مقاومت آخرین نهاد قضائی مستقل ترکیه مقابل اردوغان
حقوقدانان می‌گویند: در نظام سیاسی ـ اجرایی ریاستی، اردوغان توانسته است استقلال را از قوه قضاییه سلب کند اما «دیوان‌عالی» هنوز هم به‌سختی مقاومت می‌کند و رییس این دادگاه در حضور اردوغان کنایات فراوانی بر زبان آورد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها در ترکیه، دستگیری گسترده مخالفین اردوغان و حزب حاکم ادامه دارد و منقدین می‌گویند دادستان‌ها منتظر تماس تلفنی کاخ ریاست‌جمهوری هستند و برای دستگیری مخالفین، مستقیماً از دفتر او دستور می‌گیرند،
این یعنی فقدان استقلال قوه قضاییه و تبدیل شدن این قوه به حیاط خلوت رییس جمهور، در حالی که قبلاً چنین نبود و قوه قضاییه و پارلمان ترکیه، استقلال و قدرت فراوانی داشتند.
حقوقدانان می‌گویند: در نظام سیاسی ـ اجرایی ریاستی، اردوغان توانسته است استقلال را از قوه قضاییه سلب کند اما «دیوان‌عالی» هنوز هم به‌سختی مقاومت می‌کند و رییس این دادگاه در حضور اردوغان، کنایات فراوانی بر زبان آورد.
دولت باغچلی رهبر راست افراطی حزب حرکت ملی‌گرا و شریک اردوغان در ائتلاف جمهور، بارها از احکام مستقل دادگاه خشمگین شده و اعلام کرده است که کرکره این محکمه باید پایین کشیده شود.
خود اردوغان نیز همواره با این دادگاه سر نزاع دارد و نکته جالب اینجاست که دست‌کم 3 رییس سابق این دادگاه یعنی پروفسور سامی سلجوق، پروفسور هاشم قلیچ و پروفسور رشدی ارسلان، هر سه آشکارا در مقالات خود از اردوغان انتقاد می‌کنند و پروفسور قادر اوزکایا رییس فعلی دادگاه نیز در مراسم شصت و نهمین سالگرد تأسیس دیوان‌عالی، در حضور اردوغان کنایاتی بر زبان آورد که حاوی انتقادات او از دخالت رییس جمهور در کار قضات بود.
کرکره را بکشید پایین
«دادگاه قانون اساسی» یا «دیوان‌عالی»، بالاترین دادگاه قضائی ترکیه است و تنها محکمه‌ای است که حتی برای بازجویی و محاکمه رییس جمهور، معاون او و وزرای کابینه، از اختیارات کامل برخوردار است.
دادگاه قانون اساسی ترکیه، به‌عنوان یک مرجع عالی، شورای مستقل دارد و از دستورات وزیر دادگستری و قوه قضاییه پیروی نمی‌کند و همین موضوع باعث شده است استقلال این محکمه، تبدیل به یک چالش حقوقی ـ سیاسی شود.
رییس دادگاه با رأی مخفیانه قضات ارشد عضو شورای‌عالی انتخاب می‌شود و تلاش بیست‌ساله اردوغان برای فتح این نهاد، بی‌نتیجه مانده است، اما دادستان‌ها و قضات نزدیک به اردوغان نیز بلدند به‌چه‌شکلی از دیوان‌عالی انتقام بگیرند، آنها با بی‌اعتنایی به احکام لازم‌الاجرای این محکمه، در بسیاری از پرونده‌ها، راه را برای ادامه تخلفات حزب حاکم، هموار می‌کنند.
قادر اوزکایا رییس دادگاه قانون اساسی ترکیه، برای استقبال از اردوغان به محوطه ساختمان رفت اما در همه عکس‌ها، به‌راحتی می‌توان دید که آن دو، مواضع و گاردهای سختی در برابر همدیگر دارند.
اوزکایا در سخنرانی خود در حضور اردوغان و وزیر دادگستری اعلام کرد: «عدالت ستون معنوی روح انسان و سنگ‌بنای نظم اجتماعی است. در جوامعی که عدالت بر آنها حکومت نمی‌کند، آشفتگی وجود دارد و نظم از بین می‌رود، بنابراین، برای جلوگیری از هرج‌ومرج، باید همیشه نگاهمان به ترازوی عدالت باشد، نباید شرایط به‌گونه‌ای باشد که بعضی‌ها، از اِعمال قانون برای منافع شخصی استفاده کنند. عدالت، باید همه را یکسان ببیند و برای همه آحاد جامعه وجود داشته باشد. مهم‌ترین مسئولیت در حمایت از حقوق و تضمین عدالت به‌عهده قضات و دادستان‌ها است و آنان کنشگران اصلی فعالیت‌های قضائی هستند، بنابراین، همه قضات و دادستان‌ها باید آزادانه در چارچوب مقرر در نظم حقوقی موضوعه، بدون تردید یا اضطراب، به‌شیوه‌ای بی‌طرفانه و دور از نفوذ و تأثیر دیگران تصمیم بگیرند».
اوزکایا در ادامه گفت: «در جوامع عدالت‌محور، صلح حرف اول را می‌زند و اعتماد مردم به یکدیگر افزایش می‌یابد. عدالت مهم‌ترین عامل در حفاظت از نظم اجتماعی و حقوق افراد است. ساختار قضائی ما نباید به هیچ فردی امتیاز دهد و نباید در هیچ موضوعی تبعیض قائل شود. یادمان باشد علاوه بر محکمه‌های ما، دادگاه عدل الهی نیز وجود دارد و خداوند متعال، طوری بازرسی و قضاوت می‌کند که تمام خطاکاران، سزای عمل خود را ببینند. قرآن وعده داده است که از هیچ چیزی حتی به‌وزن یک دانه خردل نمی‌گذرد. اگر کسی امروز با زیر سؤال بردن همه چیز و همه کس، عدالت را تنها در مسیر اهداف خود اجرا کند، باید بداند که همه ما فانی و موقت هستیم، نوبت ما نیز خواهد رسید و روزی ما نیز قطعاً مورد سؤال قرار خواهیم گرفت».
قوه قضائیه، بیطرف نیست
مصطفی ینر اغلو، نماینده مردم استانبول در پارلمان ترکیه می‌گوید: «دستگیری اکرم امام اوغلو شهردار کلان‌شهر استانبول و دیگر مخالفین اردوغان، ثابت کرد که امروزه در ترکیه، دولت از قوه قضائیه به‌عنوان سپری برای دفاع از خود و دامی برای مخالفان استفاده می‌کند، حالا ما در کشورمان چیزی به‌نام قوه قضائیه مستقل نداریم و در فضای استبداد و تمامیت‌خواهی، همه تحت فشار هستند. تقریباً هیچ حوزه‌ای، از سیاست گرفته تا دانشگاه‌ها، از رسانه‌ها گرفته تا قوه قضائیه باقی نمانده است که دولت، استقلال آنها را لگدمال نکرده باشد. متأسفانه اعتماد به قوه قضائیه چنان کاهش یافته است که مردم به احکام قضات ما باور ندارند، چرا که می‌بینند دادستان‌ها به‌راحتی مخالفین اردوغان را با اتهام واهی به زندان می‌فرستند اما چشم خود را بر فساد و رانت‌های عظیم حزب حاکم می‌بندند».
گزارش‌های نهادها و مؤسسات بین‌المللی حقوقی نیز نشان داده است که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه در چند سال اخیر، همواره قوه قضائیه را به‌عنوان ابزار حزبی مورد سوءاستفاده قرار داده است، به‌طوری که علاوه بر مخالفین و رقبای سیاسی، بسیاری از روزنامه‌نگاران و نویسندگان نیز تنها به‌اتهام انتقاد از دولت و رییس جمهور زندانی شده‌اند.
دولت از پرونده‌های جاری و اتهامات حقوقی به‌عنوان وسیله‌ای برای تهدید استفاده کرده و در نتیجه، روندهای قضائی و محاکمه‌های مجدد را سال‌ها به تأخیر انداخته است. در سال 2023 میلادی، شمار نویسندگان زندانی در ترکیه 14 نفر بود اما در سال 2024 میلادی، این تعداد به 18 نفر رسید.
بر اساس گزارش بخش ترکی یورونیوز، ترکیه میان 173 کشور جهان در شاخص حاکمیت قانون، رتبه 148 را دارد و به‌عنوان یکی از چهار کشور «غیردموکراتیک» در اروپا ذکر شده است.
مؤسسه بین‌المللی IDEA مستقر در سوئد، بر اساس چند شاخص وضعیت ترکیه را ارزیابی کرده و به این نتایج دست یافته است:
عدالت مدنی: رتبه ١١٩
محدودیت در اختیارات دولت: رتبه 137
دولتِ باز: رتبه 107
حقوق اساسی: رتبه 133.
یکی از ترفندهای عجیب حزب حاکم و تیم مشاورین حقوقی اردوغان، این است که شکایات متعددی را بر اساس نوارهای سخنرانی، مصاحبه‌ها و اظهارات افراد آرشیو کرده‌اند و در بزنگاه‌های خاص سیاسی از آنها استفاده می‌کنند،
به‌عنوان مثال، یک سیاستمدار در سال 2017 میلادی، علیه اردوغان سخنرانی کرده است و نوار آن موجود است، اما تیم حقوقی نهاد ریاست‌جمهوری، در سال 2024 میلادی علیه آن سیاستمدار اقامه دعوی می‌کند و او را به دادگاه می‌کشاند!
این اقدام برای ده‌ها نفر از سیاستمداران احزاب مختلف ترکیه روی داده است، آن هم در حالی که علاوه بر فعالان سیاسی، رسانه‌ای و نویسندگان، هزاران شهروند نیز به‌اتهام انتشار پست‌های انتقادی علیه دولت و آکپارتی، دستگیر شده‌اند.
انتهای پیام/+
