کتاب‌های علمی آیت‌الله حجتی حاصل عمری مجاهدت قرآنی است/ ماجرای بی‌مهری که منجر به انزوای اثر مهم قرآنی شد
کتاب نسخه‌های خطی اثر آیت‌الله حجتی که مورد بی‌مهری و کم‌لطفی شدید دولت هفتم و هشتم قرار گرفت، فهرست نسخ خطی در کل جهان اسلام بود و برای مردم و جامعه قرآنی ارزش ویژه‌ای داشت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، آیت‌الله دکتر سید محمدباقر حجتی یکی از اساتید بزرگ علوم قرآنی و الهیات در کشور است که سال‌های عمر خود را وقف یادگیری و آموزش علوم قرآنی و همچنین ترویج آموزه‌های دینی کرده است. این عالم وارسته سال‌ها هم‌دوره و از دوستان نزدیک آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله حسن‌زاده آملی(ره)، شهید مطهری و بسیاری از بزرگان و دانشمندان دینی بوده است.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگو با سید محمد سعید حجتی، فرزند ارشد آیت‌الله حجتی، به مرور بخش‌هایی از زندگی علمی و آثار و کتاب‌های قرآنی این عالم وارسته و مجاهد دینی پرداخته است.
سفر علمی برای تألیف کتاب در حوزه قرآن کریم
یکی از بارزترین ویژگی‌های شخصیتی آیت‌الله حجتی، روحیه علمی و قرآنی ایشان است. در این زمینه چه آثار و فعالیت‌هایی در زندگی انجام داده‌اند؟
پدر ما، آیت‌الله حجتی، کتاب‌های بسیاری تألیف کردند و تا به الان جزء کتاب‌های پر تیراژ بوده است. از جمله کتاب «آداب تعلیم و تعلم در اسلام» که ترجمه گزارش گونه‌ای از کتاب «منیه المرید فی آداب المفید و المستفید» اثر شهید ثانی است. این کتاب به عنوان منبع درسی در داخل و خارج از کشور چاپ و استفاده می‌شود.
همچنین کتاب «پژوهشی در تاریخ قرآن کریم» که ایشان در حدود سال 1350 شمسی با هزینه شخصی خودشان برای انجام تحقیقاتی در حوزه قرآنی به خارج کشور سفر کردند. نتیجه این سفر علمی، تألیف این کتاب ارزشمند بود که به عنوان اولین کتاب سال جمهوری اسلامی شناخته شد.
سفر علمی ایشان به کجا بود؟ و در این سفر از چه منابع علمی استفاده کردند؟
سفر علمی به کشور انگلستان بود که به واتیکان رفتند و موزه‌های مربوط به امور دینی و قرآنی را دیدند. همچنین آثار و اسنادی که در ارتباط با تاریخ قرآن وجود دارد را به دست آوردند. در این کتاب عکس‌های متعددی چاپ شده است. البته سفر را با حساب شخصی خودشان رفتند و این پژوهش را انجام دادند.
با توجه به این میزان دغدغه‌مند بودن درباره قرآن کریم، چه آثار دیگری از ایشان در این زمینه تألیف و منتشر شده است؟
کتاب «اسلام و تعلیم و تربیت» هم بنا به سفارش مرحوم شهید باهنر بود که ایشان کتاب را نوشتند و چاپ کردند. این کتاب در دو جلد توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی در سال‌های اولیه انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شد.
کتاب «اسباب النزول» تفسیر سوره واقعه است که این اثر هم بنا به درخواست خانواده‌های شهدای هفتم تیر تألیف و منتشر شد. کتاب «اسلام در کنار داغدیدگان و افسرده‌دلان» را هم به نیت خانواده شهدا و صبر و مصیبتی که بر آنان وارد شد و نوع صبوری ایشان تألیف کردند. «روانشناسی از دیدگاه غزالی» نیز در دو جلد تألیف و چاپ شده است.
تفسیر مصور از قرآن
یکی دیگر از آثار قابل توجه آیت‌الله حجتی «تفسیر کاشف» است که آن را با همکاری دکتر بی آزار تألیف کرده‌اند. دلیل اهمیت و استقبال از این اثر چه بوده و چرا چاپ و انتشار آن در جلد هشتم متوقف مانده است؟
بله، تفسیر کاشف را پدر ما با همکاری آقای دکتر بی آزار به صورت مشترک تهیه و تألیف کرده‌اند. این اثر، تفسیر مصور از قرآن است که هشت جلد آن چاپ شده و بنا به دلایلی مابقی کار انجام نشد.
به عبارت دیگر کل تفسیر کاشف مصور است و کوشش شده از تصویر، نقشه و اسناد برای بیان بهتر استفاده شود.
انگیزه نوشتن این اثر آن بوده که آثار متعددی در زمینه تفسیر قرآن نوشته شده است ولی همه تفاسیر آیات قرآن را به طور جدا از هم تفسیر کرده‌اند. به بیان دیگر کمتر به تناسب بیان آیات قرآن توجه شده است. برای اینکه مخاطب در مراجعه به تفسیر درباره ارتباط آیات قرآن با هم به نتیجه درست برسد و بداند که آیات قرآن در مجموع ارتباط دقیق و تعریف‌شده و مهمی با هم دارند، تلاش شد که تفسیر کاشف این امر مهم را بر عهده بگیرد.
این تفسیر، ترسیمی از چهره موزون سوره‌های قرآن و روابط آیات است و شیوه جدیدی را برای تبیین آیات برگزیده است. در آغاز هر سوره و برخی آیات مهم، پس از توضیحی عام درباره سوره و چگونگی نام آن، مطالب اساسی و پیام اصلی سوره یا آیه زیر عنوانی آمده است. سپس به توضیحات و دسته‌بندی های موضوعی پرداخته شده و در مواردی جهت ترسیم بیشتر مطالب از عکس و نقشه استفاده شده است.
مؤلفان همبستگی آیات هر سوره را در تفسیر مهم دانسته‌اند و برای بیان و توضیح مطالب، روش تفسیر قرآن به قرآن را که در روایات ائمه اطهار علیهم‌السلام بر آن تأکید شده، مورد استفاده قرار داده‌اند.
ماجرای بی‌مهری‌ای که به انزوای یک اثر مهم قرآنی انجامید
کتاب نسخه‌های خطی هم اثر مهم دیگری است که در حوزه قرآنی بسیار ارزشمند محسوب می‌شود. ظاهراً در دوره‌ای اقدام به چاپ کردند و بعداً متوقف شد. سرانجام این اثر چه شد؟
از کتاب نسخه‌های خطی فقط یک جلد چاپ شد و جلد دوم متوقف شد. هم وزیر ارشاد دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی، آقای مهاجرانی بود که نسبت به مجموعه فیش‌های حاج آقا که برای چاپ و انتشار فرستاده بودند، بی مهری زیادی انجام داد، به طوری که آن آثار ارزشمند و بسیار مهم قرآنی که فهرست نسخ خطی قرآن بود را در پشت خودروی وانتی ریخته و به در منزل آوردند و در حیاط خانه خالی کردند! به این صورت زمینه دلگیری دائمی ایشان را فراهم کرد. اگر این کتاب در همان دوره چاپ می‌شد به چندین نسخه می‌رسید.
ارزش این اثر به این دلیل بود که فهرست نسخ خطی در کل جهان اسلام بود و برای مردم و جامعه قرآنی ارزش ویژه‌ای داشت. اما متأسفانه جلوی انتشار این اثر مهم قرآنی گرفته شد و دلیل آن هم بی توجهی و بی تدبیری عده‌ای از مسئولان آن دوران بود.
نسخ خطی را هنوز در دسترس دارید؟ مطالب همچنان قابلیت انتشار دارند؟
بله، قابل انتشار هستند اما حاج آقا آنها را به هیچ کس نمی‌دهد. درواقع به دلیل بی مهری که در این کتاب نسبت به ایشان و قرآن روا داشته شد، آن را رها کردند.
حتی آقای صالحی، وزیر ارشاد قبلی هم به منزل آمد و و از ایشان خواهش کرد که انتشار این نسخ خطی را ادامه بدهیم. حتی گفتند فیش‌ها را بدهید و ما با هزینه وزارتخانه آنها را چاپ و منتشر می‌کنیم و محلی را برای انجام امور مربوط به آن مشخص می‌کنیم. اما ایشان نپذیرفتند.
بی مهری و بی اعتنایی که آقای مهاجرانی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد داشتند، خیلی برایشان شکننده بود. به همین علت کار را کنار گذاشتند. البته فیش‌ها هنوز موجود است و باید تبدیل به کتاب شود که ایشان رها کردند.
ادامه دارد...
