۱۰ سالگی جایزه مصطفی؛ از آغاز تا تبدیل شدن به نماد علمی جهان اسلام

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص) با چشم‌انداز گسترش صلح، امنیت و رفاه بشریت، فعالیت خود را در سال 1391 آغاز کرده و مأموریت خود را توسعه علم و فناوری در جهان اسلام قرار داده است و برای تحقق آن، شناسایی و تجلیل از دانشمندان برجسته، زمینه‌سازی برای توسعه تعاملات پژوهشگران و افزایش همکاری و هم‌افزایی کشورهای اسلامی در حوزهای علم و فناوری را با تأکید بر فناوری‌های پیشرفته در دستور کار دارد.

در راستای تجلیل از دانشمندان برجسته و زمینه‌سازی همکاری و توسعه علمی در جهان،  جایزه مصطفی(ص) به عنوان یکی از نمادهای شایستگی و برتری علمی در سطح جهان شکل گرفت. این جایزه به اثری نوآورانه در مرزهای دانش تعلق می‌گیرد که توسط افرادی شاخص در حوزه‌های علم و فناوری ارائه شده و زمینه‌ساز بهبود زندگی بشریت باشد. برگزیدگان جایزه علاوه بر لوح و مدال جهانی مصطفی با دریافت مبلغ 500 هزار دلار که از محل خیرین و موقوفات علم و فناوری تأمین شده، طی مراسمی باشکوه با حضور دانشمندان و فرهیختگانی از کشورهای مختلف جهان، مورد تقدیر قرار می‌گیرند.

بیست درصد از مبلغ جایزه مصطفی(ص) در ازای فعالیت برگزیدگان در قالب‌های زیر ارائه می‌شود:

•           اعطای گرنت پژوهشی به برگزیدگان برای ارائه به پژوهشگران کشورهای اسلامی

•           اعطای کمک هزینه فرصت مطالعاتی به برگزیدگان برای ارائه به پژوهشگران کشورهای اسلامی

•           اعطای کمک هزینه سفر به برگزیدگان برای حضور در رویدادهای بنیاد یا رویدادهای کشورهای اسلامی

•           اعطای گرنت به برگزیدگان برای انتشار مقالات مشترک با پژوهشگران کشورهای اسلامی

•           اعطای کمک هزینه به برگزیدگان برای انجام پروژه‌های مشترک در کشورهای اسلامی

•           اعطای کمک هزینه به برگزیدگان برای راه‌اندازی مراکز مشترک علمی در کشورهای اسلامی

•           اعطای کمک هزینه به برگزیدگان برای پذیرش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی از کشورهای اسلامی

•           اعطای کمک هزینه به برگزیدگان برای عضویت و فعالیت در مجامع علمی کشورهای اسلامی

•           سایر برنامه‌های پیشنهادی مورد تأیید بنیاد

مدال جایزه مصطفی (ص)

مدال جایزه مصطفی(ص) شمایلی از اسطرلاب به عنوان یکی از نمادهای علمی مسلمانان در اعصار و قرون گذشته دارد که بر اهمیت جایگاه و موقعیت طلایی مسلمانان در حوزه علم و دانش و پیشگامی‌شان در حوزه تولید علم و فناوری در جهان تاکید می­ کند.

اسطرلاب دستگاه و صفحه مدور فلزی است که به طرزی بسیار دقیق، ظریف و مستحکمی ساخته شده است و برای مطالعات و محاسبات نجومی از جمله پیداکردن ارتفاع و زاویه آفتاب، محل ستارگان، سیارات و منطقه البروج و به دست آوردن طول و عرض جغرافیایی محل در تمام مدت شبانه­‌روز و فصول مختلف سال به کار می‌­رود. از آنجا که در گذشته بسیاری از دانشمندان مسلمان مشرق زمین در این رشته علمی سرآمد بوده­‌اند، این مدال طرحی از اسطرلاب را به عنوان نمادی برای اعطا به دانشمندان برگزیده عصر حاضر در نظر گرفته است.

در میانه این مدال، عقیق سرخی نقش بسته که در روایات و احادیث دین مبین اسلام بر فواید استفاده از آن توصیه شده است. عَقیق یا آگات گونه‌ای سنگ گران‌بها است. این سنگ نوعی از درِّ کوهی است که بیشتر از سنگ یمانی تشکیل شده‌است. ویژگی عقیق ریزدانه بودن و روشنی رنگ آن است. بهترین آن سرخ، زرد و سفید است. از این کانی به عنوان خواص درمانی در سنگ درمانی نیز استفاده می ­شود.

رسول مکرم اسلام که این مدال مزین به نام ایشان است، هر کس که انگشتری عقیق به دست داشته باشد را حاجت روا خواند‌ه‌اند. پیامبر اکرم همچنین می­ فرمایند:  انگشتر عقیق در دست کنید مادامی که آن را با خود داشته باشد، اندوهی به شما نمی­‌رسد.

یکی دیگر از ویژگی­‌های مدال جایزه مصطفی(ص)، محوریت شکل هندسی دایره در آن است. دایره از مهمترین اشکالی است که با مفهوم بی‌نهایت پیوند دارد و انسان در طول تاریخ پیوسته مفهوم جاودانگی را در این شکل مجسم کرده است. همچنین شکل هندسی دایره، کروی بودن زمین را هم مجسم می‌کند و این نکته را یادآور می­‌شود که علم و دانش مرز نمی‌شناسد. چنانچه یکی از مهم‌ترین ملاک‌های اعطای جایزه مصطفی(ص)، توسعه مرزهای علم و دانش توسط دستاورد علمی برتر است.

سه زبان زنده دنیا شامل فارسی، عربی و انگلیسی بر روی مدال جایزه مصطفی(ص) حک شده است و پایه­­‌ای آن را نگهداری می‌­­کند. نام دانشمند برگزیده نیز روی این پایه درج شده است. همچنین نظیر سایر مدال‌­­های معتبر بین­ المللی، عنوان جایزه و سال شروع جایزه مصطفی(ص) در یک طرف و برخی مشخصات جایزه نظیر حوزه و سال اعطا بر پشت این مدال حک شده است.

از طرف دیگر هر مدال و نماد، در نگاه اول مفاهیمی را به ذهن بیننده متبادر می­‌سازد که شمایل گنبدی شکل فوقانی مدال را می‌توان برداشتی آزاد از مفاهیم دینی دانست. همچنین رنگ طلایی نیز به دلیل کاربرد فراوان در بناهای مذهبی و همچنین هنر تذهیب ، یکی از رنگ­‌های اسلیمی شناخته می­‌شود که در این مدال نیز به عنوان رنگ غالب مورد استفاده قرار گرفته است.

حوزه‌های مرتبط با جایزه مصطفی

علوم پایه و مهندسی

محققان مسلمان بسیاری در گوشه و کنار جهان با نوآوری‌ها و یافته‌های خود به پیشرفت علم و فناوری کمک می‌کنند و بر بهبود کیفیت زندگی بشر تأثیر می‌گذارند. شناسایی این محققان و برقراری ارتباط مؤثر با آن‌ها باعث توسعه روابط علمی محققان مسلمان با یکدیگر و با مراکز معتبر علمی در جهان و پیشرفت بیشتر دانش در جهان خواهد شد. همچنین معرفی این دانشمندان و تقدیر از نقش آن‌ها در پیشبرد دانش و فناوری، الگوی مناسبی برای سایر محققان در سراسر جهان خواهد ساخت.

به همین منظور جایزه مصطفی به اثر برتر در زمینه‌های علوم پایه، علوم پزشکی، علوم دامپزشکی، علوم کشاورزی، علوم مهندسی و علوم شناختی و از علوم انسانی زمینه اقتصاد و بانکداری اسلامی به محققان و دانشمندان مسلمان سراسر جهان اعطا می‌شود که نقش قابل‌توجهی در زندگی بشری داشته یا مرزهای دانش و فهم ما از جهان اطرافمان را گسترده‌تر کرده باشد.

علم و فناوری زیستی و پزشکی

دانش و فهم ما از ساختارهای بنیادین شکل‌دهنده حیات بر روی زمین در طی نیم‌قرن گذشته تغییر بسیاری کرده و رشته‌های مختلف علوم زیستی همچون ژنتیک، زیست‌شناسی مولکولی، علوم اعصاب و نظایر آن باعث پیشرفت در درک و فهم ما از نحوه کارکرد سامانه‌های زنده شده است.

این دانش و آگاهی در حد دانسته‌های نظری یا محدود به جهان علم باقی نمانده و در پزشکی و فناوری‌های زیستی با ارائه نتایج و کاربردهای ملموس بر سلامت و آسایش انسان تأثیر فراوانی گذاشته است. جایزه مصطفی به یک اثر برتر در رشته‌ها و حوزه‌های مرتبط با علم و فناوری زیستی و پزشکی اهدا می‌شود که تأثیر ماندگاری از خود در درک حیات یا بهبود کیفیت زندگی بشر بر جای نهاده باشد.

علوم پایه و مهندسی

دستاوردهای علم ارتباطات و اطلاعات در دهه‌های اخیر چنان بر زندگی ما تأثیر گذاشته است که تصور زندگی بدون آن‌ها دیگر آسان نیست. امروز ما از هر نقطه با تمام جهان در ارتباط هستیم تا از آن‌چه نیاز داریم آگاهی یابیم و آن‌چه به دست آورده‌ایم را ارائه کنیم. در پرتو این علوم است که اکنون در محیطی حساس و هوشمندتر از همیشه زندگی می‌کنیم و می‌توانیم با ابزارها و اشیاء اطراف خود تعامل کنیم.

این درک متفاوت از جهانی بدون مرز و سرشار از امکانات، مدیون تلاش‌ها و نوآوری‌های محققانی است که در مرزهای علم به توسعه این فناوری‌ها همت گمارده‌اند. جایزه مصطفی(ص) با هدف تشویق و توسعه فعالیت‌های علمی در حوزه علم و فناوری اطلاعات و ارتباطات به اثری تعلق می‌گیرد که نقش مهمی در پیشبرد این علم در جهان داشته است یا نتایج آن زمینه‌ساز ارتباط مؤثر جهانی یا تحول مثبت در سبک‌زندگی انسان‌ها باشد.

شاخص‌های انتخاب و ارزیابی آثار

ویژگی‌های برجسته اثر: نوآوری مشهود درروش علمی، پیشرو بودن اثر و نیز ماندگاری آن از مهم‌ترین ویژگی‌های مورد توجه داوران هستند. همچنین اثر باید کاربردهای مشخصی داشته یا نتایج حاصل از آن به‌صورت محسوس در جهان علم تأثیر گذاشته باشد. شرکت‌کنندگان برای اثبات این ویژگی‌ها باید دلایل کافی و مستندات قابل تشخیص ارائه کنند.

دامنه نفوذ: اثر علمی مورد داوری باید به گسترده کردن مرزهای دانش در جهان کمک کرده و در سطح جهانی یا منطقه ای تأثیر علمی قابل‌ملاحظه‌ای بر جای گذاشته باشد. همچنین آثار باید یا در قالب یک تئوری علمی در رسانه های معتبر علمی منتشر شده یا قابلیت تبدیل به طرح‌های اقتصادی و تولید ثروت را داشته باشند. همچنین آثار علمی ارسالی باید بر فرهنگ، جامعه، سلامت، محیط‌زیست و رفاه عمومی تأثیر مشهودی داشته و در پاسخ‌گویی به نیازهای علمی یا حل مسائل اجتماعی ایفای نقش کرده باشند.

ویژگی‌های صاحب اثر: صاحب یا صاحبان اثر علمی نامزد دریافت جایزه مصطفی(ص) باید در زمینه تخصصی خود از حسن شهرت و سابقه علمی درخشانی برخوردار باشند. این سابقه از طریق داشتن آثار و مقالات منتشر شده در نشریات معتبر علمی یا نوآوری‌ها و اختراعات ثبت شده یا نقش داشتن در توسعه فناوری‌های جدید سنجیده خواهد شد. جامع‌نگری و روحیه نوآوری علمی از دیگر ویژگی‌های نامزدهای دریافت جایزه مصطفی(ص) است.

مرحله انتخاب و ارزیابی آثار

آثار رسیده به دبیرخانه جایزه مصطفی(ص) در دو مرحله ارزیابی و داوری می‌شوند.

در مرحله اول کمیته‌های داوری مقدماتی مدارک و صلاحیت آثار را از نظر ویژگی‌های عمومی بررسی کرده و آثار دارای صلاحیت را به مرحله بعدی داوری می‌فرستند. مطابق ضوابط، آثاری که پیش از این برنده حداقل یک جایزه معتبر علمی در سطح جهان شده باشند، به مرحله بعد راه نمی‌یابند. همچنین آثاری که به‌صورت شخصی و خارج از مسیر صحیح نامزدی توسط نهادهای نامزد کننده ارائه شوند در این مرحله پذیرفته نمی‌شوند.

در مرحله نهایی، در هر یک از حوزه‌های جایزه، یک گروه داوری هفت‌نفره از محققان و دانشمندان برجسته بین‌المللی، آثار نهایی را داوری و اثر برگزیده را انتخاب می‌کنند.

برندگان دوره‌های مختلف جایزه مصطفی

📆 دوره اول – سال 2015

🔬 حوزه‌های علم و فناوری نانو و علم و فناوری نانوزیستی

پروفسور جکی ای رویینگ (سنگاپور)
دستاورد: ساخت مواد و سیستم های پیشرفته زیستی با ساختار نانویی از جمله ساخت نانوذرات پلیمری در سیستم های پاسخ محرک به منظور دارورسانی هوشمند در بدن

پروفسور عمر یاغی (اردن/آمریکا)
دستاورد: ابداع چارچوب‌های فلزی آلی (MOF) و کاربرد آن‌ها در جذب آب و ذخیره انرژی

📆 دوره دوم – سال 2017

🔧 حوزه‌های علم و فناوری اطلاعات و ارتباطات و نظریه اطلاعات

دکتر محمدامین شکراللهی (ایران)
دستاورد: توسعه کدهای تصحیح خطا در ارتباطات پرسرعت (وای‌فای، ماهواره و…)

پروفسور سامی ارول گلنبه (ترکیه)
دستاورد: توسعه شبکه‌های مخابراتی نسل جدید (شبکه G)

📆 دوره سوم – سال 2019

🧬 حوزه‌های علم و فناوری زیستی و پزشکی، زیست شناسی سلول‌های بنیادی و علم و فناوری نانو الکترونیک

پروفسور اوگور شاهین (ترکیه)
دستاورد: واکسن درمانی mRNA برای سرطان، طراحی‌شده متناسب با ژنتیک هر بیمار

پروفسور علی خادم‌حسینی (ایران)
دستاورد: هیدروژل‌های نانو و ساختارهای زیستی برای کاربردهای زیست‌پزشکی

پروفسور عمران اینان (ترکیه)
دستاورد: درک تعاملات موج-ذره در فضای نزدیک زمین و پیوند بین رعد و برق و اتمسفر بالا

پروفسور حسین بهاروند (ایران)
دستاورد: درمان پارکینسون و AMD چشم با سلول درمانی

پروفسور محمد عبدالاحد (ایران)
دستاورد: ترجمه رفتار سلول‌های سرطانی به سیگنال‌های الکترونیکی برای تشخیص و درمان نوین سرطان

📆 دوره چهارم – سال 2021

🔭 حوزه‌های فیزیک نظری، فیزیک کوانتوم، پزشکی و شیمی آلی زیستی

پروفسور کامران وفا (ایران)
دستاورد: توسعه نظریه F در فیزیک نظری

پروفسور زاهد حسن (بنگلادش)
دستاورد: کشف و مطالعه نیمه‌فلزهای فرمیون ویل

پروفسور محمد صائغ (لبنان)
دستاورد: درمان‌های نوین برای بهبود نتایج آلوگرافت کلیه و قلب

پروفسور یحیی تیعلاتی (مراکش)
دستاورد: مشاهده پراکندگی نور با نور و جستجوی ذرات تک‌قطبی مغناطیسی

پروفسور محمد اقبال چودری (پاکستان)
دستاورد: کشف مولکول‌های مؤثر با کاربردهای درمانی

📆 دوره پنجم – سال 2023

� حوزه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، علوم پایه و مهندسی و زیست پزشکی

پروفسور احمد حسن (مصر)
دستاورد: کاوش و توسعه در مخازن نرم‌افزاری (MSR)

پروفسور امید فرخ‌زاد (ایران)
دستاورد: طراحی و ارزیابی داروهای نانوپلیمری برای درمان‌های هدفمند

پروفسور سامیا خوری (لبنان)
دستاورد: پیشرفت در درمان بیماری ام‌اس از طریق شناخت عوامل بیماری‌زا و مکانیزم‌های تحمل ایمنی

پروفسور احمد فوزی اسماعیل (کامبوج)
دستاورد: توسعه فناوری غشا و کاربردهای آن در مهندسی

پروفسور مورات اویسال (ترکیه)
دستاورد: نوآوری در فناوری ارتباطات بی‌سیم نوری

انتهای پیام/