تاخیر چندباره در افتتاح اولین واحد نیروگاه هسته‌ای ترکیه
تاخیر طولانی مدت در مورد آغاز فعالیت نخستین واحد نیروگاه هسته‌ای آک کویو، نشان دهنده این است که افتتاحیه نمایشی این واحد در سال ۲۰۲۳ میلادی، صرفا دلایل سیاسی و انتخاباتی داشته است.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، انتشار یک خبر جدید درباره وضعیت نیروگاه هسته‌ای آک کویو در مرسین ترکیه، شوک رسانه‌ای بزرگی به وجود آورده است. چرا که سازنده خارجی این نیروگاه، بودجه کافی برای ادامه کار ندارد و پروژه عملاً به خاطر تنگنای مالی متوقف شده است.
این روزها در ژرفای یکی از بزرگترین بحران‌های اقتصادی در ترکیه، شهروندان این کشور برای چندمین بار با خبر افزایش هزینه‌های مربوط به قبوض برق و گاز طبیعی روبرو شده‌اند. چرا که ترکیه فاقد منابع سوخت فسیلی است و یافتن جایگزینی مناسب برای تولید انرژی ارزان، مهمترین برنامه دولت اردوغان به منظور پایین آوردن هزینه‌ها است.
یکی از این گزینه‌ها، روی آوردن به تاسیس نیروگاه‌های هسته‌ای است. ترکیه احداث سه نیروگاه هسته‌ای بزرگ را در دستور کار قرار داده و انتظار می‌رود این سه پروژه با مشارکت روسیه، چین و کره جنوبی به بهره برداری برسند. اما مساله اینجاست که پیشرفت کُندی در احداث نیروگاه نخست وجود دارد و در مورد نیروگاه‌های دوم و سوم نیز، هنوز خبری از موافقت نهایی با پیمانکار خارجی نیست.
روزنامه قرار چاپ آنکارا به نقل از بلومبرگ اعلام کرده که شرکت دولتی «روس‌اتم» روسیه به عنوان سازنده نیروگاه آک کویو، در حال بررسی واگذاری 49 درصد سهام خود در این نیروگاه هسته‌ای است.
این در حالی است که مهندسین و مدیران این شرکت اعلام کرده‌اند که از مجموع 4 واحد رآکتور این نیروگاه، فقط 1 واحد به بهره برداری می‌رسد و در بهترین شرایط ممکن، آغاز فعالیت تولید برق در آن یک واحد هم، در اواسط سال 2026 میلادی خواهد بود.
اما نکته مهم اینجاست که رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه در سال 2023 میلادی و تنها چند روز قبل از انتخابات، فاز نخست نیروگاه را افتتاح کرد!
ولادمیر پوتین هم که دعوت اردوغان برای حضور در این مراسم افتتاحیه را نپذیرفته بود، از دور و به شکل برخط، نظاره‌گر ماجرا بود. بنابراین با لحاظ کردن تاخیر طولانی مدت در مورد آغاز فعالیت آک کویو، می‌توان گفت: افتتاحیه نمایشی این واحد در سال 2023 میلادی، صرفاً دلایل سیاسی و انتخاباتی داشته است.
25 میلیارد دلار پول لازم است
روس‌اتم به عنوان شرکت دولتی انرژی هسته‌ای روسیه، در حال مذاکره با سرمایه‌گذاران ترک و خارجی برای فروش 49 درصد سهام خود در نیروگاه هسته‌ای آکویو به ارزش 25 میلیارد دلار است که در ترکیه در حال ساخت است.
آنتون ددوسنکو رئیس هیئت مدیره شرکت آکویو نیوهلیشنز، یکی از شرکت‌های تابعه روس‌اتم که مسئول اجرای این پروژه است، این مطلب را در نمایشگاه و اجلاس نیروگاه‌های هسته‌ای در استانبول بیان کرد.
شواهد نشان می‌دهد که مسکو، قبلاً هم تلاش کرده تا چند تن از پیمانکاران ثروتمند و مشهور نزدیک به اردوغان را در یک کنسرسیوم، به مشارکت در این پروژه تشویق کند، اما این تلاش بی‌نتیجه مانده است.
روس‌اتم مذاکراتی برای انتقال سهام با یک کنسرسیوم ترکیه‌ای متشکل از چنگیز هولدینگ، کولین اینشات و کالیون اینشات در سال 2018 انجام داده بود، اما این توافق به دلیل عدم توافق طرفین بر سر شرایط تجاری، شکست خورده بود.
چرا پروژه به این وضعیت دچار شد؟
مشکلات مالی پیش آمده در طول ساخت نیروگاه هسته‌ای ترکیه به دلیل فاصله گرفتن بانک‌های خارجی از این پروژه بود. آنان از ترس قرار گرفتن در معرض تحریم‌های آمریکا، وعده‌های مشارکت را رها کردند و به این ترتیب، ترکیه و روسیه شروع به جستجوی روش‌های تأمین مالی جایگزین کردند.
البته با توجه به تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا و تذکر مکرر به چند بانک مشهور ترکیه، نقل و انتقال پول ناممکن شده و روش‌های مختلفی از جمله سوآپ گاز طبیعی در حال ارزیابی است.
این پروسه آن قدر دچار مشکل شده که مقامات روسی اعلام کرده‌اند که نیازی به سرمایه دلاری نیست و پرداخت‌ها را می‌توان با روبل روسیه و لیره ترکیه انجام داد. به شکلی که قطعات و تجهیزات با روبل روسیه وارد شوند و حقوق و دستمزد ماهیانه 6 هزار کارگر و تکنیسین و مهندس این پروژه نیز با لیره ترکیه تامین شود.
منتقدین چه می‌گویند؟
از دید کارشناسان و تحلیلگران منتقد حزب حاکم ترکیه، پروژه نیروگاه آک کویو، بیش از آن که راهکاری برای جبران کمبودهای تامین انرژی باشد، عملاً به یک ابزار برای مانور حزبی و تبلیغاتی تبدیل شده است.
آنان می‌گویند: علاوه بر تامین مالی، این پروژه با مشکلات متعددی از جمله نگرانی‌های زیست‌محیطی، مسائل مربوط به سلامت و ایمنی کارگران و پیامدهای بالقوه ژئوپلیتیکی مواجه است.
طی دو سال اخیر، ساکنان محلی از آلودگی آب نهرها و کاهش کیفیت آب به دلیل فعالیت‌های ساختمانی و تخلیه فاضلاب از خوابگاه‌های کارگری خبر داده‌اند.
سازمان‌های زیست‌محیطی نگرانی‌هایی را در مورد تأثیر کلی این پروژه بر محیط زیست مطرح کرده‌اند. از دیگر سو، اتحادیه‌های کارگری بر این باورند که سلامت و ایمنی کارگران به شکل جدی مورد توجه قرار نگرفته و کارگران از اقدامات ناکافی بهداشتی و ایمنی در طول ساخت و ساز، از جمله شرایط نامناسب زندگی و مسائل بهداشتی، ابراز نارضایتی کرده‌اند.
موضوع شفافیت مالی نیز یکی دیگر از موارد انتقادی است و هزینه پیش‌بینی‌شده پروژه نیروگاه هسته‌ای آک‌کویو از 20 میلیارد دلار به تقریباً 24 میلیارد دلار افزایش یافته است. آن هم در شرایطی که تاریخ هدف اولیه عملیاتی آن سال 2023 بود.
خانم پنار دمیرجان از کارشناسان محیط زیستی می‌گوید: «در آک کویو، اطلاعات به طور شفاف با مردم به اشتراک گذاشته نمی‌شود. در واقع، با مطرح کردن منطق امنیتی به طور کلی در فرآیندهای مربوط به نیروگاه‌های هسته‌ای، از شفافیت اجتناب می‌شود. به عنوان مثال، سوالات بی‌پاسخ زیادی در مورد چند انفجار در این منطقه وجود دارد. همین حالا تَرَک‌هایی در پایه سازه‌های راکتور ایجاد شده و نشت آب در منطقه ساخت و ساز وجود داشته است. تجربه چنین رویدادهایی و پنهان کردن حقایق از عموم در تأسیسات هسته‌ای که به حداکثر امنیت نیاز دارند، غیرقابل قبول است.»
انفجار مورد بحث که در محوطه نیروگاه روی داد، از سوی رصدخانه قندیلی ترکیه به عنوان یک زلزله 1.2 ریشتری ثبت شد.
آلپای آنتمن، نماینده مرسین در پارلمان ترکیه اعلام کرده که در جریان این انفجار، 86 خانه در منطقه بویوکجلی آسیب دیده و چند نفر مجروح شده‌اند. اما استانداری مرسین اعلام کرده که این رویداد، برنامه‌ریزی شده و تحت کنترل بوده و جبران خسارات خواهد شد.
در پایان باید گفت: در 6 دهه گذشته دولت‌های ترکیه همواره از ساخت نیروگاه هسته‌ای (NPP) حمایت کرده‌اند. چرا که این منبع انرژی را برای توسعه کشور ضروری می‌دانند و معتقدند که این کشور برای رشد اقتصادی به انرژی هسته‌ای نیاز دارد و فعالیت نیروگاه، نقطه عطفی در مسیر نوسازی ترکیه خواهد بود. با این حال، مخالفت‌های ملی و محلی نیز از همان ابتدا وجود داشته است.
اولین تلاش‌ها برای ساخت یک نیروگاه هسته‌ای در اواخر دهه 1970 با واکنش فوری جامعه مدنی مواجه شد که نگران مشکلات بالقوه‌ای مانند تأثیر نیروگاه هسته‌ای بر محیط زیست و سلامت، مدیریت پسماند و خطر حوادث هسته‌ای بودند و همین امر منجر به یک درگیری طولانی‌مدت شد.
محل کنونی نیروگاه هسته‌ای آک کویو در دهه 1970 میلادی و در خلیج کوچکی در ساحل شرقی مدیترانه انتخاب شد. ولی از آنجایی که ساخت نیروگاه هسته‌ای با توجه به مقیاس عملیات و دانش فنی سطح بالا، فرآیندی پیچیده است، تلاش‌ها برای یافتن یک شرکت خصوصی برای ساخت و بهره‌برداری از این نیروگاه چندین بار با شکست مواجه شده است.
ابتکارات ترکیه حداقل چهار بار برای یافتن یک سرمایه‌گذار بین‌المللی و برگزاری مناقصه‌های عمومی به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی و حقوقی شکست خورد. آخرین مناقصه در سال 2009 میلادی با وجود تمام تلاش‌ها برای دعوت از غول‌های هسته‌ای جهان، تنها یک پیشنهاد از سوی روس‌اتم داشت و به عبارتی روشن، ترکیه گزینه‌های متعددی در اختیار نداشته و ناچار است با این شرکت روسی، مدارا کند.
از دیگر سو، امضای قرارداد با ژاپن برای احداث نیروگاهی در سینوپ با وجود آن که 12 سال از آن سپری شده، هنوز در هاله‌ای از ابهام باقی مانده و چینی‌ها و کره ای‌ها نیز برای احداث نیروگاه، به آنکارا پاسخ نهایی نداده‌اند.
انتهای پیام/
