راهکارهای تربیتی در برابر بحران تمرکز دانش‌آموزان
در سال‌های اخیر، کاهش سطح تمرکز و افزایش حواس‌پرتی در بین دانش‌آموزان، به یکی از دغدغه‌های جدی معلمان، والدین و متخصصان حوزه تعلیم و تربیت بدل شده است. این پدیده که حاصل مجموعه‌ای از عوامل روانی، محیطی و تکنولوژیک است، اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تو
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قرچک،تمرکز، مهارتی ذهنی است که به کودک یا نوجوان اجازه می‌دهد در میان انبوهی از محرک‌های محیطی، توجه خود را بر یک موضوع مشخص متمرکز کند. این مهارت در شکل‌گیری حافظه بلندمدت، یادگیری مفاهیم پیچیده، حل مسئله و پیشرفت تحصیلی نقش بنیادینی دارد. اما بحران تمرکز در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از همه‌گیری کرونا و گسترش آموزش مجازی، شکل حادتری به خود گرفته است.
یکی از عوامل مهم بروز این بحران، استفاده بی‌رویه از تلفن همراه و فضای مجازی است، کودکانی که روزانه ساعت‌ها در معرض ویدئوهای کوتاه و محتوای لحظه‌ای قرار می‌گیرند، به تدریج توان حفظ توجه بلندمدت خود را از دست می‌دهند. الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی با تحریک پاداش فوری مغز، سبب کاهش صبر، حوصله و تحمل در فرآیند یادگیری می‌شوند.
از دیگر عوامل می‌توان به اختلال در خواب، تغذیه نامناسب، اضطراب و فشارهای خانوادگی اشاره کرد. کودکانی که شب‌ها دیر می‌خوابند یا وعده صبحانه را حذف می‌کنند، در کلاس درس دچار خواب‌آلودگی، بی‌حوصلگی و کاهش عملکرد شناختی می‌شوند. همچنین، تنش‌های روانی در محیط خانواده یا مدرسه می‌تواند مغز را در حالت بقا نگه دارد و امکان تمرکز را از فرد سلب کند.
برای مقابله با این بحران، مجموعه‌ای از راهکارهای تربیتی لازم است که به تفکیک به آن‌ها می‌پردازیم:
1. تنظیم محیط یادگیری محیط فیزیکی
خانه یا مدرسه باید تا حد امکان از محرک‌های پرت‌کننده حواس پاک‌سازی شود. نور طبیعی، تهویه مناسب، کاهش سروصدا و حذف موبایل یا تلویزیون در زمان مطالعه از جمله اقدامات اولیه است. اختصاص فضای مشخص برای مطالعه، ذهن کودک را شرطی می‌کند تا با ورود به آن فضا، تمرکز بیشتری به‌دست آورد.
2. ایجاد برنامه منظم روزانه
داشتن برنامه منظم خواب، تغذیه، بازی و مطالعه، به مغز امنیت روانی و پیش‌بینی‌پذیری می‌دهد. کودکی که بداند چه زمانی مطالعه و چه زمانی استراحت می‌کند، با اضطراب کمتری وارد فرآیند یادگیری می‌شود و تمرکز بالاتری خواهد داشت.
3. آموزش مهارت‌های خودتنظیمی
مهارت‌هایی چون مدیریت زمان، برنامه‌ریزی، اولویت‌بندی، خودپایشگری (self-monitoring) و مقابله با حواس‌پرتی، باید از سنین پایین به دانش‌آموزان آموزش داده شود. معلمان می‌توانند با طراحی تکالیف گام‌به‌گام، استفاده از چک‌لیست و بازخورد مستمر، این مهارت‌ها را در دانش‌آموزان تقویت کنند.
4. تمرین‌های افزایش تمرکز
فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن کودکانه، تمرینات تنفسی، یوگا، بازی‌های حافظه، پازل‌های تمرکزی، و بازی‌های رومیزی هدفمند می‌تواند به بهبود توجه کمک کند. این تمرین‌ها به ویژه اگر به شکل منظم در خانه و مدرسه انجام شوند، تأثیر چشمگیری دارند.
5. بازنگری در روش‌های آموزشی
روش‌های سنتی سخنرانی‌محور که دانش‌آموز را صرفاً دریافت‌کننده منفعل محتوا می‌دانند، نمی‌توانند با ویژگی‌های شناختی نسل امروز همخوان باشند. استفاده از روش‌هایی نظیر «یادگیری مبتنی بر پروژه»، «یادگیری فعال»، «یادگیری با بازی»، و «آموزش ترکیبی» به دانش‌آموز کمک می‌کند تا مشارکت بیشتری در فرآیند یادگیری داشته باشد و توجه او تثبیت شود.
6. مشارکت والدین در فرآیند یادگیری
والدین، اولین و مهم‌ترین مربیان کودک‌اند. آموزش والدین در خصوص سبک‌های فرزندپروری، روش‌های ایجاد انگیزه در فرزند، تشخیص علائم اضطراب یا بیش‌فعالی، و نحوه ارتباط مؤثر با فرزند، بهبود قابل‌توجهی در تمرکز دانش‌آموزان ایجاد خواهد کرد.
7. ارزیابی اختلالات روان‌شناختی
در برخی موارد، بحران تمرکز ریشه در اختلالات عصب-رشدی مانند ADHD، اضطراب، افسردگی یا اختلال یادگیری دارد. مراجعه به روان‌شناس تربیتی، ارزیابی تخصصی و مداخلات درمانی، بخشی جدایی‌ناپذیر از حل این بحران است.
جمع‌بندی: بحران تمرکز در میان دانش‌آموزان، مسأله‌ای سطحی یا صرفاً رفتاری نیست، بلکه نتیجه پیچیده‌ای از تعاملات فردی، خانوادگی، اجتماعی و فناورانه است. بدون رویکرد جامع‌نگر، علمی و هم‌افزا میان مدرسه، خانواده و نهادهای حمایتی، نمی‌توان انتظار بهبود معنادار داشت. امروز بیش از هر زمان دیگر، نظام آموزشی نیازمند بازآرایی تربیتی برای بازیابی تمرکز در نسل فرداست.
یادداشت:زهره تاجی،کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی،مدیر دبیرستان دخترانه
انتهای پیام/
