اهداف ترکیبی سیاست خارجی ترکیه در عراق؛ سفری که هماهنگی آن طولانی شده است- بخش ۱

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، طی سالیان گذشته، اهمیت عراق در سیاست خارجی ترکیه، روز به روز اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در آستانه سفر قریب الوقوع رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به بغداد، یک بار دیگر توجه کارشناسان و مفسرین سیاسی ترکیه، به این موضوع معطوف شده که آنکارا در عراق، اهداف ترکیبی مهمی دارد و توانسته سود کلانی به جیب بزند.

علاوه بر حوزه های سیاسی و امنیتی، منافع اقتصادی عراق برای فعالان بازار صادرات ترکیه بسیار مهم است. در یک بازه زمانی 10 ساله و پس از نابودی داعش و دیگر گروه های تروریستی در عراق، تجار و کارشناسان بازاریابی ترکیه، توانسته اند در اغلب استان های جنوب و شمال عراق، یک بازار بزرگ برای مصرف کالا پیدا کنند.

به این ترتیب، در لیست کشورهای مهم مقصد صادرات کالای ترک، عراق ظرف چند سال از پله دوازدهم به پله ششم رسیده است. پس از آن که مولود چاووش اوغلو وزیر اسبق امور خارجه ترکیه، جای خود را به هاکان فیدان داد، بسیاری از اندیشکده های ترکیه، به این موضوع اشاره کردند که یکی از مهمترین حوزه های ماموریتی فیدان، توسعه روابط با عراق است و او ماموریت دارد که اهداف ترکیه در عراق را به طور همزمان در چند حوزه استراتژیک و مهم پیش ببرد.

با وجود افزایش میزان صادرات کالا از ترکیه به عراق، چنین نیست که بین آنکارا و بغداد، هیچ چالش خاصی وجود نداشته باشد. با وجود سود سرشار بازار عراق برای ترکیه، این کشور در حوزه های آبی، امنیتی و انرژی دست به اقداماتی زده که به منافع عراق لطمه زده و در مورد تحلیل و ارزیابی این موضوعات، اختلافاتی بین عراق و ترکیه در جریان است.

 هر ماه 1 میلیارد دلار صادرات ترکیه به عراق

صادرات کالا از چندین استان ترکیه به بازارهای عراق همچنان ادامه دارد. خالد آجار رئیس هیئت روابط اقتصادی خارجی ترکیه و عراق، در مورد میزان صادرات ترکیه به عراق در 6 ماهه نخست سال 2023 میلادی گفته است: «روابط دو کشور روز به روز در حال بهبود است و افزایش ارقام صادرات ادامه دارد. ما در 6 ماه، توانستیم 5.6 میلیارد دلار کالا به عراق بفرستیم که تقریباً به ازای هر ماه 1 میلیارد دلار است، اما پیش بینی می کنیم در نیمه دوم سال، این رقم بالاتر برود. دلیلی ندارد در فضایی که روابط سیاسی و تجاری دو کشور روز به روز بهتر می ‌شود، صادرات ما افزایش پیدا نکند. عراق بازار مهم و بزرگی برای کشور ما است. استان هایی که بیشترین صادرات را به عراق دارند عبارتند از: استانبول، غازی عنتاب، ماردین، مرسین و آنکارا».

هم اکنون بخش مهمی از بازار محصولات غذایی، پوشاک، مصالح ساختمانی، مبلمان و لوازم خانگی عراق در دست شرکت های ترکیه است و علاوه بر این، در اغلب حوزه های عمرانی، راه و ساختمان، مخابرات، برق، بیمارستان و تاسیس مراکز فروش، پیمانکاران ترک در عراق مشغول فعالیت هستند و از مجموع 42 شرکت پیمانکاری بزرگ ترکیه، 35 شرکت در عراق مشغول کار و فعالیت هستند.

سفری که هماهنگی آن طولانی است

طی هفته های اخیر، گفتگوهای بسیاری برای هماهنگی سفر اردوغان به عراق انجام شده است. اما ظاهراً برخی چالش ها، نیاز به ارزیابی و چانه زنی بیشتری دارد.

قرار است در سفر اردوغان به عراق، چنین موضوعات مهمی مورد بحث و مذاکره قرار بگیرد:

1.یافتن راهکارهایی برای حل مشکل آب و اصلاح سیاست های غلط ترکیه در برابر عراق.

2.بحث بر سر بالا بردن میزان صادرات ترکیه به عراق و حل مشکلات گمرکی و گذرگاه های مرزی.

3.تعامل عراق و ترکیه در مورد پرونده جاده توسعه و اتصال عراق به مدیترانه از طریق بندر مرسین ترکیه.

4.تعامل و هماهنگی امنیتی درباره مقابله نظامی با پ.ک.ک

5.نگرش ترکیه به نفت و گاز عراق.

"سربست فرحان سندی" از تحلیلگران ایندیپندنت نوشته است: «قرار است اردوغان برای اولین بار به عنوان رئیس جمهور به عراق سفر کند. او در سال 2008 و 2011 به عنوان نخست وزیر به بغداد و اربیل رفته بود. فراهم آوردن مقدمات سفر اردوغان به عراق، با برخی موانع سیاسی روبرو شده است. با آن که شیاع السودانی در 25 ژوئیه با سفیر ترکیه در بغداد دیدار کرد و سفر آتی اردوغان به بغداد مورد بحث قرار گرفت، اما چالش هایی وجود داشته که منجر به تغییر تاریخ سفر شده است. رئیس جمهور عبداللطیف رشید نیز در 27 ژوئیه میزبان سفیر ترکیه بود، اما از سفر اردوغان سخنی به میان نیاورد. دیگر بر کسی پوشیده نیست که چندین مشکل اساسی حل نشده بین آنکارا و بغداد وجود دارد. به عنوان مثال موضوع آب و همچنین موضوع چند و چون مبارزه ترکیه با پ.ک.ک، از چالش های مهم است».

هاکان فیدان و پرونده عراق

هاکان فیدان که 13 سال به عنوان رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه فعالیت کرده، شناخت عمیقی از عراق دارد و حالا او مامور شده که با توجه به سوابق طولانی خود، نقشه راهی ارائه دهد که بر اساس آن، توسعه روابط عراق و ترکیه آسان تر شود.

پس از پیروزی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در انتخابات سراسری ترکیه در ماه می 2023، سیاست خارجی ترکیه در عراق این پتانسیل را دارد که در زمان وزیر امور خارجه جدید، هاکان فیدان، در جهتی متفاوت تغییر کند.

در یکی از گزارش های جدید انستیتوی واشنگتن، به روابط آنکارا – بغداد پرداخته شده و نقش هاکان فیدان در این پرونده برجسته شده است.

در این گزارش آمده است: «هاکان فیدان مامور شده که به عنوان وزیر امور خارجه، تغییرات فوری و چالش های جدید را در طراحی سیاست ترکیه در قبال عراق دنبال کند. او در مقام رئیس سرویس اطلاعاتی، هم برای مذاکره با پ.ک.ک و هم برای مبارزه با این گروه، ناچار شد شناخت عمیقی از عراق پیدا کند. در این راستا، ارتباطات عمیقی با محافل اجرایی و بوروکراسی عراق برقرار کرده و موفق شده بین بازیگران و نهادهای مختلف عراقی پل ایجاد کند. فیدان روابط نزدیکی با رهبران سیاسی سنی و کُرد ایجاد کرده و روابط خوبی با فالح الفیاض دارد و حالا هم با دولت سودانی روابط بسیاری دارد. با توجه به این پیشینه، فیدان بازیگر مهمی است که از طریق آن اردوغان می تواند در مورد دخالت ترکیه در عراق در موضوعات مختلف تجدید نظر کند. اگرچه انتصاب فیدان قطعاً نشان دهنده تغییر به سمت سیاست‌ های امنیتی بیشتر برای ترکیه است، وزیر جدید باید بین روابط سیاسی، منافع اقتصادی و انرژی، نگرانی‌ های زیست‌ محیطی و عملیات نظامی ترکیه در عراق تعادل برقرار کند».

فیراس الیاس تحلیلگر عراقی در مقاله ای که برای موسسه «منتدى فکرة» نوشته، ماموریت های هاکان فیدان در توسعه روابط آنکارا – بغداد را به این شیوه دسته بندی کرده است:

1.استفاده از امتیاز تجارب پیشین در پل سازی و شبکه سازی روابط سیاسی و امنیتی فیدان در مسیر توسعه روابط سیاسی – اقتصادی در دوران فعلی.

2.مدیریت مذاکرات حساس ترکیه و عراق در حوزه انرژی و تلاش برای تثبیت منافع ترکیه در حوزه نفت و گاز عراق.

3. گسترش نفوذ سیاسی و امنیتی در شمال عراق و هماهنگی سیاسی برای تداوم دقیق حملات گسترده به پ.ک.ک در مناطق مختلف اقلیم کردستان و همچنین در سنجار و مناطق دیگر.

در بخش بعدی گزارش، به چالش ها و اختلافات ترکیه با دو حزب اقلیم کردستان عراق اشاره کرده و به دورنمای روابط ترکیه و عراق خواهیم پرداخت.

ادامه دارد...

انتهای پیام/