حجاب فقط به معنای پوشش نیست

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اندیشه حجاب در قرآن برآمده از نیاز فطری انسان به عنصر گرانبهای عفت است؛ عفت داشتن یعنی دور شدن از یکسری مسائلی که سبب لطمه به تقوای انسان و حتی جسم او می‌شود،‌ همچنان که در روایات‌مان همچنان که از عفت جنسی سخن به میان آمده، از عفت شکم نیز صحبت شده است.¹ حجاب هم یکی از نمودهای عفت است تا انسان مؤمن از بی‌حیایی به دور باشد و از زیبایی‌های ظاهری خود در برابر دیگران تحفّظ نشان دهد.

خداوند در آیه53 سوره احزاب می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ إِلَىٰ طَعَامٍ غَیْرَ نَاظِرِینَ إِنَاهُ وَ لَٰکِنْ إِذَا دُعِیتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لَا مُسْتَأْنِسِینَ لِحَدِیثٍ ۚ إِنَّ ذَٰلِکُمْ کَانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ فَیَسْتَحْیِی مِنْکُمْ ۖ وَ اللَّهُ لَا یَسْتَحْیِی مِنَ الْحَقِّ ۚ...»؛ یعنی ای مؤمنان، به خانه‌های پیامبر جز آنکه برای خوردن غذایی به شما اجازه دهند وارد نشوید، چشم انتظار فرا رسیدن وقت خوردن آن هم نباشید [که پی در پی آوردنش را بخواهید و از این جهت اسائه ادب کنید]؛ اما هنگامی که دعوت شدید وارد شوید، و زمانی که غذا خوردید و بی آنکه [پس از صرف غذا] سرگرم سخن گردید، پراکنده شوید، این [کار که بنشینید و سرگرم سخن گردید] پیامبر را آزار می‌دهد و از شما حیا می کند [که بیرونتان کند]،‌ اما خدا از حق حیا نمی‌کند.» سپس در ادامه، بحث را به موضوع عفاف و حجاب سوق داده،‌ می‌فرماید «وَ إِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ»؛ یعنی «زمانی که از همسرانش متاعی خواستید، از پشت پرده و حجابی از آنان بخواهید که این برای قلب شما و قلب‌های آنان پاکیزه تر است.»

اما ارتباط بخش اول آیه با بخش دوم آن چیست؟ بخش اول گویای آن است که احترام و شأن پیامبر صلی الله علیه و آله باید حفظ شود و حیا داشته باشید و از حیایی که ایشان پیشه می‌کند، سوءاستفاده نکنید و خداوند در گفتن حق، ابایی ندارد و بی‌پرده سخن می‌گوید.

در بخش دوم، خداوند فضای بحث را به سمت حجاب و عفاف می‌کشاند؛ یعنی این موضوع را متأثر از بخش اول که درباره حیاست، مطرح می‌کند و می‌فرماید «زمانی که از همسرانش متاعی خواستید، از پشت پرده و حجابی از آنان بخواهید که این برای قلب شما و قلب‌های آنان پاکیزه تر است.»

ذکر این نکته ضروری است که حجاب به معنای مصطلح امروز منحصر در چادر و مقنعه و مانتو و ... نیست بلکه مفهومی است برای محافظت انسان در برابر نامحرم. این محافظت گاهی با پوشاندن اندام حاصل می‌شود و گاهی با دوری کردن از نامحرم و مرزبندی با نامحرم؛ همان نکته‌ای که در همین آیه به آن اشاره شده است. انسانی که با نامحرم مرزبندی ندارد، یعنی حجاب را رعایت نکرده و به این ترتیب به مرور زمان عفت و حیای خود را از دست می‌دهد و حیا که از انسان زدوده شود، نور ایمان از وجود او رخت بر می‌بندد ² و فرد را مهیای آلوده شدن در گناهان و بعد  غلطیدن در فتنه‌ها و شهوات دنیا می‌کند؛ همانند باتلاقی که هرچه فرد دست و پا می‌زند، بیشتر در آن فرو می‌رود.

برعکس آن یعنی وجه مثبتِ حفظ حجاب به این صورت است که انسانی که با نامحرم مرزبندی دارد، عفت و حیا و نیز نور ایمان و تقوا در او تقویت می‌شود، احساس آرامش و طمأنینه در او موج می‌زند، خیرات بسیاری به سویش جذب می‌شود و در انتها، به فلاح و رستگاری در دنیا و آخرت می‌رسد؛ خداوند در آیه31 سوره نور که آیه حجاب است، وقتی از لزوم حجاب سخن می‌گوید،‌ در انتها می‌فرماید «وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»؛ یعنی اهل اهل ایمان، همگی به سمت خدا توبه کنید؛ امید که رستگار شوید.

بنابراین حجاب، یک جنبه فردی دارد که در صورت رعایت آن، سبب رستگاری فرد می‌شود و در صورت عدم بها دادن به آن، موجبات بدعاقبتی انسان را فراهم می‌کند و فقط هم منحصر در پوشش نیست. یک جنبه اجتماعی هم دارد که جامعه را از افسارگسیختگی و لااُبالی‌گری مصون نگه می‌دارد و سبب تقویت تقوای اجتماعی می‌شود. در اینجاست که سیاستگذاران نظام باید سیاست‌های فرهنگی لازم را در جهت تقویت حجاب و عفاف در عرصه‌های فرهنگ عمومی جامعه فراهم کنند که البته خود مسئولان امر معتقدند مأموریت خود را در این راستا به وجه مطلوب انجام ندادند بلکه در برخی عرصه‌ها در تعارض با آن حرکت کردند و اکنون کار به برخوردهای سلبی و قانونی کشیده شده است.

----------------------
پاورقی:

1. امام باقر علیه‌السلام فرمود: «اَىُّ الاِجْتَهَادِ اَفْضَلُ مِنْ عِفَّةِ بِطْنٍ وَ فَرْجٍ»؛ کدام تلاش در راه اطاعت خدا، برتر از عفّت در مقابل شکم و مسایل جنسى است؟!
2. امام باقر علیه‌السلام فرمود «الحیاءُ و الإیمانُ مَقْرونانِ فی قَرَنٍ، فإذا ذَهبَ أحَدُهُما تَبِعَهُ صاحِبُهُ»؛ یعنی حیا و ایمان به هم پیوسته‌اند ؛ هرگاه یکى از آنها برود، دیگرى هم در پى آن روانه شود.

انتهای‌پیام/