رشد ۴۰ درصدی طرح‌های مصوب بنیاد ملی علم ایران در یک سال گذشته

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم.  علی‌محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران، در نشست خبری خود با اشاره به جایگاه رسانه‌ها در حوزه علم و فناوری اظهار کرد: رسانه‌ها دو نقش مهم و راهبردی در پیشبرد علم و فناوری دارند. نخست، نقش مکمل نهادهای علمی در ارتباط با مخاطبان، چرا که روابط عمومی سازمان‌ها به تنهایی قادر به ایجاد ارتباط مؤثر با جامعه نیست و رسانه‌ها این خلأ را پر می‌کنند. دوم، رسالت ترویج علم است؛ ترویجی که اگر دقیق، معتبر و هماهنگ انجام شود، اعتماد عمومی به جامعه علمی کشور را تقویت خواهد کرد.

سلطانی با اشاره به اهمیت تولید محتوای علمی عامه‌فهم افزود: بنیاد ملی علم یکی از وظایف اصلی خود را ترویج علم می‌داند. در سال‌های اخیر تلاش کرده‌ایم با همکاری پژوهشگران، مفاهیم علمی را به زبان ساده تهیه و از طریق رسانه‌ها منتشر کنیم. این محتواها تنها خبر نیستند، بلکه حاوی توضیحات و مقایسه‌های تخصصی به زبان قابل فهم برای عموم هستند؛ مانند تفاوت‌های سلول خورشیدی پروسکایت با انواع دیگر.

وی با تأکید بر لزوم همکاری رسانه‌ها در این زمینه اظهار کرد: اگر رسانه‌ها از محتوای معتبر و هماهنگ استفاده کنند، مردم شناخت بیشتری از علم پیدا می‌کنند و رفتارهای علمی در جامعه گسترش می‌یابد. اما انتشار اطلاعات نادرست، اعتماد عمومی را سلب می‌کند. ما آماده‌ایم زمینه ارتباط مستقیم خبرنگاران با پژوهشگران را برای تولید این محتوا فراهم کنیم.

رئیس بنیاد ملی علم ایران همچنین یادآور شد که این بنیاد دو سال پیش از «صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور» به «بنیاد ملی علم ایران» تغییر نام داده و مأموریت اصلی آن حمایت بلندمدت از پژوهش است. او در این زمینه با یک مثال گفت:  
پژوهش مانند کاشت درخت گردو است؛ سرمایه‌گذاری بلندمدتی که نباید از آن انتظار بازدهی سریع داشت.

سلطانی در ابتدای سخنان خود ضمن قدردانی از حضور خبرنگاران، به برگزاری این نشست در آستانه «روز علوم پایه» (13 شهریور) و هفته دولت اشاره کرد و ابراز امیدواری کرد که نشست‌های مشابه به صورت سالانه و در مناسبت‌های علمی تکرار شود.

سلطانی: پژوهش باید به اقتصاد، اجتماع یا حکمرانی متصل باشد 

 رئیس بنیاد ملی علم ایران، در ادامه سخنان خود در نشست خبری گفت: ما معتقدیم سرمایه‌گذاری در پژوهش یک فرایند بلندمدت است و طرح‌هایی که بنیاد حمایت می‌کند باید به یکی از سه رکن اقتصاد، اجتماع یا حکمرانی متصل باشند. پژوهش باید یا اثر اقتصادی و خلق ثروت به همراه داشته باشد، یا معضلات و نیازهای جامعه امروز و آینده را پاسخ دهد، و یا محتوای لازم برای تصمیم‌گیری را در اختیار دولت‌مردان قرار دهد. حمایت‌های بنیاد باید در بازه‌های زمانی میان‌مدت و بلندمدت این اثرگذاری را نشان دهد.  

وی با گرامیداشت یاد شهیدان رجایی، باهنر و آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور فقید، و دیگر شهدای دولت، به ارائه گزارشی از عملکرد یک سال اخیر پرداخت و افزود: در سال نخست دولت جدید، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری حمایت بسیار خوبی از بنیاد داشته است. با وجود اینکه ردیف بودجه بنیاد حدود 140 میلیارد تومان است، معاونت علمی شش برابر این رقم، یعنی 600 میلیارد تومان، برای ما اختصاص داده و در صورت وجود ظرفیت، قول تخصیص تا هزار میلیارد تومان را نیز داده است.

سلطانی در تشریح دیگر دستاوردها اظهار کرد: میزان طرح‌های مصوب بنیاد از شهریور 1403 تا شهریور 1404 به 530 میلیارد تومان رسیده که نسبت به بازه مشابه سال قبل (302 میلیارد تومان) رشد حدود 40 درصدی را نشان می‌دهد.  

وی گفت: متوسط زمان تعیین تکلیف طرح‌های ارسالی اعضای هیئت علمی از 106 روز به 90 روز کاهش یافته است.

 به گفته سلطانی، این مدت در مقایسه با معیار جهانی 3 تا 6 ماه، زمان مناسبی محسوب می‌شود.

وی افزود: از سال گذشته، امضای فیزیکی قراردادها حذف و فرایند به‌صورت کاملاً دیجیتال انجام می‌شود. اکنون پس از تصویب طرح، قرارداد ظرف یک روز توسط دو طرف امضا می‌شود، در حالی که پیش‌تر به دلیل مسائل پستی و ارتباطی، این فرایند به طور متوسط 25 روز طول می‌کشید.  

رئیس بنیاد ملی علم ایران سپس به پراکندگی فعالیت‌های بنیاد در استان‌های کشور طی هفت سال اخیر اشاره کرد و گفت: در آمار ما سه شاخص اصلی ثبت شده است: تعداد طرح‌های ارسال شده، تعداد طرح‌های تصویب شده، و نرخ پذیرش (درصد طرح‌های پذیرفته‌شده نسبت به طرح‌های ارسال‌شده). میانگین نرخ پذیرش کشوری 34.6 درصد است. استان‌هایی مانند زنجان و همدان نرخ بالاتری از این میانگین دارند؛ به طور خاص، همدان با 40.6 درصد و هرمزگان با 38 درصد، بالاتر از استان تهران قرار گرفته‌اند که نرخ پذیرش آن 37.1 درصد است. 

وی با اشاره به انتقاد برخی مراکز دانشگاهی شهرستان از سهم بالای تهران، توضیح داد: تعداد اعضای هیئت علمی در استان‌ها یکسان نیست و طبیعتاً این موضوع بر تعداد و نرخ پذیرش طرح‌ها اثرگذار است. ما تلاش داریم استان‌های کم‌برخوردار را نیز در اولویت قرار دهیم و بهترین طرح‌های هر استان را در رقابت استانی بررسی کنیم، نه در مقایسه مستقیم با دانشگاه‌های بزرگ تهران. هنوز ظرفیت بالایی برای دریافت طرح‌های بیشتر از این استان‌ها وجود دارد.

فراخوان‌های فشرده و حمایت مالی بی‌سابقه از دانشجویان دکترا و محققان پسادکترا

سلطانی با اشاره به لزوم فعال‌تر شدن استان‌ها در ارسال طرح‌های پژوهشی گفت:  در نیمه دوم سال جاری برنامه سفر به حدود 10 استان را داریم. در سه‌ماهه نخست، سه یا چهار استان را ‌با حضور خودم یا معاونان بازدید کردیم، اما هنوز برخی استان‌ها ظرفیت بیشتری برای ارسال طرح‌های جدید دارند.  

وی مجدداً بر هدفمند بودن پژوهش‌ها تأکید کرد و افزود: پژوهش‌های بنیادی، طبق تعریف، لزوماً نیاز به کاربرد مشخص ندارند؛ اما سایر پژوهش‌ها باید به یکی از سه رکن اقتصاد، اجتماع یا حکمرانی متصل باشند. در بنیاد، این هدفمندی از طریق اعلام فراخوان‌ها دنبال می‌شود. اگرچه اعضای هیئت علمی می‌توانند در هر زمان برای ما طرح ارسال کنند، اما بخش عمده حمایت‌ها بر اساس فراخوان‌هاست.  

سلطانی گفت: امسال با حمایت معاونت علمی و فناوری تصمیم گرفتیم تمام فراخوان‌هایی که قرار بود تا پایان سال منتشر شود را در یک بازه فشرده چهارماهه، از مرداد تا آبان، اعلام کنیم تا شتابی در انجام پژوهش‌ها در کشور ایجاد شود. همین ماه‌های اخیر چند فراخوان مهم داشتیم، از جمله:  
- شب علم  
- زیست‌فناوری پزشکی  
- دروس آموزشی هوش مصنوعی برای رشته‌های مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم انسانی به منظور گسترش آموزش هوش مصنوعی فراتر از رشته تخصصی آن (برخی درس‌ها از مهر و برخی از نیمسال دوم آغاز می‌شود)  
- محصولات بدیع و نوظهور با هدف تشویق اساتید به کار روی فناوری‌های لبه دانش  
- پزشکی دقیق به عنوان یکی از روندهای کلیدی علوم پزشکی  
- دو فراخوان در علوم انسانی و معارف دینی»  

به گفته وی، هدف از این اقدام افزایش کمّی و کیفی پژوهش‌ها در سال جاری است که نتایج آن ابتدا در انتشارات علمی و سپس، با فاصله، در توسعه فناوری مشاهده خواهد شد.  

رئیس بنیاد ملی علم ایران در ادامه از حمایت مالی گسترده از پژوهشگران جوان خبر داد: برای نگارش رساله‌های دکترا در سال جاری مبلغ 288 میلیون تومان در نظر گرفته‌ایم (دو سال، ماهی 12 میلیون تومان) به همراه 60 میلیون تومان گرنت خرید مواد و تجهیزات. برای محققان پسادکترا هم 288 میلیون تومان برای یک سال (ماهی 24 میلیون تومان)، 30 میلیون تومان حق‌الزحمه استاد راهنما و 120 میلیون تومان گرنت مواد و تجهیزات اختصاص یافته است. این ارقام برای اولویت‌های اعلام‌شده در برنامه هفتم توسعه حتی بالاتر است؛ به‌طور مثال، حمایت از رساله دکترا در این حوزه‌ها به 400 میلیون تومان و گرنت تجهیزات به 100 میلیون تومان می‌رسد. 

وی افزود: حمایت‌های پسادکترا برای یک سال تصویب و در صورت دستیابی به دستاورد قابل‌قبول، برای سال دوم تمدید می‌شود. در یک سال گذشته، در مجموع از 750 رساله دکترا و دوره پسادکترا حمایت کرده‌ایم؛ یعنی 750 پژوهشگری که با اساتید خود مشغول به کار علمی در داخل کشور هستند. این حمایت‌ها پس از داوری دقیق طرح‌ها صورت گرفته و تنها به پژوهشگران با طرح‌های باکیفیت تخصیص یافته است.

انتهای پیام/