افزایش خطر فرونشست زمین با ساخت‌وساز روی قنات‌های خشک و رهاشده شهرری
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن از لزوم مقاوم‌سازی قنوات شهرری پیش از ساخت و ساز خبر داد و گفت: قنوات رهاشده در ری بحران، خطرات و تهدیدهای زیادی در پی دارند لذا باید اقدام اصولی برای حفظ و نگهداری قنات‌ها در نظر گرفته شود.
علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم در ری، با اشاره به اهمیت حفظ قنوات در شهرری گفت: شهرری و جنوب تهران که مشرف به شهرری است، هسته اولیه سکونت‌گاه جمعیتی در این خطه بوده و تمام المان‌ها و عوارض آبی شامل قنوات در این منطقه واقع شده است.
وی افزود: اگر به نقشه قنات‌های گستره تهران نگاه کنیم، تمام آن‌ها با یک انحنایی در محدوده شهرری و اراضی جنوب تهران همگرا می‌شوند؛ زیرا شهرری به عنوان هسته اولیه جمعیتی مربوط به پیش از شکل‌گیری تهران کنونی و از سابقه تاریخی بسیار زیادی برخوردار است.
شهرری در معرض فرونشست زمین
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: شهرری از نظر خطر فرونشست زمین با توجه به مطالعات میدانی در منطقه حساسی است و زون فرونشستی جنوب و جنوب غرب تهران بر فرونشست زمین در این ناحیه تأثیر گذاشته است.
وی ادامه داد: مهم‌ترین اثر فرونشست در شهرری ریزش قنوات است، به‌طوری‌که دریکی از محلات شهرری، اراضی محل عبور رشته قنات‌های رهاشده که بیشتر برای آبیاری باغ‌ها استفاده می‌شد و از اهمیت بالایی برخوردار بود، تبدیل به ساختمان شده است.
فروریزش در شهرری به دلیل ساخت‌وساز روی تونل قنات
بیت‌اللهی با اشاره به اینکه کانال‌های زیرسطحی انتقال آب، رها شده است تصریح کرد: در شهرری گاهاً با فروریزش‌هایی مواجه هستیم زیرا متأسفانه به دلیل عدم شناسایی بخشی از این قنات‌ها، روی گالری یا تونل‌ها ساخت‌وساز انجام‌شده است.
وی سپس گفت: در شمال شهر تهران عمق برخی قنات‌ها از 50 تا 100 متر است اما در منطقه شهرری عمق قنات‌ها بسیار کم و نزدیک به سطح شده و با توجه به کاهش عمق قنات در شهرری، این فضاها و تونل‌های خالی زیرسطحی ریزش کرده و وقتی به نزدیک زمین می‌رسند با یک فروریزش ناگهانی منجر به حوادث بحران‌زا می‌شوند.
قنات‌ها بخشی از تاریخ ری هستند
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات مسکن با اشاره به اینکه رشته‌قنات‌ها بخشی از تاریخ ری هستند و نقش بسیار مهمی در انتقال آب دارند گفت: رشته‌قنات‌ها در محدوده ری به سطح زمین نزدیک می‌شوند و عمق آن‌ها کاهش می‌یابد، وقتی گودبرداری برای ساخت‌وساز انجام می‌شود مسیر رشته قنات قطع می‌شود؛ اما آبی که در این قنات جریان داشته پشته کرده و راه دیگری ایجاد می‌کند و پدیده آب‌شستگی رخ می‌دهد که به معنای ایجاد حفرات زیرسطحی است.
وی افزود: در ادامه ریزش‌ها ابعاد حفره‌های ایجاد شده زیاد و ازآنجاکه ری مسیر پرتردد و پرترافیکی است سقف آن‌ها ریزش کرده و شاهد بروز حوادث فروریزش خواهیم بود.
بیت‌اللهی با بیان اینکه پتانسیل فروریزش در امتداد قنات‌های وجود دارد تأکید کرد: راهکار اصلی این است که در ساخت‌وسازها مقاوم‌سازی قنوات اجباری و الزامی شود و با مقاوم‌سازی قنات‌ها از ریزش جلوگیری می‌شود و مسیر قنات نیز جریان خواهد داشت. مجریان و ناظران ساخت‌وساز باید به قنات‌ها توجه داشته و رفتار مناسب با آن را اجرایی کنند. قنوات در حال حاضر رها شده و این زمینه حفظ و نگهداری از قنات نقص قانونی بسیار آزاردهنده وجود دارد.
قنات‌های ری رها شده‌اند
وی افزود: این قنوات که در حال حاضر رها شده‌اند، در ثبت و املاک دارای مالک شخصی و خصوصی هستند که در گذشته در صورتی که آب قنات کم یا قطع می‌شد، از سوی مالکان پیگیری حقوقی انجام می‌شد اما در حال حاضر به دلیل از بین رفتن موارد استفاده از آب قنات که برای اراضی حاصلخیز و باغات ری بود؛ قنوات رها شده‌اند.
این کارشناس در ادامه بیان کرد: قنوات در ری همگی دارای مالک هستند اما ازآنجاکه قنات کارایی لازم را ندارد؛ رها شده و رسیدگی لازم به آن انجام نمی‌شود.
بیت‌اللهی با بیان اینکه در حال حاضر حفظ و نگهداری قنات بر عهده هیچ دستگاهی نیست تصریح کرد: قنوات در ری به دلیل اهمیتی که در تأمین آب و نیز نقشی که در فروریزش و فرونشست دارند باید از حیث حفظ، نگهداری و رسیدگی تعیین تکلیف شوند.
نگهداری از قنوات باید به شهرداران نواحی سپرده شود
وی با اشاره به اینکه واگذاری مسئولیت نگهداری از قنوات باید به شهرداران نواحی سپرده شود ادامه داد: ازآنجاکه اخیراً مشکلاتی را در زمینه فرونشست در شهرری شاهد بودیم، باید وظیفه نگهداری و حفظ قنات‌ها به دستگاه‌های مربوطه واگذار و محول و قوانین برای نگهداری از قنوات مصوب شود، زیرا نگهداری از آن نیاز به اعتبارات ویژه دارد لذا باید تعیین تکلیف شود.
بیت‌اللهی تأکید کرد: ساماندهی و تعیین تکلیف قنوات در شهرری بسیار حائز اهمیت و دارای ضرورت است، زیرا ساخت‌وساز و ساخت ساختمان‌های بزرگ، بلند مرتبه و در ابعاد وسیع با سرعت بسیار زیادی در حال انجام است و جمعیت قابل‌توجهی در منطقه در حال بارگذاری است اما باید پیش از بروز حوادث ناگوار برای کاهش خطرات فرونشست اقدام مناسبی صورت گیرد.
وی گفت: در محدوده میانی شهر تهران، براساس نقشه قنوات هر 500 متر یک رشته قنات وجود دارد اما همین قنوات همگی به شهرری سرازیر و بسیار نزدیک یکدیگر می‌شوند و در واقع در شهرری با تراکم قنوات مواجه هستیم و این فاصله قنوات به 50 متر نیز می‌رسد و منطقه‌ای را نداریم که قنات نداشته باشد.
پٌرکردن قنوات ضرر و زیان زیادی دارد
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات مسکن اظهار داشت: در شهرری گاهاً اقدام به پٌرکردن رشته‌قنات می‌کنند که زیان بیشتری را در پی خواهد داشت، زیرا هنگام بارندگی آب‌های سطحی نفوذ کرده و از منطقه شمال به جنوب جریان پیدا می‌کنند و به دلیل پٌرشدن مسیر قنات، آب مسیر دیگری را ایجاد می‌کند و حفره و شکاف‌های متعددی زیرزمین ایجاد می‌کند که احتمال فروریزش زمین تشدید می‌شود. اگر اقدام اصولی برای حفظ و نگهداری قنات‌ها در نظر گرفته شود، خطرات و تهدیدهای ناشی از آن کاهش خواهد یافت.
انتهای پیام/
