نشست بررسی روابط صد ساله ایران و ترکیه: چندبعدی شدن روابط در ۲ دهه گذشته و «هم سرنوشتی» ژئوپلتیکی

به گزارش خبرنگار گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، نشست «بررسی روابط ایران و ترکیه در چشم‌انداز یکصد سال اخیر» عصر شنبه با حضور سید محمد کاظم سجادپور استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه، سیدعلی موجانی مدیر کل پیشین مرکز اسناد دیپلماسی وزارت خارجه، رحمت حاجی‌مینه از مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، رضا صولت از گروه ترکیه‌شناسی ایران و محمد جمالی سردبیر نشریه ایران ورجاوند به میزبانی این نشریه در دفتر نشر چشمه برگزار شد.

حاجی مینه: ترکیه با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، تبدیل به رقیب منطقه ای ایران شد

رحمت حاجی مینه در این نشست با نگاهی آکادمیک به روابط دو کشور اظهار داشت: اگر بخواهیم تحلیل جامعی از روابط دو کشور داشته باشیم، نیازمند یک نگاه تاریخی به آن هستیم.

وی افزود: برای اولین بار در دهه 60 میلادی بود که به روابط ایران و ترکیه بصورت آکادمیک پرداخته شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به حوزه نوسازی در روابط دو کشور به عنوان یکی از حوزه های مطالعاتی، گفت: در این حوزه ترکیه از ایران موفق تر ظاهر شد زیرا ترکها آسان کردن مسئله را به خوبی یاد گرفته بودند اما در ایران، نخبگان نتوانستند ساده سازی مشکلات را داشته باشند زیرا مجموعه ای از دشمنان و مشکلات وجود داشتند که به همین دلیل در ساده سازی مسائل چندان موفق نبودند.

حاجی مینه با اشاره به روابط ایران و ترکیه در دوره نخست وزیری نجم الدین اربکان، اظهار داشت: در این دوره یک سوال در ذهن نخبگان ترکیه وجود داشت، اینکه آیا ترکیه مسیر ایران را خواهد رفت و تبدیل به جمهوری اسلامی خواهد شد؟ پس از مدتی به این نتیجه رسیدند که چنین نخواهد شد و ترکیه مسیر خود را طی خواهد کرد.

وی روابط دو کشور در عصر جدید را به قبل و بعد از سال 2003 تقسیم کرده و افزود: در این دوره که با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه همراه بود، تغییرات کلانی در حوزه سیاست خارجی این کشور رخ داد. سیاست خارجی ترکیه در این دوره از نگاه تهدید محور به منطقه در دوره گذشته به نگاه فرصت محور خاورمیانه تغییر کرد و از آن پس ترکیه رقیب ایران در منطقه شد. 

سجادپور: روابط ایران و ترکیه بعد از حزب عدالت و توسعه از حالت تک بعدی به چند بعدی تغییر یافته است

سید کاظم سجادپور نیز در این نشست، روابط ایران و ترکیه را از کهن ترین روابط معاصر دنیا خواند و گفت: مرزهای دو کشور یکی از پایدارترین مرزهای دو کشور در دنیاست و پایدارترین مرز در خاورمیانه است.

وی ادامه داد: جغرافیا، زمان، تاریخ و توان در هر دو کشور در منطقه از جمله عناصر مهم در روابط دو کشور است. ایران و ترکیه «هم سرنوشتی ژئوپلتیکی» دارند. روابط ایران و ترکیه 400 سال نشیب و فراز دارد.

این استاد دانشگاه افزود: در دوره بعد از جنگ سرد، قدرتهای منطقه ای فضای بیشتری برای نقش آفرینی یافته اند که ایران و ترکیه از جمله آنها هستند.

سجادپور با بیان اینکه ما در روابط دو کشور شاهد ثبات نسبی هستیم، گفت: نه در ترکیه و نه در ایران، احساسات و تمایلات ضد 2 کشور اصلاً عمیق نبوده بلکه متعارف است. در موضوع سوریه مسائلی وجود داشته اما نگاه منفی ساختاری و ضد ایرانی نداشته اند.

وی با بیان اینکه رابطه ایران و ترکیه از دوره عدالت و توسعه از رابطه تک بعدی به چند وجهی تحول پیدا کرده است، گفت: در دوره دو قطبی، بخش امنیتی روابط دو جانبه برجسته بود، بعد از انقلاب اسلامی در ایران و جنگ تحمیلی، بعد تجاری اهمیت پیدا کرد اما در دو دهه گذشته این روابط چند وجهی شده و ابعاد امنیتی، اقتصادی، نظامی، سیاسی و انسانی و فرهنگی گرفته است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: این چند وجهی شدن، تضمین داده که اختلافات هرچند مهم به رابط آسیب وارد نکند.

سجادپور، بیشترین چالش ها بین 2 کشور را درباره کیفیت شکل گیری منطقه طی یک دهه گذشته خواند و گفت: علاقه روز افزون نسل جدید دانشجویان در ترکیه نسبت به ایران نیز موضوع مهمی است که باعث بهبود هر چه بیشتر روابط در آینده می شود.

موجانی: پیمان سعد آباد یک گام عملی برای همکاری 2 کشور بر سر منطقه بود

 سید علی موجانی نیز در این نشست، روابط ایران و عثمانی را پیوسته مبتنی بر برهم زدن توافقات، جدال، جنگ، ناپایداری و گسست بود. ایران و ترکیه از جهاتی تفاوت دارند. ایران تمدن مستقر بود و ترکیه تمدن رونده. ترکیه امروزی در قلب جایی قرار ندارد، لذا حرکت سیاست خارجی اش در یک جغرافیای پهناور است نه یک منطقه ثابت.

وی ادامه داد: ترکیه هنوز استقرار و ثباتی که لازمه اندیشیدن به قلمرو ژئوپلتیکی است را ندارد. احمد داود اوغلو تلاش کرد که یک ظرف تاریخی برای آن در نظر بگیرد اما از درون ترکیه این دکترین شکست خورد.

 مدیر کل پیشین مرکز اسناد دیپلماسی وزارت خارجه با بیان اینکه در دوره معاصر اولین جرقه سیاسی بین پادشاه عثمانی و قاجاریه در دوره سید جمال الدین اسد آبادی زده شد که البته تجربه ناکامی بود، اظهار داشت: در زمان ترور ناصر الدین شاه، سفیر عثمانی به دربار فراخوانده شد و به عثمانی اتهام قتل زده شد. پس از آن عثمانی به مخالفان نظام ایران اجازه ورود به خاکش را نداد و آنها را به دولت ایران تحویل داد.

موجانی، پیمان سعد آباد را یک گام عملی برای همکاری 2 کشور بر سر منطقه خواند در حالیکه در گذشته بر سر منطقه می جنگیدند، اظهار داشت: رقابت بر سر حوزه نفوذ را از گذشته داشتیم اما به همکاری منتج نشد اما رقابت بر سر مزیتهای تجاری شکل همکاری به خود گرفته است.

در پایان این نشست محمد جمالی سردبیر نشریه ایران ورجاوند با تأکید بر اهمیت مقوله تاریخ روابط خارجی خاطرنشان کرد: در دوره جدید از فعالیت نشریه ایران ورجاوند بررسی و واکاوی علمی موضوعات مربوط به تاریخ روابط خارجی ایران با ممالک همجوار، موضوع اصلی مقالات این نشریه خواهد بود. 

وی همچنین برگزاری چند دوره کنفرانس تاریخ روابط خارجی ایران از سوی وزارت امور خارجه را نشانه‌ای مثبت از اهمیت این مقوله نزد کارگزاران سیاست خارجی و دستگاه دیپلماسی کشور دانست و در ادامه گفت: هدف این نشریه از پرداختن به این موضوع درک و فهم دقیق‌تر و واقع‌بینانه‌تر از تاریخ روابط خارجی برای نیل به دیدگاهی روشن‌تر و منسجم‌تر در سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی دستگاه دیپلماسی در رابطه با مسائل امروز و آتی کشور در حوزۀ سیاست خارجی است.

انتهای پیام/