آمریکا در قفقاز جنوبی به دنبال چیست؟

گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم- آنچه این روزها در کنار تحولات جدید در منطقه قره باغ شاهد آن هستیم شتاب فعالیت‌های سیاسی دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا در قفقاز جنوبی به ویژه در روابط میان واشنگتن و ایروان است.

نشانه‌های این تحرکات از سوی واشنگتن فراوانند. به عنوان مثال، روز دوشنبه هفته جاری، «سامانتا پاور»، رئیس «آژانس آمریکا برای توسعه بین‌المللی» موسوم به USAID به ایروان سفر و با «نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان دیدار کرد.

عکس آسوشیتدپرس: سامانتا پاور، رئیس آژانس آمریکا برای توسعه بین‌المللی (سمت چپ) در ایروان با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان (سمت راست) دیدار کرد.

برای اینکه اهمیت این سفر را در بستر معنایی اصلی آن درک کنیم لازم است بدانیم که از USAID به عنوان مهم‌ترین بازوی آمریکا برای گسترش نفوذ و سلطه در کشورهای جهان یاد می‌شود.

«ویلیام بلوم»، نویسنده و تاریخدان آمریکایی در کتاب«کشتار امید» به صورت مبسوط نقش این بنیاد جنگ نرم آمریکایی را در روی کار آوردن سیاستمداران حامی واشنگتن در کشورهای مختلف دنیا زیر پوشش مفاهیم جاذبی مانند «حقوق بشر»، «پیشبرد دموکراسی»، «توانمندسازی زنان» و غیره شرح داده است.

«کورک الماسیان»، تحلیلگر مسائل ژئوپولتیک درمصاحبه‌‌ای با راشاتودی در توضیح درباره سفر هیئت آمریکایی به ریاست پاور به ایروان، ضمن اشاره به بودجه‌های هنگفت USAID طی سال‌های اخیر برای تقویت جریان‌های رسانه‌ای و سیاسی حامی غرب در ارمنستان گفت: «هیئت اعزامی از ایالات متحده [در سال‌های گذشته] بستر اصلی را برای قدرت گرفتن و روی کار آمدن پاشینیان فراهم کرده است.»

طبق آنچه در وب‌سایت USAID آمده این سازمان سال گذشته 33.7 میلیون دلار در ارمنستان هزینه کرده است. بیش از نیمی از این بودجه برای پروژه‌های دولتی و برای تقویت آنچه «جامعه مدنی» خوانده شده هزینه شده است.

وزارت خارجه آمریکا اخیراً به یک اندیشکده تحت حمایت مالی USAID نزدیک به 30 هزار دلار پرداخت کرده است. واشنگتن گفته این بودجه برای «روشنگری درباره کارزارهای تخریب رسانه‌ای در ارمنستان» و آموزش مقابله با «پروپاگاندا» به روزنامه‌نگاران ارمنی هزینه خواهد شد. 70 هزار دلار دیگر هم برای تقویت نقش رسانه‌های دولتی آمریکا در تلویزیون ارمنستان و 25000 دلار برای حمایت از «برنامه‌های LGBT» اختصاص داده شده است.

علاوه بر این، طبق آنچه در وب‌سایت قراردادهای دولت آمریکا آمده وزارت خارجه آمریکا قصد دارد یک مشاور حقوقی را برای بازنویسی قوانین کار در ارمنستان استخدام کند. واشنگتن به علاوه قصد دارد 1.5 میلیون دلار برای آنچه «برنامه‌های مبارزه با فساد» خوانده شده هزینه کند.

الماسیان معتقد است آمریکا به سه دلیل از پاشینیان حمایت می‌کند: «یکی، به این دلیل که او اطلاعی از مسائل ژئوپلیتیک ندارد، دوم، به این دلیل که او ضد روسیه است، و سوم به این دلیل که خود پاشینیان قبل از به قدرت رسیدن بارها استدلال کرده است که حاضر است در ازای ادغام در "جامعه بین‌المللی" از آرتساخ [قره باغ] دست بکشد.»

به نظر می‌رسد پاشینیان هم در سوی دیگر این ماجرا دِین خود را به مجموعه غرب و به ویژه آمریکا ادا کرده است. با آنکه ایروان جزو اقمار شوروی سابق و از اعضای ائتلاف نظامی تحت رهبری روسیه به نام «سازمان پیمان امنیت جمعی» است پاشینیان اخیراً اقدام به برگزاری رزمایش نظامی با نیروهای آمریکا کرده، برای اوکراین پول ارسال نموده و بعد از صدور قرار تعقیب علیه پوتین در دیوان کیفری بین‌المللی در لاهه به این دادگاه پیوسته است.

همچنین پاشینیان سال جاری میلادی از امضای بیانیه مشترک سازمان پیمان امنیت جمعی در پایان نشست این ائتلاف نظامی در ایروان خودداری کرد. وی آن زمان اعلام کرد که این سند یک ارزیابی سیاسی روشن برای محکوم کردن تهاجم‌های جمهوری آذربایجان به خاک ارمنستان را ارائه نمی‌دهد.

پاشینیان، مضاف بر این، از نیروهای حافظ صلح روسی به دلیل عدم حمایت از ارامنه در منطقه قره‌باغ کوهستانی انتقاد کرده، در همان حال که خودش تعلق این منطقه به جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخته است. 

نخست‌وزیر ارمنستان معتقد است که نیروهای صلح‌بان روسیه پس از استقرار در قره باغ در جلوگیری از افزایش تنش‌ها و بازنگه داشتن گذرگاه لاچین که ارمنستان را به قره باغ متصل می‌کند، ناتوان بودند. نیروهای باکو با وجود حضور صلحبانان روسیه در آن منطقه، گذرگاه لاچین را مسدود کردند. این مسیر در حال حاضر حتی به روی خودروهای باری بسته است و به گفته مقام‌های ارمنی منجر به کمبود غذا و دارو در این منطقه شده است.

پاشینیان چند روز پیش در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی ریپابلیکا اعلام کرد که سیاست کشورش مبنی بر اتکای بسیار زیاد به روسیه برای تضمین امنیت خود یک اشتباه راهبردی است زیرا مسکو قادر به انجام آن در یک منطقه گسترده نیست.

اهداف راهبردی آمریکا در منطقه قفقاز جنوبی

منطقه قفقاز در یک محدوده استراتژیک از جهان قرار گرفته و پل ارتباطی بین اروپا، آسیا و غرب آسیا به شمار می‌رود و از موقعیت ژئواستراتژیکی خاصی برخوردار است.  از سوی دیگر، کشف منابع سرشار انرژی در این منطقه بعد از دوران جنگ سرد نگاه قدرت‌های بزرگ از جمله آمریکا را به این منطه معطوف کرده است.

علاوه بر این عوامل، نزدیکی این منطقه به دریای خزر و «خارج نزدیک» روسیه از جمله عواملی است که باعث می‌شود این منطقه برای غرب و آمریکا حائز اهمیت ویژه‌‌ای باشد.

نخستین هدف آمریکایی‌ها از حضور فعال در مناقشات منطقه قفقاز گسترش دامنه نفوذ ناتو در این منطقه است. پیمان آتلانتیک شمالی پس از حضور در گرجستان به دنبال ایجاد جای پا در باکو و ایروان است.

با آنکه هیچ‌یک از کشورهای حوزه قفقاز جنوبی عضو ناتو نیستند آمریکا در سال‌های گذشته تلاش کرده همکاری‌های خود با این کشورها را از طریق طرح‌هایی مانند «برنامه شراکت ناتو برای صلح» تقویت کند.

 دومین هدف آمریکا از حضور در منطقه قفقاز تکمیل کریدور انرژی از دریای خزر به سمت جنوب اروپا است. قفقاز جنوبی از نظر استراتژیک به عنوان یک مسیر ترانزیتی برای انتقال نفت و گاز از منطقه دریای خزر به بازارهای جهانی قرار دارد. ایالات متحده به عنوان مصرف کننده اصلی منابع انرژی اهمیت نفوذ در منطقه قفقاز جنوبی را درک کرده است. 

اما یکی دیگر از اهداف آمریکا در قفقاز نزدیک شدن به مرزهای روسیه و احتمالاً اعمال فشار بیشتر به مسکو است. دولت بایدن تلاش می کند تا همزمان با درگیری روسیه در جنگ اوکراین در جبهه های مختلف نیز مسکو را هدف قرار دهد و یکی از این اهداف منطقه قفقاز نزدیک مرزهای روسیه است.

گسترش نفوذ آمریکا در قفقاز و آسیای میانه منافع آمریکا را در این مناطق تامین خواهد کرد؛ بنابراین دولت بایدن در پوشش حمایت از دموکراسی و کمک به دولت‌های این منطقه، راهبرد بی‌ثبات‌سازی در امور داخلی برخی کشورهای این منطقه را دنبال می‌کند.

در مجموع می‌توان گفت رویکرد آمریکا در منطقه قفقاز نه حل بحران بلکه دامن زدن به تنش‌ها و بحران‌ها است تا از این طریق بتواند اهرم جدیدی برای اعمال فشار به روسیه فراهم آورد.  

انتهای پیام/