دلایل و پیامدهای به رسمیت شناختن طالبان از سوی مسکو از دیدگاه پژوهشگر روس| مصاحبه

پروفسور «الکساندر کنیازوف»، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی دانشگاه دولتی روابط بین‌الملل مسکو وابسته به وزارت امور خارجه روسیه، در گفت‌وگو با دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم، درباره دلایل و پیامدهای به رسمیت شناختن رسمی حکومت طالبان توسط روسیه سخن گفت.

کنیازوف این اقدام را گامی مهم در سیاست خارجی روسیه دانست که پاسخی به خلأ قدرت پس از خروج آمریکا است همچنین نشان‌دهنده تغییر نگرش روسیه نسبت به طالبان، از دشمن به شریک محسوب می‌شود.

کنیازوف تأکید کرد که این تصمیم می‌تواند به افزایش ثبات و توسعه افغانستان و همچنین تقویت امنیت منطقه آسیای مرکزی کمک کند، هرچند خطرات بالقوه‌ای مانند تقویت گروه‌های تروریستی نیز وجود دارد. او همچنین درباره واکنش‌های احتمالی غرب و چشم‌انداز همکاری‌های آینده میان روسیه و طالبان توضیحاتی ارائه داد.

مشروح گفت‌وگوی تسنیم با الکساندر کنیازوف را در ادامه می‌خوانید:

تسنیم: روسیه به‌عنوان نخستین کشور قدرتمند عضو دائم شورای امنیت، حکومت طالبان را به رسمیت شناخت دلایل کلیدی این تصمیم چه بود؟    

کنیازوف: در سال 1919، روسیه یا اتحاد جماهیر شوروی آن زمان، نخستین کشور در جهان بود که استقلال افغانستان را پس از جنگ سوم انگلیس و افغانستان به رسمیت شناخت. تاریخ تکرار می‌شود. به رسمیت شناختن دولت‌ها یا حکومت‌ها، از جمله آن‌هایی که به طور غیرقانونی به قدرت رسیده‌اند، حق انحصاری کشورهاست و در صلاحیت سازمان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان ملل متحد نیست.

در حقوق بین‌الملل، موضوع به رسمیت شناختن حکومت‌ها تقریباً هرگز مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. بنابراین، بیانیه سیاسی مبنی بر به رسمیت شناختن حکومت طالبان با حقوق بین‌الملل که به سادگی به این موضوع نمی‌پردازد، مغایرتی ندارد.

به عقیده من، به رسمیت شناختن سیاسی دولت افغانستان توسط روسیه با این واقعیت که روسیه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد است، مغایرتی ندارد. این حق حاکمیتی روسیه است که چنین تصمیمی بگیرد، مانند هر کشور دیگری.

به زودی چهار سال از آغاز به کار این دولت در افغانستان می‌گذرد و در این مدت مشخص شده که خود جنبش طالبان از بسیاری جهات در حال تغییر ماهیت است. شرایط امنیتی در کشور به طور قابل توجهی به سمت بهتر شدن تغییر کرده است. مردم به طور کلی به دولت وفادار هستند، هیچ جنبش اعتراضی قابل توجهی وجود ندارد، در واقع، مشروعیت داخلی برای این دولت و خود جنبش طالبان وجود داشته است.

در عمل، تعداد بسیار زیادی از کشورها با دولت کابل همکاری می‌کنند، سفارتخانه‌های این دولت نیز در تهران و در ده‌ها کشور، فعالیت می‌کنند. به عنوان مثال، اعتبارنامه سفیر منصوب شده توسط این دولت قبلاً توسط رئیس جمهور چین، شی جین پینگ، پذیرفته شده است. همه اینها نیز نوعی به رسمیت شناختن است. اما این وضعیت مبهم کاملاً عادی به نظر نمی‌رسد: ما دولت را به رسمیت نمی‌شناسیم، اما با آن همکاری می‌کنیم.

به طور کلی، درباره موضوع به رسمیت شناختن یا عدم به رسمیت شناختن دولت طالبان و به نظر من، یک هیجان مصنوعی ایجاد شده است، این یک سیاسی‌سازی غیرضروری از موضوع است. بیانیه روسیه در رابطه با به رسمیت شناختن دولت طالبان، به سادگی اولین بیانیه در جهان است که صادقانه و آشکارا در مورد به رسمیت شناختن دولت افغانستان صحبت می‌کند و بدین ترتیب به این مسئله پایان می‌دهد.

افغانستان از لحاظ اقتصادی و ژئواکونومیکی و ایجاد کریدورهای مرزی جدیدی که روسیه را به کشورهای موسوم به "جنوب جهان" متصل می‌کند، برای این کشور اهمیت دارد. البته همچنان خطر روند توسعه اوضاع در افغانستان در جهت منفی، تشدید جدید تنش‌ها، از جمله از نوع تروریستی، وجود دارد. همکاری با افغانستان این امکان را بوجود می آور که ثبات و توسعه آن ارتقا یابد. اهمیت ژئوپولیتیکی افغانستان نیز بسیار زیاد است.

تسنیم: آیا این تصمیم بخشی از یک راهبرد منطقه‌ای در چارچوب رقابت با غرب و خلأ قدرت پس از خروج آمریکا از افغانستان است؟

کنیازوف: مسلماً پس از بیست سال حضور آمریکا در افغانستان که با خروج شرم‌آور ایالات متحده از آنجا پایان یافت، هر موفقیتی که ما در جهت افغانستان داشته باشیم، انتقام ما تلقی می‌شود. البته این مسئله همچنین بخشی از سیاست گسترده‌تر روسیه در منطقه است که با هدف تقویت روابط با کشورهای آسیایی به طور کلی انجام می‌شود. اگرچه پس از فرار ایالات متحده و کشورهای ناتو در سال 2021، خلاء قدرت در افغانستان کوتاه مدت و ناقص بود، به نظر من، طالبان موفق شدند نسبتاً سریع و البته نه کاملاً مؤثر، کنترل کل کشور را به دست بگیرند.

نکته دیگر این است که از لحاظ روابط خارجی، خلاء خاصی در تعامل خارجی افغانستان با جهان ایجاد شد. به رسمیت شناختن روسیه انگیزه‌ای برای چنین تعاملی در روابط روسیه و افغانستان بوجود میاورد. افغانستان نباید عروسک خیمه‌ شب‌ بازی ایالات متحده باشد. افغانستان باید مطابق با منافع ملی خود زندگی و توسعه یابد و آنها را در وهله نخست با منافع کشورهای منطقه هماهنگ کند.

روسیه، مانند ایران، به افغانستان «طرفدار آمریکا» علاقه‌ای ندارد و لازم است همکاری خود با این کشور را تقویت کند. ضروری است افغانستان در تعاملات در تمامی حوزه‌های زندگی: در اقتصاد و سیاست، در حوزه آموزش و فرهنگ، به معنای واقعی کلمه در همه عرصه‌ها، مشارکت داده شود.

تسنیم: چه واکنشی از سوی غرب، به‌ویژه ایالات متحده یا اتحادیه اروپا، نسبت به این اقدام پیش‌بینی می‌کنید؟

کنیازوف: پس از آنکه روسیه دولت طالبان را به رسمیت شناخت، ایالات متحده هم وضعیت هیئت تحریر الشام بعنوان یک سازمان تروریستی را لغو و تحریم‌ها علیه سوریه را لغو کرد.

این مسئله تا حدودی نمادین بوده و به نظر می‌رسد پاسخی به اقدامات روسیه باشد. ولی شاید این کاملاً درست نباشد. خود دولت جدید سوریه به طور فعال در تلاش برای تعامل با کشورهای غربی است و البته بطور فرضی، برای آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها آسان‌تر است که نفوذ خود را در آنجا اعمال کنند.

شاید واکنش غرب هنوز در آینده نزدیک در پیش باشد. باید در نظر داشت که احتمال مداخله ایالات متحده و کشورهای غربی در افغانستان همچنان وجود دارد. هرگونه مداخله مستقیم و نظامی بسیار بعید به نظر می‌رسد. ولی این دخالت می‌تواند حمایت از دو بازیگر اصلی باشد که مخالف طالبان هستند. اینها گروه‌های مقاومت ضد طالبان و گروه‌هایی هستند که در بیشتر موارد به عنوان تروریست طبقه‌بندی می‌شوند و منشأ خارجی دارند. هیچ مخالفت نهادینه شده‌ای با جنبش طالبان در این کشور ظهور نکرده ، مگر شاید در فضای مجازی.

هیچ یک از گروه‌های خارج نشین ضد طالبان تاثیر قابل توجهی در زندگی سیاسی افغانستان ندارند. بدون حمایت خارجی، همه آنها محکوم به باقی ماندن در مراکز رویارویی اطلاعاتی هستند، بدون این که بر فرآیندهای واقعی در کشور تأثیر بگذارند. همه این گروه‌ها تقریباً چهار سال است که به دنبال حامی مالی، دقیقاً در غرب، هستند. و اگر چنین حامی مالی پیدا کنند، احتمالاً کاهش قابل توجهی در سطح ثبات نظامی-سیاسی رخ خواهد داد.

در این صورت، ممکن است تهدید خاصی نیز از طریق احتمال اتحاد علیه "دشمن مشترک" گروه‌های ضد طالبان و تروریستی ایجاد شود. نفوذ نیروهای مضاعف گروه‌های تروریستی غیرافغانی (بین‌المللی)، و در وهله نخست گروه القاعده و ولایت خراسان، به افغانستان نیز ممکن است افزایش یابد.

در چنین سناریویی، تهدید چند پاره شدن جنبش طالبان، رادیکال‌تر شدن بیشتر برخی از واحدها، ادغام آنها در محیط تروریستی بین‌المللی و بازگشت افغانستان به وضعیت پناهگاهی برای سازمان‌های تروریستی و افراطی که در دهه 1990 دیده می‌شد، وجود دارد. البته هرگونه گزینه‌ای برای تشدید دوباره اوضاع، تنها با مداخله خارجی امکان‌پذیر است: ویژگی‌های کل تاریخ جدید و اخیر افغانستان با بالاترین نقش دخالت خارجی در درگیری‌های داخلی افغانستان تعیین می‌شود.

در جولای سال 2024، حزب جمهوری‌خواه لایحه‌ای را برای بحث در کنگره ایالات متحده با عنوان «قانون ممانعت از به رسمیت شناختن دولت‌های تروریستی» ارائه کرد که جنبش طالبان را به عنوان «حامی تروریسم و ​​یک سازمان تروریستی» واجد شرایط دانسته است.

در همان ماه جولای، جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، از لزوم ارائه حمایت نظامی و اقتصادی به «نیروهای مقاومت مخالف رژیم طالبان در افغانستان» صحبت کرد.

ایالات متحده ممکن است شروع به تأمین مالی اپوزیسیون مهاجر تحت کنترل خود کند، ولی دو عامل مرتبط با یکدیگر مانع از این امر می‌شود: نخست، وضعیت دشوار سیاسی داخلی در خود ایالات متحده، که در آن برای دونالد ترامپ تصمیم‌گیری آسان نیست. تعداد زیادی از نخبگان آمریکایی هستند که از حمله تهاجمی به ایران انتقاد می‌کنند. علاوه بر این عامل، مداخله جدید در افغانستان مستقیماً با برنامه اصلی ترامپ در تضاد است. و مسلماً، ایالات متحده قادر مطلق نیست، در شرایط کنونی آنها مجبور هستند منابع خود را بین اسرائیل و اوکراین تقسیم کنند، به همین دلیل شاید برخی از اقدامات فعال در جهت افغانستان فعلاً به حالت تعلیق درآمده باشد.

تسنیم: این به‌رسمیت‌شناسی چه تأثیری بر امنیت آسیای مرکزی، به‌ویژه کشورهای هم‌مرز با افغانستان، خواهد گذاشت؟

کنیازوف: روسیه ضامن امنیت کشورهای آسیای مرکزی بوده، هست و خواهد بود، که منطقه‌ای مهم از لحاظ منافع حیاتی این کشور است. ما دارای سازمان پیمان امنیت جمعی و روابط دوجانبه در زمینه امنیت با ازبکستان و ترکمنستان هستیم.

احیای روابط دوجانبه کامل بین افغانستان و روسیه باید انگیزه‌ای برای همکاری در مسائل امنیتی باشد. و از آنجایی که مسائل امنیتی ماهیت فرامرزی و منطقه‌ای دارند، باید به همراه همه کشورهای منطقه حل و فصل شوند. به ویژه، طرف روسی از قبل از موضوع از سرگیری کار گروه تماس سازمان همکاری شانگهای-افغانستان حمایت می‌کرد و من فکر می‌کنم که موضوع پیوستن نمایندگان افغانستان به کارگروه تماس منطقه‌ای سازمان همکاری شانگهای بار دیگر مطرح شود. و تمامی کشورهای همسایه افغانستان، همه کشورهای دیگری که به ثبات و امنیت نه تنها در آسیای مرکزی، بلکه در مناطق مجاور علاقه‌مند هستند، باید همکاری و مشارکت با دولت افغانستان را در حوزه امنیتی توسعه دهند. این مسئله می‌تواند شامل همکاری نظامی-فنی، آموزش نظامی، تعامل سرویس‌های ویژه و سازمان‌های مجری قانون باشد.

تسنیم: آیا روسیه انتظار دارد کشورهای دیگر نیز به زودی از تصمیمش پیروی کنند؟ چه کشورهایی احتمالاً در صف بعدی قرار دارند؟

کنیازوف: پاکستان پیش از این اعلام کرده که برای به رسمیت شناختن رسمی دولت افغانستان که در واقع با آن بسیار فعال همکاری دارد، عجله‌ای نخواهد کرد. احتمالاً اسلام‌آباد معتقد است که این وضعیت به آنها فرصت‌هایی برای اعمال فشار بر کابل می‌دهد.

در حالی که واکنش غرب به تصمیم روسیه برای به رسمیت شناختن دولت افغانستان هنوز مشخص نیست. بسیاری از کشورهایی که در حال حاضر به طور فعال با افغانستان همکاری می‌کنند - به عنوان مثال، ازبکستان و قزاقستان - بعید است که از روسیه تبعیت کنند، زیرا می‌ترسند که کشورهای غربی ممکن است به این اقدام واکنش منفی نشان دهند.

به عقیده من، به رسمیت شناختن دولت کابل توسط چین، ایران و برخی از کشورهای عربی ممکن است واقع‌بینانه‌تر باشد. اگرچه من این احتمال را می‌پذیرم که این کشورها به سادگی بدون بیانیه‌های سیاسی به همکاری خود با کابل ادامه دهند. تقریباً قطعی است که، به عنوان مثال، ترکمنستان این کار را خواهد کرد.

تسنیم: پس از این شناسایی رسمی، شکل همکاری‌های آینده روسیه و طالبان چگونه خواهد بود؟

کنیازوف: مسلماً غلبه بر عدم توسعه و عقب ماندگی افغانستان تضمینی برای افزایش امنیت و ثبات و هم فرصت‌های جدید برای توسعه منطقه‌ای است. به نظر من، به رسمیت شناختن رسمی، آغاز مرحله جدیدی از همکاری‌ها خواهد بود. تاکنون، در روسیه، مانند بسیاری کشورهای دیگر، افغانستان در وهله نخست به عنوان منشاء تهدید تلقی می‌شد. ولی در حال حاضر ما شروع به نگاه کردن به افغانستان به عنوان دریچه‌ای رو به فرصت‌ها کرده‌ایم.

انتهای پیام/