انتظارات ترکیه از نشست کمیته عالی همکاری‌های امنیتی با عراق

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دیدار فواد حسین معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه عراق و هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه در چارچوب اجلاس صلح اوکراین در بورگنستاک سوئیس، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های ترکیه پیدا کرد. چرا که در دیدار وزرای امور خارجه ترکیه، توافق جدیدی برای برگزاری نشست کمیته عالی مشترک دائمی سیاسی و امنیتی به دست آمد و پیداست ترک‌ها از همه ابزارها و امکانات خود استفاده می‌کنند تا در مسیر توسعه رابطه با عراق، امتیازات جدیدی به دست آورند.

بر اساس اطلاعاتی که توسط وزارت امور خارجه ترکیه منتشر شده، در دیدار فواد حسین و هاکان فیدان در سوئیس، توافق شده که در ماه اوت و در آنکارا نشست دوجانبه کمیته عالی همکاری سیاسی و امنیتی برگزار شود و تیم سه نفره امنیتی ترکیه مرکب از ابراهیم کالن رئیس سرویس اطلاعاتی میت، هاکان فیدان وزیر امور خارجه و ژنرال یاشار گولر وزیر دفاع، انتظار دارند که برای حمله به مواضع پ.ک.ک، از نظامیان دولت عراق نیز کمک بگیرند. 

یکی دیگر از اهداف نشست آتی بین فیدان و حسین در آنکارا، بررسی و پیگیری توافقاتی است که در جریان سفر ماه آوریل رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به بغداد، به دست آمده بود.

نگاه تمامیت خواهانه ترکیه به عراق
شواهد نشان می‌دهد که در رویکرد سیاسی و دیپلماسی ترکیه به عراق، انتظارات و توقعات بالا از دولت بغداد وجود دارد، اما خود آنکارا حاضر نیست در مسیر خواسته‌های دولت شیاع السودانی کار خاصی انجام دهد.

به عنوان مثال، ترکیه هنوز هم قصد دارد از آب به عنوان اهرم فشار استفاده کند و این در حالی است که مسئولین عراقی آشکارا اعلام کرده‌اند که سدسازی و محدودیت‌های اعمال شده توسط ترکیه بر رودخانه‌های دجله و فرات، چند استان عراق را در شرایط دشوار قرار داده است.

رجب طیب اردوغان، قبلاً یکی از کادرهای سیاسی و اجرایی مورد اعتماد خود به نام پروفسور "ویسل ار اوغلو" را به عنوان دیپلمات دارای اختیارات تام درباره اختلافات آبی ترکیه و عراق معرفی کرده است. اما حالا مشخص شده که ترکیه انتظار دارد، ویسل ار اوغلو، در عمل برای سیاست‌های آبی عراق نیز تعیین تکلیف کند.

انتظارات نفتی اردوغان از بغداد
یکی دیگر از موضوعات مهم در روابط ترکیه و عراق، موضوع صادرات نفت است. ترکیه قبلاً به خاطر فروش غیرقانونی نفت عراق، در یک دادگاه بین‌المللی به پرداخت خسارت نقدی به بغداد محکوم شده است. چرا که برای مدتی طولانی، با امضای یک توافق غیرقانونی با سران اقلیم کردستان، نفت عراق را با قیمتی پایین‌تر از نرخ معمول به بازارهای جهانی صادر می‌کرد. ولی اعتراضات به حق دولت عراق کار خودش را کرد و حالا مدت‌هاست که انتقال نفت متوقف شده است.

با این حال، رجب طیب اردوغان، زیر بار پرداخت خسارت نقدی به عراق نرفته و توقع دارد که بغداد یا از این جریمه گذشت کند و یا مسئولین اقلیم کردستان، جریمه را به حساب بغداد واریز کنند. در نتیجه، این نگاه تمامیت خواهانه و منفعت طلبانه، کار را برای تداوم روابط نفتی ترکیه و عراق دشوار کرده است.

تحلیلگران سیاسی و اقتصادی بر این باورند که در جریان انتقال نفت عراق به ترکیه، کل اطلاعات مالی این معاملات فقط در اختیار نیچیروان بارزانی و رجب طیب اردوغان بوده و عاری از هرگونه ترتیبات شفاف قانونی بوده است.

در نتیجه دولت مرکزی عراق، تنها در صورتی راضی به انتقال مجدد نفت خواهد بود که دو اتفاق مهم روی دهد:
1.ترکیه خسارت خود را پرداخت کند.
2.توافق جدید بر اساس نظارت و نقش مستقیم دولت عراق باشد. 

مقامات بغداد اعلام کرده‌اند که تفاهم اولیه برای ادامه انتقال نفت به دست آمده اما هنوز هم در مورد ترتیبات حقوقی، چند و چون انتقال و برخی ابهامات طرف انتقال دهنده، ابهاماتی وجود دارد.

ترکیه و «پروژه مسیر توسعه» 
در جریان سفر 22 آوریل رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به بغداد، 26 موافقت نامه همکاری در زمینه‌های مبارزه با تروریسم، تجارت، کشاورزی، انرژی، آب، آموزش، بهداشت و حمل و نقل به امضا رسید.

در عین حال، با حضور نمایندگان دیپلماتیک قطر و امارات متحده عربی به عنوان دو تامین‌کننده مالی، درباره اجرای «پروژه مسیر توسعه» توافقات جدیدی به دست آمد. این همان پروژه‌ای است که بر اساس ایده‌های محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق، به عنوان یک پروژه عظیم حمل و نقل و زیرساخت برای اتصال عراق به مدیترانه و اروپا تعریف شده و قرار است بندر بزرگ فاو در خلیج فارس را از سمت شمال عراق به ترکیه برساند و از آنجا به بندرمرسین در جنوب ترکیه و در سواحل دریای مدیترانه برسد.

قرار است 1200 کیلومتر زیرساخت ریلی و بزرگراهی را شامل شود. این پروژه قرار است از طریق مسیری شامل شهرهای بصره، بغداد و موصل به شبکه راه آهن ترکیه متصل شود. با این پروژه بلندپروازانه کریدور اقتصادی و بودجه سرمایه گذاری 17 میلیارد دلاری، امکان حمل و نقل کالا در عرض چند ساعت با قطارهایی با سرعت 300 کیلومتر در ساعت فراهم می‌شود.

ترکیه امیدوار است که با این پروژه به عنوان یک خط حمل و نقل جایگزین، با آبراه‌های حیاتی مانند کانال سوئز، تنگه باب المندب و تنگه هرمز رقابت کند. اما نگرش دوراندیشانه مقامات عراقی، این است که مسیر مزبور، راه را برای همکاری گسترده بین پکن – بغداد هموار کند. در نتیجه ادعای بلندپروازانه اردوغان مبنی بر فاعلیت و برجسته شدن نقش ترکیه، در نگاهی واقع بینانه به اندازه نقش چین و عراق، حیاتی نیست.

البته یکی دیگر از چالش‌های مهم ترکیه این است که در حال حاضر، بحران اقتصادی بر این کشور سایه انداخته و تامین مالی، با دو کشور ثروتمند قطر و امارات خواهد بود. 

اندیشکده مطالعات خاورمیانه (اُرسام) به عنوان یکی از مراکز تحقیقاتی تحت امر حزب حاکم ترکیه، در یک تحلیل رسمی اعلام کرده که برای اجرای پروژه مسیر توسعه، برخی تهدیدات امنیتی وجود دارد و رفع نگرانی‌های ترکیه درباره خطرات داعش و پ.ک.ک، اهمیت فراوانی دارد و هنوز هم مشخص نیست که آیا طرفین می‌توانند در کوتاه مدت این مشکل را حل کنند یا نه. 

هاکان فیدان و فواد حسین در حالی برای برگزاری نشست عالی همکاری سیاسی و امنیتی برنامه‌ریزی کرده‌اند که در نشست قبلی مقامات امنیتی طرفین در بغداد، خطرات ترور به عنوان تهدید مشترک اعلام شده بود و دولت مرکزی بغداد، پ.ک.ک را به عنوان گروهی قلمداد کرد که فعالیت آن در خاک عراق ممنوع است. 

رسیدن حجم تجارت دوجانبه ترکیه و عراق در سال 2023 به 20 میلیارد دلار، اتفاق اقتصادی مهمی است که البته تراز آن با صادرات 12.8 میلیارد دلار به نفع ترکیه بوده است. علاوه بر این، تا پایان سال 2023 میلادی، مجموع درآمد پیمانکاران ترکیه در عراق 34.3 میلیارد دلار است.

در پایان باید گفت، توسعه روابط سیاسی و اقتصادی بین ترکیه و عراق، سودهای کلانی را عاید آنکارا کرده است. اما تا اینجای کار، علاوه بر مسائل مرتبط با اقلیم کردستان و تحرکات ترکیه در دهوک، سلیمانیه و سنجار، برخی رفتارهای دولت اردوغان در خصوص ترکمان‌ها عراق نیز سوگیرانه و مداخله جویانه بوده است و به نظر می‌رسد، ترکیه با وجود سود سرشاری که از عراق به دست آورده، هنوز هم دغدغه‌ها و حاکمیت ملی عراق را به طور کامل لحاظ نمی‌کند.

انتهای پیام/