واکاوی جنگ ۱۲ روزه و پساجنگ از نگاه نخبگان فکری/ عبور از بحران با انسجام اجتماعی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، دوازدهمین نشست از سلسله نشست‌های «ایران آینده» با عنوان «آن ما شدن»، در پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) برگزار شد. این نشست به بررسی «ابعاد روایت ملی از علت، چگونگی وقوع و دوران پساجنگ» اختصاص داشت و با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین علی محمدی، مدیر مرکز نوین علوم اسلامی معنا، و دبیران جلسه، سیدمحسن موتورچی و عبدالله صفری، پیگیری شد.

سیدمحسن موتورچی، دبیر جلسه، در آغاز نشست به اهمیت تدوین یک روایت ملی منسجم از تحولات اخیر اشاره کرد.

وی بیان داشت: انسجام و وحدت جامعه پس از رویداد 12 روزه اخیر، پدیده‌ای خارق‌العاده بود که نیازمند تحلیل است.

موتورچی تأکید کرد: تدوین روایتی یکپارچه و قابل‌فراگیری از علت وقوع، چگونگی گذران و اقدامات پس از این رویداد از اصلی‌ترین عوامل حفظ انسجام جامعه است.

وی با انتقاد از پراکندگی روایت‌ها و تحلیل‌های موجود در جامعه، اظهار داشت: این وضعیت به دلیل فقدان یک روایت حقیقی و واحد است.

موتورچی به تغییرات عمیق در جامعه ایران، به‌ویژه در نسل جدید که با اینترنت و رسانه‌های غربی رشد کرده‌اند، اشاره کرد و با استناد به یادداشتی بیان داشت: اگرچه ممکن است در سطح تاکتیکی دستاوردهایی برای طرف مقابل وجود داشته باشد، اما در حوزه افکار عمومی ایران، مقاومت به یک شکست استراتژیک برای دشمن تبدیل شده است. 

وی در پایان این بخش، سؤال «پس از این رویداد چه باید کرد؟» را مهم‌ترین پرسش کنونی دانست.

عبدالله صفری، دیگر دبیر جلسه نیز به تبیین ابعاد روایت ملی از جنگ اخیر پرداخت و با اشاره به تعبیر رهبر معظم انقلاب از «ایران پنجم» (دوره 200 ساله قاجار و پهلوی) و جمهوری اسلامی به عنوان «ایران ششم» که نشان‌دهنده عبور از آن موقعیت خاص تاریخی است، به تحلیل علت وقوع جنگ پرداخت.

وی به پنج قرائت از علت جنگ اشاره کرد:

1. مقابله با خروج ایران از سلطه:

برخی جنگ را نتیجه ورود دنیای غرب برای مقابله با خروج ایران از ذیل سلطه و تولد تمدن جدید می‌دانند.

2. درگیری بر سر کریدورهای اقتصادی:

عده‌ای دیگر، جنگ را ناشی از رقابت برای کنترل مسیرهای اقتصادی و آینده منطقه قلمداد می‌کنند.

3. اشتباه حماس و پیامدهای آن:

گروهی، عامل اصلی جنگ را اشتباه حماس در آغاز درگیری و تبعات آن برای ایران می‌دانند.

4. تغییر قطب‌بندی جهانی:

تغییر قطب‌بندی‌های قدرت جهانی پس از جنگ جهانی دوم، تضعیف آمریکا و ظهور قدرت‌های جدید.

5. نگاه آخرالزمانی:

برخی نیز با نگاهی آخرالزمانی به جنگ، آن را تلاشی از سوی دشمن برای مقابله با یک پدیده آخرالزمانی تفسیر می‌کنند. 

وی بر این نکته تأکید کرد که چگونه می‌توان با زوایای دید و فریم‌های ترکیبی، علت وقوع جنگ را تبیین کرد. 

اشتباه محاسباتی دشمن و تاب‌آوری ملی ایران

حجت‌الاسلام والمسلمین علی محمدی، مدیر مرکز نوین علوم اسلامی معنا، در سخنان خود به تحلیل عمیق ابعاد روایت ملی از علت، چگونگی وقوع و دوران پساجنگ پرداخت و با اشاره به عوامل زمینه‌ساز وقوع جنگ، بر نقش تحولات نظم جهانی و اشتباهات محاسباتی دشمن تأکید کرد.

وی عوامل متعددی را در زمینه‌سازی این جنگ مؤثر دانست؛ از جمله این عوامل، تضعیف کلیت جهان غرب و تغییر قطب‌بندی‌های قدرت‌های جهانی است که ناگزیر به شکل‌گیری نظم‌های جدید منجر می‌شود؛ همچنین درگیری‌های جاری در اوکراین و رقابت‌های آینده چین و آمریکا که همگی در مرزبندی‌ها و شکل‌گیری نظم نوین جهانی تأثیرگذارند.

مدیر مرکز نوین علوم اسلامی معنا با اشاره به جایگاه ایران در معادلات منطقه‌ای تصریح کرد: غرب هیچ‌گاه خواهان شکل‌گیری یک جهان سوم قدرتمند نبوده و همواره از کشورهای این حوزه، اطاعت و تبعیت را انتظار داشته است. ایران که در گذشته «ملکه حلقه‌به‌گوش آمریکا» و تأمین‌کننده منافع گسترده این کشور در منطقه به شمار می‌رفت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌راحتی از سوی غرب رها نخواهد شد.

وی تلاش برای بازگرداندن ایران به دوران پهلوی، حفظ منافع اقتصادی آینده و نیز طرح‌های رژیم صهیونیستی برای ایجاد کریدورهای اقتصادی در منطقه را از جمله عوامل تأثیرگذار و حذف‌ناشدنی در تحلیل‌های مرتبط با جنگ برشمرد.

حجت‌الاسلام محمدی تأکید کرد: آنچه مجموعه عوامل زمینه‌ساز را در این زمان و مکان خاص، به وقوع جنگ، متعین می‌سازد، اشتباه محاسباتی اسرائیل و آمریکا در ضعیف دیدن ایران است. 

وی با استناد به فرمایشات رهبر معظم انقلاب، اظهار داشت: دشمن گمان می‌کرد جبهه مقاومت تضعیف شده و می‌تواند با به کنج راندن آن‌ها، نظم منطقه را بر اساس قدرت مطلقه اسرائیل بازآرایی کند؛ در حالی‌ که آنچه امروز در منطقه وجود دارد، صرفاً پس‌مانده کشورهای اسلامی پس از فروپاشی عثمانی است و نظمی که آمریکا به دنبال آن است، با اهداف محور مقاومت سازگار نیست.

اشتباه محاسباتی دشمن و دستاوردهای جنگ

مدیر مرکز نوین علوم اسلامی معنا، اشتباه محاسباتی رژیم صهیونیستی را ناشی از دو عامل اصلی اعتماد به قدرت بازدارندگی خود از جمله سامانه‌های پدافند هوایی، و برداشت نادرست از وضعیت اجتماعی ایران دانست. دشمن تصور می‌کرد که با اعمال فشار نظامی، جامعه ایران دچار آشفتگی و انفجار داخلی خواهد شد. 

وی در ادامه، عامل سومی را نیز به این اشتباه افزود و آن را قدرت دست برتر اطلاعاتی اسرائیل عنوان کرد؛ عاملی که به زعم آنان امکان حمله هم‌زمان به فرماندهان ارشد و جمع‌آوری اطلاعات دقیق را فراهم می‌کرد.

حجت‌الاسلام محمدی در ادامه، هدف اصلی دشمن را ایجاد انفعال در ایران دانست؛ ابتدا با ضربه نظامی به قدرت پاسخ‌گو، سپس ایجاد انفعال در فضای سیاسی و تصمیم‌گیری، و در نهایت، سرایت این انفعال به بطن جامعه. 

اما به باور او، آنچه در این جنگ رقم خورد، برخلاف محاسبات دشمن، دو دستاورد مهم به همراه داشت. نخست آنکه این جنگ نشان داد رژیم صهیونیستی حتی از خود نیز قدرت دفاع ندارد؛ به‌گونه‌ای که نقطه مزیت نظامی و دکترین امنیتی آن یعنی پدافند هوایی، شکست‌پذیر از کار درآمد.

دستاورد دوم نیز اثبات ناتوانی دشمن در مقابله با کشوری دارای عمق اجتماعی و فرهنگی چون ایران بود؛ چراکه برخلاف تصور آنان، ایران با هر ضربه‌ای نه‌تنها تضعیف نمی‌شود، بلکه جلای بیشتری می‌گیرد و وحدت اجتماعی‌اش بیشتر می‌شود. 

همبستگی اجتماعی و تاب‌آوری معنوی ایران

وی این جنگ را نمونه ویژه‌ای از همبستگی اجتماعی ایران دانست که نسل جدید کشور آن را تجربه کرد. این پدیده، که در هر ملتی رخ نمی‌دهد، نشان‌دهنده شعور ناخودآگاهی است که در حوادث بروز و ظهور پیدا می‌کند. 

حجت‌الاسلام محمدی دو خصوصیت مهم را از مردم ایران در این حادثه برداشت کرد و گفت: مردم ایران منافق نیستند.

وی با استناد به سوره احزاب، بیان داشت: در سختی‌ها، مؤمنین بر ایمان و تسلیم عملی خود می‌افزایند، در حالی که منافقین ناله کرده و ترس و تردید می‌پراکنند. جامعه ایرانی نشان داد که به شدت جامعه ایمانی است و در سختی‌ها نه تنها متلاشی نمی‌شود، بلکه مؤمن‌تر و سبک‌تر می‌شود و وحدت بیشتری پیدا می‌کند.

مدیر مرکز نوین علوم اسلامی معنا با بیان اینکه ماهیت غیرانسانی تمدن غرب به نحو شهودی در این نبرد 12 روزه آشکار شد، اظهار داشت: این جنگ، باطن غیرانسانی، متعفن، خشونت‌بار و استکباری تمدن غرب را به نحو شهودی نمایان کرد. این امر منجر به مرزبندی‌های جدید و افزایش آگاهی عمومی شد.

چالش‌های فکری در مواجهه با غرب و آینده مبارزه تمدنی

حجت‌الاسلام محمدی در بخش دیگری از سخنان خود به التقاط ذهنی در جامعه ایران پس از جنگ‌های ایران و روس اشاره کرد که مانع فهم صحیح سطح نزاع تمدن غرب و تمدن اسلام شده است. 

وی هم از جریان روشنفکری که دچار کج‌فهمی نسبت به توحید الهیاتی است و تمدن غرب را فرآورده عصاره فضیلت‌های انسانی می‌داند، و هم از جریان مذهبی‌تری که دچار تحلیل‌های غلط تفکیک‌گرایانه است و غرب را صرفاً مجموعه‌ای از خوبی‌ها می‌داند، انتقاد کرد.

مدیر مرکز نوین علوم اسلامی معنا با بیان اینکه خوبی‌ها و بدی‌ها را باید در یک پیوستار اجتماعی فهمید، تأکید کرد: تمدن‌ها نمی‌توانند صرفاً از بیرون عاریت گرفته شوند، بلکه باید تغذیه شوند؛ یعنی آنچه متناسب با دستگاه هاضمه خودی است، جذب شود. 

وی افزود: نادیده گرفتن این اصل موجب می‌شود همواره در پی ساختن از بیرون باشیم و از درون‌زایی و ظرفیت‌های بومی غفلت کنیم.

حجت‌الاسلام محمدی در پایان بر ضرورت درک پیچیدگی صحنه و ابعاد جنگ تمدنی تأکید کرد و افزود: مبارزه تمدنی مستلزم فهم تاریخی و شناخت سنت‌های تاریخی است و لازم است در لحظات خاص، برای اعلام مواضع آمادگی داشت.

انتهای پیام/