اقتصاد ترکیه در انتظار بازگشت مهمت شمشک

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم،ترکیه رفته رفته به روز انتخابات نزدیک می شود و حزب حاکم، به دنبال آن است تا برای پیروزی در انتخابات، سامانی به اقتصاد بحران زده این کشور بدهد. اما به گواه تحلیلگران اقتصادی، برای تحقق چنین هدفی دیر شده و آخرین تیر اردوغان برای استفاده از توانمندی های یک اقتصاددان برجسته و دستیابی به فرمول جادویی گذر از بحران، به سنگ خورده است.

قبلاً و در جریان بحران اقتصادی سال 1999 میلادی، بلنت اجویت نخست وزیر وقت ترکیه، یک اقتصاددان ترکیه ای مقیم آمریکا را به کشور دعوت کرد تا اقتصاد را نجات دهد. او فردی به نام کمال درویش بود که سوابق درخشانی در صندوق بین المللی پول و بانک جهانی داشت و پس از بازگشت به ترکیه توانست ظرف دو سال، اقتصاد کشورش را سامان دهد و آن را از بحران خارج کند.

اما دعوای سیاسی کمال درویش در مقام وزیر اقتصاد با دولت باغچلی شریک بلنت اجویت در دولت ائتلافی، موجب شد که درویش از کابینه بیرون برود و پس از یک فعالیت کوتاه نمایندگی پارلمان، دوباره به آمریکا بازگردد. حالا ظاهراً همین اتفاق برای اقتصاددان دیگری در حال تکرار شدن است.

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه دو هفته پیش، برای دومین بار در سال جاری میلادی، با مهمت شمشک اقتصاددان تحلیل گر مالی مقیم نیویورک دیدار کرد. او در این دیدار از شمشک خواست به کشورش بازگردد و با اختیارات ویژه، سکان اقتصاد را در دست بگیرد.

ابراهیم کیراس از تحلیلگران مشهور اقتصادی ترکیه درباره اهمیت دیدار اردوغان و شمشک نوشته است: «لشکری از خبرنگاران را دعوت کرده بودند تا مهمت شمشک را به مردم نشان دهند و به آنها بگویند که او به ترکیه بازگشته و اقتصاد را نجات می دهد. اما شمشک، مودبانه درخواست رئیس جمهور را رد کرد و از درِ پشتی کاخ ریاست جمهوری بیرون رفت».

خبرگزاری رویترز، احتمال بازگشت مهمت شمشک به ترکیه و همکاری او با اردوغان را به عنوان یک خبر اقتصادی مهم قلمداد کرد و تونچ شاطر اوغلو از تحلیلگران بازار بورس استانبول اعلام کرده که شایعه بازگشت شمشک، بورس را به مدت 4 ساعت متلاطم کرده است.

خانم خنده فرات از روزنامه نگاران نزدیک به اردوغان نیز اعلام کرده که شمشک در دیدار با اردوغان قول داده که از همکاری با تیم اقتصادی دولت، کوتاهی نمی کند و هر کاری که از دستش بربیاید، انجام می دهد. اما پیام خود مهمت شمشک، چیز دیگری می گوید. او گفته است: «خوشحالم که با جناب رئیس جمهور دیدار کردم. به خاطر مشغولیت در بازار بورس، کارهای نیمه تمام زیادی دارم و واقعاً نمی توانم رهایشان کنم. اما اگر برای کشورم کمکی از دستم بربیاید، دورادور انجام خواهم داد».

اما مهمت شمشک کیست که خبر احتمال بازگشت او به ترکیه تا این اندازه جنجال برانگیز و عجیب است؟ چرا فردی که تا دیروز وزیر اقتصاد ترکیه و از مهمترین آدم های تیم اردوغان بوده و به آمریکا رفته، حالا باید دوباره به ترکیه بازگردد و خبر بازگشت او بازار بورس را متلاطم کند؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات، اول باید بیوگرافی مختصری از شمشک را بیان کنیم.

شمشک، از روستاهای کردستان تا آنکارا، لندن و نیویورک

مهمت شمشک تمام کودکی و بخشی از نوجوانی خود را در دو روستا در شهرهای کردنشین ماردین و باتمان ترکیه گذراند. او فرزند یک خانواده پرجمعیت و فقیر روستایی بود. اما به عنوان یک دانش آموز زرنگ، مقطع دبیرستان را با نمرات درخشان به پایان رساند و در دانشگاه آنکارا در رشته اقتصاد تحصیل کرد. شمشک مدرک کارشناسی ارشد را در انگلستان دریافت کرد و پس از بازگشت به آنکارا، به عنوان مشاور مالی با چند بانک همکاری کرد. سپس از سال 1993 تا 1997 به مدت 4 سال به عنوان کارشناس اقتصادی در سفارت آمریکا در آنکارا همکاری کرد. این همان دورانی بود که باعث معرفی شمشک به بانک های آمریکایی شد. او در سال 1997 به نیویورک رفت و خیلی زود به عنوان تحلیل گر بورس وال استریت شهرت یافت. سپس با چند بانک روسی، آلمانی و اروپایی دیگر همکاری کرد و در بازگشت به ترکیه، نامزد احراز پست ریاست بانک مرکزی شد. اما احمد نجدت سزر رئیس جمهور وقت با این پیشنهاد مخالفت کرد.

تیم علی باباجان و عبدالله گل، سرانجام مهمت شمشک را راضی کردند تا درآمدهای چند میلیون دلاری خود را در بورس نیویورک رها کند و به ترکیه باز گردد.

شمشک در بازگشت به ترکیه، به عنوان نماینده حزب عدالت و توسعه از حوزه انتخابیه باتمان به پارلمان راه یافت و اردوغان اجازه داد که او سخنرانی ها و تبلیغات خود را به زبان کُردی انجام دهد و عملاً به برند کُردزبان حزب حاکم تبدیل شود. مهمت شمشک به مدت 8 سال به عنوان وزیر اقتصاد و معاون نخست وزیر فعالیت کرد و دوران مسئولیت او به عنوان دورانی شناخته می شود که ترکیه در نظم و شفافیت مالی، خودداری از ریخت و پاش های بی حساب و کتاب نهادهای دولتی و جذب سرمایه گذاران خارجی، موفقیت بی سابقه ای کسب کرد.

شمشک به عنوان یک اقتصاددان ارتدوکس شناخته می شود. یعنی اقتصاددان نهادگرا و پایبند به اصول مالی و نظم کلاسیک. او نیز در سال 2018 میلادی همچون علی باباجان و بسیاری دیگر از قدیمی های آکپارتی، از تکروی های اردوغان به ستوه آمد و از دخالت های بیجا و خطرناک داماد ارشد رئیس جمهور یعنی برات آلبایراک گلایه کرد. اما گلایه هایش بی نتیجه بود و ناچار شد ترکیه را به مقصد آمریکا ترک کند. زمانی که مهمت شمشک از دولت جدا شد، اردوغان درباره او گفته بود: «برخی از همکاران ما، مرتباً درباره خطرات فراز و نشیب بازار ارز صحبت می کنند. این بازار ارز بخورد توی سرتان! بگذارید ما این مسیر را با آدم هایی ادامه دهیم که دیدگاه های ما را قبول دارند.»

اردوغان پس از این جبهه گیری صریح، داماد خود را از وزارت انرژی و منابع طبیعی به وزارت اقتصاد منتقل کرد و سکان خزانه داری کشور را به او سپرد.

داماد رئیس جمهور ترکیه، برای کنترل قیمت ارز، در یک بازه زمانی یک و نیم ساله، 128 میلیارد دلار از منابع ارزی کشور را چمدان چمدان به بازار فرستاد تا دلار در حد 6 لیره باقی بماند. اما این مُسکن موقتی باعث نابودی منابع ارزی ترکیه شد و حالا هر دلار در ترکیه 21 لیره می ارزد! اگر چه ندانم کاری آلبایراک، باعث استعفا و به عبارتی دیگر موجب برکناری او شد اما پیامدهای آن دوران، بحران عمیقی را رقم زده که هنوز هم دولت و حزب حاکم ترکیه درگیر آن هستند.

حالا اردوغان قصد دارد شمشک را بازگرداند. اما شواهد نشان می دهد او جای دیگری زنبیل گذاشته است. شمشک چند روز پیش، کلیپ انتخاباتی کمال کلیچدار اوغلو را پسندید و با توجه به رفاقت قدیمی شمشک با عبدالله گل و علی باباجان، انتظار می رود در صورت شکست اردوغان، شمشک نیز یکی از افراد تیم اقتصادی دولت آتی باشد.

در پایان باید گفت، به گواه بسیاری از ناظران سیاسی، در انتخابات پیش رو، مهمترین رقیب اردوغان، بحران اقتصادی حاکم بر ترکیه است. تحلیلگران می گویند، اردوغان نه از کمال کلیچدار اوغلو، بلکه از تورم و بحران اقتصادی شکست خواهد خورد و این همان شرایطی است که خود او اصلی ترین عامل شکل گیری آن بوده و با تصمیمات دفعتی و غیرمنطقی، ثبات و آرامش را از بازار ترکیه گرفته است.

انتهای پیام/