اردوغان و مخالفین در جستجوی حمایت علویان ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، علویان بخش قابل توجهی از جمعیت 86 میلیون نفری ترکیه را تشکیل می‌دهند و گفته می‌شود تعداد آنان بیش از 20 میلیون نفر است. با این حال، علویان همواره با مشکلات بزرگی روبرو بوده‌اند و تبعیض علیه آنها، همواره موجب اعتراض نهادها و جمعخانه‌های آنان شده است.

اما حالا رجب طیب اردوغان، همزمان با روندی که برای صلح با کردها و پ.ک.ک آغاز کرده، پروژه‌ای نیز به منظور جلب حمایت علویان دارد.

روزنامه‌های ترکیه از این موضوع خبر داده‌اند که اردوغان، به توصیه شریک سیاسی خود یعنی دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی گرا، به مجموعه‌ای از اصلاحات و برنامه‌های جدید برای علویان ترکیه می‌اندیشد.

به همین منظور، در یک ماه اخیر، یک گزارش 20 صفحه‌ای تحت عنوان «مطالعه وحدت و همبستگی ملی» توسط دکتر علی عارف اوزی‌بک عضو هیئت سیاست‌های اجتماعی و جوانان در نهاد ریاست جمهوری و و مهمت چک روزنامه‌نگار و بنیانگذار نهاد فرهنگی علویان-بکتاشی، تدوین شده است.

اما منتقدین اردوغان بر این باورند که او و حزب عدالت و توسعه، برنامه خاصی در مورد مطالبات علویان ندارند و این اقدامات، اهداف سیاسی و حزبی را دنبال می‌کند.

دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی گرا که به عنوان یک سیاستمدار دارای افکار پان ترکیستی افراطی شناخته می‌شود و در عین حال، یک فرد مذهبی حنفی است، به منظور کسب حمایت علویان، یک مرکز همایش اجتماعی برای آنان ساخته و قرار است مراسم افتتاحیه آن در 29 اکتبر برگزار شود و انتظار می‌رود او به عنوان شریک اردوغان در ائتلاف جمهور، در آن مراسم، پیام‌های مهمی را ارائه دهد.

این مجتمع که در منطقه حاجی بکتاش نوشهیر در حال ساخت است، شامل یک سالن کنفرانس، کتابخانه، مرکز فرهنگی، مهمانسرا و یک میدان بزرگ است. این پروژه به عنوان مرکز همایش علویان و منعکس‌کننده فلسفه تسامح و وحدت حاجی بکتاش ولی است.

انتقاد از ایجاد شکاف در صف علویان

منتقدین اردوغان بر این باورند که او حتی در صف علویان نیز شکاف ایجاد کرده و توانسته گروهی از آنان را به سوی خودش جلب کند.

یکی از این چهره‌های مهم و مشهور، مهمت چک است که بر خلاف سنت مرسوم علویان، آشکارا از سیاست‌های رئیس جمهور حمایت می‌کند و طرفدار حزب حاکم است.

او می‌گوید: «اردوغان رهبری است که به حقوق علویان باور دارد. او در سال 2010 میلادی، مسیر روشنی را برای خدمت به علویان آغاز کرد، اما به دلیل روند آشفته‌ای که ترکیه در آن زمان وارد آن شد، ناتمام ماند. ولی از سال 2018، کار با ساختار جدیدی در وزارت کشور از سر گرفته شد و گام‌های بسیار مهمی برای صلح اجتماعی برداشته شد. این پرونده نیاز به شجاعت دارد و خوشبختانه چنین شجاعتی در اردوغان و شریک سیاسی او باغچلی، مشهود است».

این اظهارات چک در حالی بیان شده که در چند سال گذشته، هیچ یک از علویان، مناصب بالا در اختیار نگرفته‌اند.

قرار است چه اقداماتی انجام شود؟

در گزارش 20 صفحه‌ای نهاد ریاست جمهوری ترکیه، توصیه‌های زیر برای حل مشکلات جامعه علوی-بکتاشی بیان شده است:
جلوگیری از تبعیض در نهادهای دولتی.
افزودن محتوای مرتبط به باورها و سنت‌های علوی به برنامه درسی.
به رسمیت شناختن جمعخانه‌های علویان به عنوان مکان‌های عبادی.
ایجاد یک ریاست مستقل تحت نظر ریاست جمهوری و به نام «ریاست امور مذهبی علوی-بکتاشی».

این گزارش پیشنهاد داده که نهاد جدید علویان، دارای 7 عضو، بودجه مستقل و تحت مدیریت مستقیم ریاست جمهوری باشد و 2105 نفر نیرو در استان‌های مختلف برای نهاد مزبور استخدام شوند.

همچنین پیشنهاد شده که جمعخانه نیز مانند مساجد، از پرداخت هزینه‌های سنگین قبوض برق، گاز و آب معاف شوند و به منظور مقابله با حملات تندروها به خانواده‌های علویان، مجازات‌های بازدارنده تعریف شوند.

در بخش حافظه اجتماعی نیز پیشنهاد شده که اعلام روز عاشورا به عنوان تعطیل رسمی کشوری در دستور کار قرار بگیرد و هتل مادیماک سیواس که ده‌ها علوی در آنجا توسط سنّی‌های تندرو به آتش کشیده شدند، تبدیل به موزه حقوق بشر شود.

بزرگترین حزب مخالف اردوغان چه می‌گوید؟

یکی از موضوعات مهم درباره جامعه شناسی سیاسی علویان در ترکیه، تعلق خاطر بخش عظیمی از آنان به حزب 102 ساله جمهوری خلق است. اغلب احزاب اسلامگرای ترکیه از دوران احزاب قدیمی رفاه، فضیلت، سعادت تا حزب عدالت و توسعه، توجه به مبانی دینی و عقیدتی اهل سنت حنفی را به عنوان هدف اجتماعی در نظر دارند و لذا علویان به ندرت به سوی این احزاب می‌روند.

اما حزب جمهوری خلق به عنوان قدیمی‌ترین حزب ترکیه، همواره خیل عظیمی از علویان را دور خود جمع کرده و کمال کلیچدار اوغلو رهبر پیشین حزب نیز، از علویان بود.

حالا اردوغان به دنبال تغییر موازنه است و می‌خواهد علویان را نیز به سوی حزب خود بکشاند. اوزگوز اوزل رهبر حزب جمهوری خلق نیز متوجه این واقعیت شده و مداوماً با چهره‌های سرشناس علوی و رهبران معنوی آنان دیدار می‌کند.

اوزل دیروز در مراسم بین‌المللی بزرگداشت فرهنگ و هنر «حاجی بکتاش ولی» که در منطقه حاجی بکتاش نوشهیر برگزار شد، به این مساله اشاره کرد که در بسته 29 ماده‌ای دموکراتیزاسیون که توسط حزب متبوع او به پارلمان ترکیه پیشنهاد شده، پیشنهادهایی برای حقوق و مطالبات دینی، فرهنگی و سیاسی علویان نیز در نظر گرفته شده است.

اوزل در سخنرانی خود گفت: «خون‌هایی که در کربلا ریخته شد، در چوروم، مرعش و سیواس نیز ریخته شد. قلب ما در واقعه تراژیک هتل مادیماک سیواس سوخت. ولی علویانی که مظلوم واقع شدند، مانند بعضی‌ها، بعدها ظالم نشدند».

این اشاره ظریف اوزل که در چندین سخنرانی دیگر نیز تکرار کرده، کنایه این مساله است که رجب طیب اردوغان به عنوان یک سیاستمدار اسلامگرا، قبلاً و در دوران استیلای سکولارها بارها مورد ظلم قرار گرفت. اما پس از آن که در راس قدرت قرار گرفت، خود او نیز به سمت ظلم و ستمگری سوق پیدا کرد.

اوزل، همچنین به تبعیض و نابرابری‌های ساختاری که شهروندان علوی سال‌ها در دسترسی به خدمات اولیه مذهبی تجربه کرده‌اند، پرداخته و گفت: «دولت اردوغان، تمام نیازهای مالی نهادهای دینی اسلام حنفی را بدون هیچ تردیدی برآورده می‌کند. تمام هزینه‌های مساجد را پوشش می‌دهد. حقوق علمای دینی، موذنان، امامان و حافظان را پرداخت می‌کند. اما وقتی صحبت از علویان و عبادت آنها می‌شود، حتی حاضر نیست مرمت و تعمیر یک جمعخانه را بدهد یا قبض برق آن را پرداخت کند. از این گذشته، فقدان مکانی برای شهروندان علوی جهت برگزاری مراسم تشییع جنازه مطابق با سنت و باورهایشان در یک مرکز ایمانی مانند حاجی بکتاش، یک نقص بزرگ برای همه ماست.

ضرورت استخدام علویان

به باور کارشناسان، مهمترین مسئله برای جامعه علویان ترکیه، اعمال تبعیض علیه آنان در بخش دولتی است. چرا شهروندان علوی بکتاشی در مناصب دولتی و بوروکراسی حضور ندارند؟ این سوال یکی از نکات کلیدی است.

قانون پیشگیری از تبعیض باید تصویب شود و جایگاه برابری در برابر قانون باید تقویت شود. برای پایان دادن به تبعیض علیه علویان در بخش دولتی، افراد واجد شرایط از جامعه علوی-بکتاشی باید در سمت‌های مدیریتی در بخش دولتی منصوب شوند و برای تقویت برابری در سیاست‌های استخدامی، باید به مشارکت جوانان علوی-بکتاشی در استخدام پرسنل دولتی توجه شود.

مدیران استانی، روسای پلیس و فرماندهان ژاندارمری که در حال حاضر در مناطقی با جمعیت زیاد علوی و محل استقرار جمعخانه‌ها خدمت می‌کنند و به مأموریت بعدی خود منصوب می‌شوند، باید در مورد مذهب علوی-بکتاشی آموزش ببینند.

آیتونچ ارکین تحلیلگر روزنامه نفس چاپ آنکارا درباره این موضوع می‌گوید: باید تلاش‌هایی برای جلوگیری از تبعیض علیه شهروندان علوی به دلیل تفاوت‌های هویتی آنها در مؤسسات دولتی و فضاهای عمومی انجام شود. باید حق علویان برای انجام آزادانه اعمال مذهبی خود در جمعخانه‌ها به وضوح در قانون اساسی تضمین شود. همچنین لازم است به برابری در آموزش نیز پرداخته شود و برنامه درسی که به باورها و سنت‌های علویان احترام می‌گذارد، در سیستم آموزشی گنجانده شود. در شرایط فعلی در جامعه ترکیه، گهگاه شاهد اقدامات خشن و نفرت پراکنی علیه علویان هستیم و لازم است این موضوع جرم انگاری شود و نفرت‌پراکنی سیستماتیک و تبعیض علیه علویان، با مجازات‌های بازدارنده روبرو شود.

این روزنامه نگار مشهور ترکیه، به دیگر مطالبات علویان نیز اشاره کرده و می‌گوید: «بر اساس پیشنهادهایی که به اردوغان ارائه شده، لازم است در نظام آموزشی ترکیه، دبیرستان‌های مخصوص دانش‌آموزان علوی نیز داشته باشیم. علاوه بر این، لازم است به منظور توسعه پژوهش و مطالعات علمی درباره علویان، یک کتابخانه علوی-بکتاشی و یک مرکز مطالعه تاریخ اجتماعی مبتنی بر تاریخ شفاهی و مصاحبه با بزرگان علوی یا دده‌ها تاسیس شود تا ادبیات علمی در مورد علوی‌گری تعمیق پیدا کند و در این زمینه، بورسیه دکترا نیز در نظر گرفته شود».

حال باید دید گزارشی که به رئیس جمهور ترکیه ارائه شده، موجب گشایش و توجه به حقوق اجتماعی و سیاسی علویان خواهد شد یا یک بار دیگر، این پرونده از دستور کار خارج خواهد شد.
انتهای پیام/