی به بیش از یک‌میلیون و 200 هزار تومان می‌رسد. در شرایط اقتصادی فعلی، این رقم برای بسیاری از خانواده‌ها فشار جدی ایجاد می‌کند.
نگاه دانش‌آموزان؛ میان نظم و محدودیت هویت فردی
دانش‌آموزان درباره لباس فرم مدارس دیدگاه‌های متفاوتی دارند. زهرا محمودی، دانش‌آموز پایه یازدهم، می‌گوید: لباس فرم شاید باعث نظم شود، اما آزادی انتخاب را از ما می‌گیرد. در سن نوجوانی که شخصیت ما در حال شکل‌گیری است، پوشش یکسان باعث می‌شود تفاوت‌های فردی نادیده گرفته شود.
وی اظهار می‌کند: بسیاری از دانش‌آموزان دوست دارند سبک پوشش خاص خودشان را داشته باشند، اما مجبورند در قالب از پیش تعیین‌شده ظاهر شوند. این موضوع بر اعتمادبه‌نفس و حس آزادی ما تأثیر منفی دارد.
مشکلات تولیدکنندگان؛ تورم و هزینه‌های سنگین
افزایش قیمت مواد اولیه، تولیدکنندگان لباس فرم را نیز در تنگنا قرار داده است. آقای بابایی، مدیر یک کارگاه تولیدی در تبریز، در گفت‌وگو با تسنیم، گفت: قیمت پارچه، نخ، دکمه و حتی زیپ در یک سال گذشته رشد چشمگیری داشته است. اجاره کارگاه و دستمزد کارگر هم چند برابر شده. ما تلاش می‌کنیم کیفیت را حفظ کنیم، اما با این شرایط، تولید اقتصادی دشوار است. اگر بخواهیم قیمت را پایین بیاوریم، مجبور به کاهش کیفیت می‌شویم و این خلاف اصول حرفه‌ای ماست.
دیدگاه کارشناسان؛ هویت، عدالت و تربیت
علی‌اکبر محسنی، کارشناس تعلیم‌وتربیت در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم بر جنبه‌های اجتماعی لباس فرم اظهار کرد: لباس فرم در اصل نماد عدالت آموزشی است؛ همه دانش‌آموزان فارغ از طبقه اجتماعی و اقتصادی، ظاهری یکسان دارند و این می‌تواند مانع تبعیض شود. اما اگر هزینه‌ها سنگین شود و خانواده‌ها تحت فشار قرار گیرند، همین ابزار عدالت به عاملی برای نابرابری تبدیل می‌شود.
وی افزود: باید طراحی لباس فرم به‌گونه‌ای باشد که هم زیبایی و هویت‌بخشی داشته باشد و هم امکان انتخاب و انعطاف‌پذیری بیشتری برای دانش‌آموزان فراهم کند.
بازار پرگردش لباس فرم؛ اعداد و ارقام
بر اساس برآوردهای غیررسمی، گردش مالی بازار لباس فرم مدارس در کشور سالانه به چند هزار میلیارد تومان می‌رسد. هر خانواده ایرانی به‌طور متوسط برای یک یا دو فرزند دانش‌آموز، بین یک تا دو و نیم میلیون تومان صرف خرید لباس می‌کند. در نتیجه، تغییرات کوچک در سیاست‌گذاری یا قیمت‌ها می‌تواند تأثیر مستقیم بر سبد هزینه خانوار داشته باشد.
اکنون در آستانه سال تحصیلی جدید، لباس فرم بار دیگر به یکی از مهم‌ترین بحث‌های اجتماعی بدل شده است؛ از نمادی برای نظم و عدالت آموزشی گرفته تا عاملی برای فشار اقتصادی خانواده‌ها و محدودیت هویت فردی دانش‌آموزان.
برخی مدارس دولتی و غیرانتفاعی برای کاهش هزینه‌ها، استفاده از لباس فرم سال گذشته را مجاز دانسته‌اند، به‌شرط آنکه مرتب و مطابق با الگوی مدرسه باشد. این تصمیم تا حدودی از فشار مالی کاسته است، اما بازار لباس فرم همچنان پررونق و پرنوسان است.
کارشناسان تأکید می‌کنند که بازنگری در سیاست‌های اجرایی، طراحی فرم‌های متنوع‌تر، توجه به شرایط اقتصادی خانواده‌ها و احترام به تفاوت‌های فردی، می‌تواند لباس فرم را از یک دغدغه سالانه به ابزاری مؤثر برای تقویت همدلی، نظم و عدالت آموزشی تبدیل کند.
انتهای پیام/
