زمان‌شناسی در نقد؛ خط باریک بین اصلاح و تخریب
موقعیت‌شناسی در نقد یعنی پیش از بیان هر ایرادی، شرایط زمانی، مکانی، فضای روانی و آرایش نیروها را با دقت بسنجیم؛ نقد ما اگر در لحظه و یا بستری بیان شود که دشمن از آن بهره ببرد یا روحیه جبهه خودی را تضعیف کند، عملاً به جای اصلاح، به تخریب منجر می‌شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، موقعیت‌شناسی در نقد، یعنی انتخاب آگاهانه‌ی زمان، مکان و شیوه‌ی بیان ایراد به گونه‌ای که اثر اصلاحی آن حفظ شود و سرمایه‌های انسانی و روانی جبهه خودی آسیب نبیند. این مهارت، فقط یک مصلحت‌سنجی ساده نیست، بلکه یک هنر راهبردی است که می‌تواند تفاوت میان «اصلاح آرام اما پایدار» و «ایجاد شکاف پرهزینه» را رقم بزند. عدم در نظر گرفتن شرایط نقد، آسیب‌هایی را متوجه جبهه‌ی خودی می‌کند:
آسیب اول – بهره‌برداری دشمن
نقدی که بدون در نظر گرفتن فضای رسانه‌ای و سیاسی بیان شود، ممکن است توسط دشمن تقطیع یا تحریف گردد و به تیتر و ابزار تبلیغاتی او بدل شود. این فرایند در دوره‌های جنگ نرم و عملیات روانی بسیار رایج است؛ آنچه ما به نیت اصلاح می‌گوییم، در قالب «گواهی بر ضعف» بازنشر می‌شود.
آسیب دوم – تضعیف روحیه نیروهای خودی
وقتی نقد به‌طور خام و بی‌ملاحظه مطرح شود، حتی نکات درست آن می‌تواند تأثیر منفی بر روحیه‌ی نیروهای فعال بگذارد. در جبهه‌ای که نیاز به انسجام و اعتماد متقابل دارد، شنیدن نقد تند بدون ارائه مسیر اصلاح، حس بی‌پناهی یا ناامیدی را تقویت می‌کند.
آسیب سوم – جابه‌جایی اولویت‌ها
گاهی اوقات نقد بی‌موقع، به جای تمرکز بر خطر اصلی، انرژی و ذهنیت نیروها را به سمت مسائل فرعی می‌برد. این انحراف اولویت، دشمن را از فشار مستقیم بی‌نیاز می‌کند، زیرا خود جبهه با حاشیه‌ها تضعیف می‌شود.
اما جهت اصلاح راهبرد نقد، راهکارهایی را می‌توان پیشنهاد داد که عبارتند از:
1. زمان‌بندی هوشمندانه
بخش بزرگی از تأثیرگذاری نقد، در انتخاب زمان مناسب است. باید دید چه زمانی فضا برای شنیدن بازخورد فراهم است، چه وقتی شنونده آمادگی پذیرش دارد و در چه شرایطی دشمن در کمین بازنشر و سوءاستفاده است. گاهی بهتر است نقد به‌طور موقت به تأخیر بیفتد تا اثرگذاری آن پایدارتر باشد.
2. تغییر میدان بیان
انتخاب محل و بستر بیان نقد نیز به همان اندازه مهم است. برخی نقدها باید در فضای درون‌سازمانی مطرح شوند تا امنیت و صداقت گفتگو محفوظ بماند. در مقابل، نقدهای عمومی بهتر است با ادبیات وحدت‌بخش، استعاره‌های مثبت و چارچوب مشترک بیان شود تا موجب شکاف نشود.
3. پیوند نقد با راه‌حل
هیچ نقدی بدون پیشنهاد بهبود، اثر سازنده ندارد. هر ایرادی که بیان می‌شود، باید در همان لحظه یا به فاصله کوتاه، همراه با مسیر عملی اصلاح ارائه شود. این کار هم نقشه‌ی حرکت را روشن می‌کند و هم نشان می‌دهد هدف از نقد، ضربه زدن نیست بلکه ارتقاء جبهه است.
نکته‌ی آخر اینکه موقعیت‌شناسی در نقد یعنی آن‌که پیش از بیان هر سخن یا ایرادی، شرایط زمانی، مکانی، فضای روانی و آرایش نیروها را با دقت بسنجیم؛ نقد ما اگر در لحظه یا بستری بیان شود که دشمن از آن بهره ببرد یا روحیه جبهه‌ی خودی را تضعیف کند، عملاً به جای اصلاح، به تخریب منجر خواهد شد. نقدِ سازنده، مانند جراحی ظریف است: باید در زمان مناسب، مکان درست و با روش دقیق انجام شود تا درمان‌گر باشد نه ضایعه‌آفرین؛ وگرنه حتی حقیقت اگر در وقت نامناسب گفته شود، به سلاحی در دست رقیب تبدیل می‌شود.
انتهای‌پیام/
