تکبرزدایی حج در نهج‌البلاغه
عجب و تکبر از رذائل اخلاقی هستند که باید از آنها پرهیز کرد، شاید آدمی ناخواسته به این رذائل مبتلا شود، برای همین در اسلام برای پیشگیری و اصلاح آنها راه‌های متعددی بیان شده؛ یکی از این راه‌ها التزام به انجام عبادت است و یکی از این عبادات نیز حج است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، اگر انسان در درونش، خود را بالاتر از دیگران ببیند و اعتقاد به برترى خود بر غیر داشته باشد، دچار عُجب شده و اگر در بیرون از خود، به‌واسطه آثاری، آن حالت درونی را اظهار کند، متکبّر شده است. برخی از صفات تا بروز نیابد گناهی برای دارنده‌اش نوشته نمی‌شود، مثل حسادت؛ ولی خودبرتربینی این گونه نیست. این صفت؛ چه در درون و چه در بیرون، از رذائل اخلاقی است و باید از آن پرهیز کرد. آیات و روایات فراوانی در ضرورت ترک عُجبِ درون و تکبّرِ بیرون وجود دارد، در منابع اسلامی، راه‌های متعددی برای پیشگیری، اصلاح و درمان این دو خصلت ناپسند بیان شده است؛
یکی از این راه‌ها، التزام به عبادات است. عبادت‌ها، مشتمل بر کمال فروتنى، خضوع و خشوع است که موجب زدوده شدن تکبر می‌شود.
یکی از عباداتی که این ویژگی را در انسان ایجاد می‌کند حج است. هر مستطیعى باید لااقل در عمر خود، یک بار این وظیفه اجتماعى و عبادى را انجام دهد. بسیاری از افراد نیز با اینکه مستطیع نیستند به عُمره می‌روند و این عبادت را انجام می‌دهند. زیارت خانه خدا و اعمال عبادی حج، از لحاظ مکان انجام این مناسک و خود اعمالی که انجام می‌شود خالى از مشقت و دشوارى نیست. حضرت امیرالمؤمنین امام على(ع) در خطبه 192 نهج‌البلاغه به این نکته اشاره دارد که خداوند، کعبه را در یکى از ناهموارترین و نامعمورترین نقطههاى زمین قرار داد در حالی که می‌توانست آن را در یکى از بهترین مکان‌های دنیا قرار دهد، اما در این صورت، دیگر امتحان و آزمایش و تحمل مشقت در کار نبود، و منظورِ مقدسى که هست حاصل نمی‌شد. خداوند همواره بندگان خود را با انواع شداید مواجه می‌کند، اقسام کوشش‌ها و مجاهدت‌‌ها را جلوی پاى آنها می‌گذارد و تکالیفى گوناگون به‌خلاف طبع آسایش‌طلب آنها بر آنها مقرر می‌دارد تا غرور و تکبر از دلشان بیرون رود:
«اگر خداى سبحان می‌خواست خانه باحرمت خود و مراکز مناسک حج را میان باغ‌ها و نهرها، و زمین‌های نرم و هموار و پُردرخت، و میوههای در دسترس، و ساختمان‌های به‌هم‌پیوسته، و آبادی‌های متصل به هم، میان گندم‌زارهاى نیکو و باغ‌هاى سرسبز و خرّم، و کشت‌زارهای وسیع، و نواحی پرآب، و زراعت‌های تازه و شاداب، و جاده‌های آباد قرار دهد، قرار می‌داد، آن وقت مقدار اجر و ثواب را به‌تناسب آزمایش سهل و آسان، اندک ساخته بود. و اگر بنیانی که خانه بر استوار، و سنگ‌هایی که بیت حق از آن ساخته شده، از زمرد سبز، و یاقوت قرمز، و روشنى و درخشش خیره‌کننده بود، بار دودلی را از سینه‌ها سبک می‌کرد و کوشش ابلیس را برای وسوسه در قلوب، فرو می‌گذاشت، و تلاطم شک و تردید را از مردم برطرف می‌کرد، ولى خداوند بندگانش را به‌انواع سختی‌ها امتحان می‌کند، و با کوششهاى گوناگون به عبادت وامی‌دارد، و به امور ناخوشایند می‌آزماید، تا کبر را از دل‌هایشان بیرون کند، و خوارى و تواضع را در جانشان بنشاند، تا با این گونه آزمایش‌ها ابواب فضل و رحمتش را به‌رویشان بگشاید، و اسباب عفو خود را به‌راحتى به آنان عنایت فرماید.» (نهج‌البلاغه، 1386، ترجمه: انصاریان، ص550).
حج خانه خدا از این جهت که باعث می‌شود زائر، زینت‌ها و تمام امتیازات خیالى و ساختگى خود را کنار بگذارد و با سایر مردم، یک‌شکل و یک‌نوا شود و با آنان به حرکت درآید، زمینه‌ساز برای زدودن تکبر می‌شود.
مجتبی صداقت
انتهای پیام/+
