چالش‌های قطار شهری کرج/ پروژه‌ای هزاران میلیاردی با ۲ رام قطار/ آیا مترو آماده است؟
عضو شورای اسلامی شهر کرج در رابطه با چالش‌های فنی، تعداد رام‌ها و ایستگاه‌های فعال پروژه قطار شهری کرج توضیح داد و از بهره‌برداری از فاز دوم پروژه در آینده نزدیک خبر داد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرج، پروژه قطار شهری کرج را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین و پرچالش‌ترین طرح‌های عمرانی و حمل‌ونقل در استان البرز و حتی کشور دانست؛ طرحی که سال‌هاست مردم این کلان‌شهر پرترافیک چشم‌انتظار به ثمر رسیدن آن هستند. کرج با جمعیت چند میلیونی و موقعیتی ویژه در همسایگی پایتخت، سال‌هاست با مشکلات جدی ترافیکی، آلودگی هوا، کمبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی و فشار بر زیرساخت‌های شهری دست‌وپنجه نرم می‌کند. در چنین شرایطی، قطار شهری نه تنها یک پروژه عمرانی، بلکه ضرورتی حیاتی برای آرامش زندگی روزمره شهروندان و توسعه پایدار شهری محسوب می‌شود.
این پروژه از همان آغاز با پیچیدگی‌های فنی، محدودیت‌های مالی، مشکلات ناشی از تحریم‌ها و تغییر مدیریت‌ها مواجه بود؛ مسائلی که بارها روند ساخت و تکمیل آن را کند یا حتی متوقف کرد. با این حال، در سال‌های اخیر تلاش‌های جدی‌تری برای پیشبرد پروژه صورت گرفته و اکنون خبرهای امیدوارکننده‌ای از آماده‌سازی فازهای اصلی به گوش می‌رسد.
فاز اول این خط که حدود هفت کیلومتر طول دارد، از چهارراه طالقانی تا سه‌راه رجایی‌شهر را پوشش می‌دهد و پیش‌تر به‌طور آزمایشی افتتاح شده است. اما آنچه به‌عنوان نقطه عطف این پروژه شناخته می‌شود، فاز اصلی به طول 12 کیلومتر از 45 متری گلشهر تا میدان شهید سلطانی است؛ مسیری که با وجود چالش‌های فنی و هزینه‌های سنگین، به مرحله آماده‌سازی نهایی رسیده و امید می‌رود در آینده‌ای نزدیک رسماً در اختیار مردم قرار گیرد.
این خط نه‌تنها بخش مهمی از ترددهای روزانه شهر را ساماندهی خواهد کرد، بلکه با اتصال ایستگاه‌ها به مسیرهای پررفت‌وآمدی همچون شهید بهشتی، طالقانی جنوبی و بلوار هفت‌تیر، نقشی اساسی در کاهش ترافیک سنگین خیابان‌های اصلی کرج ایفا می‌کند. هرچند بهره‌برداری کامل همچنان با محدودیت‌هایی مانند کسری رام‌ها، تجهیز نشدن کامل سیستم سیگنالینگ و برخی نواقص عمرانی روبه‌روست، اما تجربه سایر کلان‌شهرها نشان داده است که می‌توان پروژه را با درصد بالای پیشرفت افتتاح و هم‌زمان تکمیل کرد.
اکنون که این طرح به ایستگاه پایانی خود نزدیک شده، نگاه‌ها بیش از پیش متوجه تصمیمات مدیریت شهری، حمایت دولت و نحوه استقبال مردم است. پرسش اصلی این است که آیا قطار شهری می‌تواند به‌عنوان یک سیستم حمل‌ونقل کارآمد و پایدار، رضایت شهروندان را جلب کند و به باری از دوش ترافیک سنگین کرج بردارد یا همچنان درگیر مشکلات اجرایی و مالی باقی خواهد ماند؟
خبرنگار تسنیم در گفت وگو با علیرضا رحیمی، عضو شورای اسلامی شهر کرج به واکاوی پروژه متروی کرج پرداخت که از نظر خوانندگان تسنیم می‌گذرد:
تسنیم: پروژه قطار شهری کرج در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
در حال حاضر پروژه قطار شهری کرج با دو فاز آماده بهره‌برداری است. فاز اول این پروژه، به طول تقریبی هفت کیلومتر، مسیر چهارراه طالقانی تا سه‌راه رجایی‌شهر را شامل می‌شود که افتتاح شده است. فاز اصلی و بهره‌برداری کامل این خط نیز مسیر 45 متری گلشهر تا شهید سلطانی را پوشش می‌دهد.
این بخش، قسمتی از خط 2 به طول حدود 12 کیلومتر از مجموع 17 کیلومتر طول کل خط است و به‌عنوان اصلی‌ترین خط قطار شهری مصوب کرج آماده بهره‌برداری است. در حال حاضر پروژه قطار شهری در مرحله نهایی و نزدیک به افتتاح قرار دارد.
مسیر 45 متری گلشهر تا شهید سلطانی به طول 12 کیلومتر شامل هشت ایستگاه است، اما هم‌زمان با افتتاح خط، تنها 6 ایستگاه آن مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و مابقی به مرور زمان و با توجه به نیاز، تردد مسافر و خطوط تقاطعی دیگر فعال خواهند شد.
توسعه ادامه مسیر نیز از 45 متری گلشهر به سمت حصارک در حال انجام است و عملیات عمرانی آن شامل لاینینگ و ریل‌گذاری در نقاط مختلف شده و پیش‌بینی می‌شود تکمیل این بخش و بهره‌برداری کامل آن، احتمالا در سال آینده انجام شود.
در جلسه اخیر کمیسیون عمران، این پروژه مورد بررسی و مدل بهره‌برداری، زمان شروع و مدت زمان حرکت قطارها مورد بحث قرار گرفت و مقرر شد که مشاور طرح، نسخه مکتوبی از برنامه بهره‌برداری را ارائه کند. با وجود برخی نواقص، پروژه در وضعیت آماده بهره‌برداری قرار دارد.
به‌عنوان مثال، مسیر 12 کیلومتری از 45 متری گلشهر تا شهید سلطانی هنوز برخی تاسیسات مرتبط با بهره‌برداری، مانند سیستم سیگنالینگ را ندارد. با این حال، از آنجا که دو ریل در موازات هم قرار دارند و تقاطع خاصی با خطوط دیگر وجود ندارد، ضرورت استفاده کامل از سیستم سیگنالینگ کمتر احساس می‌شود.
اما برای افزایش ایمنی، حداقل‌های سیگنالینگ لازم است که مناقصه آن نیز برگزار شده و به‌زودی اجرایی خواهد شد. لازم به ذکر است که پروژه‌های بزرگ و مشابه قطار شهری معمولاً با صددرصد پیشرفت فیزیکی به مرحله بهره‌برداری نمی‌رسند.
اغلب پروژه‌ها در درصد بالای 90 پیشرفت افتتاح شده و مابقی امکانات و تجهیزات در طول بهره‌برداری تکمیل می‌شوند. این روش در دیگر خطوط متروی کشور، از جمله تهران و مشهد، نیز مورد استفاده قرار گرفته و تجربه موفقی داشته است.
تسنیم: مسیرهای اصلی و شاخه‌های مختلف پروژه چه هستند و چه مناطقی را پوشش می‌دهند؟
خط اصلی قطار شهری کرج شامل معابر مهمی از جمله شهید بهشتی، طالقانی جنوبی و بلوار هفت تیر است. با توجه به اینکه این پروژه یک قطار شهری یا قطار زیرزمینی محسوب می‌شود، بخشی از حساسیت‌ها به نوع مسیر و ویژگی‌های زمین مرتبط است.
به‌ویژه مسیر 45 متری گلشهر تا حصارک که دارای خاک ماسه‌ای است، اجرای آن را پیچیده و دشوار کرده و به همین دلیل نشست‌ها و بررسی‌های فنی متعددی در گذشته برگزار شده است.
تسنیم: تعداد رام‌های تحویل شده و در حال استفاده چقدر است؟
یکی از نکات حساس و مورد توجه اعضای شورا، تعداد رام‌های در دسترس است؛ در حال حاضر تنها دو رام موجود است، در حالی که برای عملکرد بهینه و بدون مشکل حداقل چهار رام نیاز است. این دو رام قبلاً توسط شهرداری خریداری شده‌اند.
طبق قانون، دولت باید به شهرهایی که دارای قطار شهری هستند، رام اختصاص دهد. همچنین قراردادی برای تأمین حدود 126 واگن بسته شده که قرار بود به شهرداری کرج تعلق گیرد، اما به دلیل تحریم‌ها و مسائل دیگر، این موضوع فعلاً متوقف مانده و اولویت‌های دیگری جایگزین شده‌اند.
با این حال، با همین دو رام قطار تلاش شده است تا تجربه استفاده از قطار شهری برای مردم شیرین و رضایت‌بخش باشد. پیش‌بینی می‌شود پروژه در فاصله زمانی تقریبی یک تا دو ماه آینده آماده افتتاح شود و مردم بتوانند از آن بهره‌مند شوند.
شهرداری آمادگی داشت خرید رام‌ها را انجام دهد و مذاکراتی از طریق استاندار، شورا و مدیریت شهری نیز صورت گرفت، اما تاکنون نتیجه ملموسی حاصل نشده است. هر رام قطار در کرج شامل هفت واگن است که در خطوط مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تسنیم: منابع تامین بودجه پروژه از کجا بوده است؟ و چه میزان بودجه نیاز است؟
منابع مالی این پروژه عمدتاً از شهرداری تأمین می‌شود و بخشی از آن از طریق دولت و انتشار اوراق صورت می‌گیرد. اصلی‌ترین بخش هزینه‌ها مربوط به خرید و تأمین رام‌های قطار بوده که طبق قانون، تأمین آن بر عهده دولت است.
تأمین بودجه دولتی و انتشار اوراق زمان‌بر است و معمولاً بسته به اولویت‌دهی دولت‌ها و سیاست‌های مالی، میزان تزریق منابع به پروژه‌های ملی ممکن است تغییر کند؛ گاهی افزایش می‌یابد و گاهی کاهش. کرج زمانی مورد توجه ویژه دولت قرار گرفت که فاز اول قطار شهری افتتاح شد و برای آن کد ردیف بودجه‌ای تخصیص یافت و اوراق مربوطه دریافت شد.
در سال‌های گذشته اقدامات قابل توجهی برای توسعه قطار شهری انجام شده که زمینه رسیدن پروژه به وضعیت کنونی را فراهم کرده است. به گفته کارشناسان حوزه مترو، بیشترین حجم پیشرفت پروژه از زمان تأسیس تاکنون در همین بازه زمانی اخیر رخ داده که دلیل این پیشرفت، سیاستگذاری و فازبندی دقیق پروژه توسط شورای شهر بوده است.
هرچند در دوره‌های مختلف، اجرای پروژه گاهی با تعطیلی موقت مواجه شده، اما در مجموع امروز شاهد پیشرفت قابل توجه و ملموس هستیم. پیش‌بینی دقیق هزینه تکمیل پروژه دشوار است، زیرا بسیاری از تجهیزات و ادوات مورد استفاده بر مبنای ارز (دلار) تأمین می‌شوند و نوسانات آن بر برآورد بودجه تأثیرگذار است، بنابراین ارائه یک رقم مشخص برای تکمیل کامل پروژه امکان‌پذیر نیست.
با توجه به این شرایط و هزینه بالای اجرای خطوط جدید که هر کیلومتر قطار شهری بین یک هزار و 400 تا یک هزار و 600 میلیارد تومان برآورد می‌شود، اولویت اصلی مدیریت پروژه، تمرکز بر تکمیل خط 2 است و بخش‌های دیگر مانند توسعه به سمت ملارد، فردیس یا کمالشهر در اولویت قرار ندارند. مسئولیت ادامه این خطوط بر عهده دولت، شهرداری‌های مربوط و دستگاه‌های استانی است تا منابع و امکانات لازم را تأمین کنند.
تسنیم: مهم‌ترین چالش‌های فنی و عمرانی پروژه تا به امروز چه مواردی بوده‌اند؟
تا به امروز، چالش جدی در مسیر اجرای پروژه قطار شهری کرج مشاهده نشده و چند ایستگاه نیز تکمیل و افتتاح شده اما با این حال، بهره‌برداری کامل انجام نشده است؛ دلیل آن این است که فاز هفت کیلومتری اولیه برای مردم از نظر مسیر و زمان، صرف نمی‌کند.
به عنوان مثال، برای کسی که بخواهد از 45 متری گلشهر به چهارراه طالقانی برود، رفت‌وبرگشت مسیر چند کیلومتری، صرفه اقتصادی و زمانی ندارد. به همین دلیل، این بخش به‌صورت غیرتجاری و آزمایشی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد؛ یعنی دو بار در روز و هر بار حدود یک ساعت.
این امر به‌گونه‌ای انجام می‌شود که هم قطار شهری آن فاز از بین نرود و هم یک بخش فعال از خط داشته باشیم. این اقدام به منظور حفظ پروژه و اولویت‌دهی دریافت بودجه دولتی انجام می‌شود. اما با افتتاح قریب‌الوقوع، مسیر 45 متری گلشهر تا شهید سلطانی به طول 12 کیلومتر، به‌عنوان یک خط واقعی و عملیاتی در اختیار مردم قرار می‌گیرد و ایستگاه‌های آن نیز به بهره‌برداری خواهند رسید.
تسنیم: افتتاح فعلی پروژه با چه چالش‌ها و مشکلات و محدودیت‌هایی مواجه است؟
برخی از اعضای شورا معتقدند که خط باید به‌طور کامل تکمیل و تمامی مسائل اجرایی پیش از بهره‌برداری انجام شود. با این حال، برخی دیگر که تجربه فنی بیشتری دارند، بر این باورند که با روند فعلی، سازمان قطار شهری و مشاوران آن در صورتی که پروژه را آماده بهره‌برداری تشخیص دهند، می‌توان بهره‌برداری را آغاز کرد و برخی از موارد به مرور زمان تکمیل و اصلاح خواهد شد.
مسائل ایمنی مانند سیستم اطفای حریق و پله‌برقی ضرورت دارد و باید تکمیل شود، اما برخی تاسیسات مانند دپو در شرایط فعلی ضرورتی ندارد. دپو معمولاً برای پارک، تعمیر و نگهداری رام‌های بیشتر است؛ با دو رام موجود، تعمیرگاه موقت زیرزمینی این نیاز را برطرف کرده و دپوی اصلی زمانی مورد استفاده است که حداقل سه رام وجود داشته باشد تا بتوان تعمیر و نگهداری و آماده‌سازی برای خط‌های اضافی را انجام داد.
چالش اصلی پروژه قطار شهری کرج، کسری رام است؛ اگر سه رام موجود بود، می‌توانستیم با اطمینان کامل آن را افتتاح کنیم، اما با دو رام، بهره‌برداری باید با احتیاط و برنامه‌ریزی دقیق صورت گیرد، به‌گونه‌ای که ساعات حرکت و توقف کنترل شود. در این راستا، مشاور قطار شهری مکلف شده تا ظرف هفته آینده طرح بهره‌برداری را به شورای شهر ارسال کند.
تسنیم: سرفاصله حرکت قطارها در اوج ترافیک و ساعات کم‌ترافیک چقدر خواهد بود؟
سرفاصله حرکت قطارها به تعداد رام‌های موجود بستگی دارد؛ هرچه تعداد رام‌ها افزایش یابد، فاصله زمانی بین حرکت قطارها کاهش پیدا می‌کند. در حال حاضر با دو رام موجود، مدت زمان سیر مسیر از میدان شهید سلطانی تا 45 متری گلشهر و انجام عملیات سوار و پیاده کردن مسافران حدود 22 تا 25 دقیقه است.
با توجه به اینکه در حال حاضر در کرج دو رام موجود است، فاصله زمانی حرکت قطارها نسبتاً طولانی است. برای مقایسه، در قطار شهری خط 5 تهران، مسیر تا فردیس با تعداد رام‌های بیشتر بین 12 تا 17 دقیقه طی می‌شود.
به همین دلیل، سازمان قطار شهری و مشاوران پروژه در حال طراحی مدل بهره‌برداری منطقی هستند تا در ساعات پیک بتوان مسافران را به‌طور مؤثر جابجا کرد و در ساعات غیرپیک، به دلیل تعداد محدود رام‌ها، قطارها متوقف شوند و تعمیرات جزئی و نگهداری روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه انجام شود.
این برنامه باعث می‌شود بهره‌برداری هم ایمن باشد و هم با کمترین اختلال برای مسافران انجام شود. جدیت و اولویت‌دهی اعضای شورا به راه‌اندازی قطار شهری در کرج در ادوار گذشته بی‌نظیر بوده و نقش بسیار مهمی در پیشرفت پروژه داشته است.
لازم است از تلاش‌های مدیرعامل فنی و جدی سازمان، معاونین و کارکنان او، حمایت‌ها و راهنمایی‌های استاندار و همچنین اعضای شورا که با هوشمندی خود در سال‌های اول و دوم کارگروهی برای سیاستگذاری، هدفگذاری و تقسیم وظایف این پروژه تشکیل دادند و پیگیری‌های مستمر در صحن و کمیسیون‌ها انجام شد، تشکر ویژه شود.
تسنیم: چگونه می‌توان رضایت شهروندان و استفاده حداکثری از خطوط قطار شهری را تضمین کرد؟
وقتی مردم از قطار شهری استفاده کنند، میزان رضایت آنها مشخص شده و در همان زمان ایرادات و باگ‌های پروژه و بهره‌برداری آشکار می‌شود، بر اساس این بازخوردها می‌توان اصلاحات لازم را انجام داد. حجم مسافر این خطوط بر اساس برآوردهای اولیه و یک پیش‌بینی تقریبی طراحی شده بود، اما کارشناسان آن زمان اعلام کردند که این حجم در پنج تا 10 سال آینده به طور کامل تأمین نخواهد شد.
با این حال، قطعا بخشی از مسافران از این خطوط استفاده خواهند کرد، مشابه تجربه خطوط BRT کرج که امروز با حدود 53 اتوبوس فعال در مسیر بهره‌برداری می‌شود. استقبال از BRT بیشتر از حد انتظار ما بود زیرا تاکسی‌ها پاسخگو نیستند و مردم ترجیح می‌دهند از خودروی شخصی استفاده نکنند.
با وجود یک اتوبوس باکیفیت و خط ویژه که مسیر را در پنج تا 10 دقیقه طی می‌کند، ضرورت استفاده از خودروی شخصی کاهش می‌یابد و هزینه‌های احتمالی نیز برای شهروندان کاهش پیدا می‌کند. همین عامل باعث استقبال خوب مردم از BRT شده است. پیش‌بینی می‌شود با توجه به اینکه این اولین تجربه راه‌اندازی قطار شهری در کرج است، مردم استقبال خوبی از این سیستم حمل‌ونقل داشته باشند و مسیرهای موجود مسافران خود را جذب کنند.
تسنیم: بسیار سپاسگزارم از وقتی که گذاشتید و با حوصله و دقت به سوالات ما پاسخ دادید.
من هم از شما ممنونم بابت سوالات خوبتان و پرداختن به این پروژه مهم شهری.
گفت‌وگو: مینا صدیقیان
انتهای پیام/
