روزنامه‌های ترکیه در برابر بحران اقتصادی؛ کاهش ۵۱ درصدی تیراژ

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بحران اقتصادی در ترکیه، هر چند وقت یک بار، یکی از بخش های زندگی در این کشور را هدف می گیرد. در دو سال گذشته، در حوزه مسکن، سوخت، غذا، پوشاک و دارو، تورم به اوج رسید. حالا ظاهراً نوبت به بخش صنایع چاپ کتاب و مطبوعات رسیده است.

جالب اینجاست که کتابخوانی هنوز هم در ترکیه از رونق نیفتاده اما افزایش قیمت تک فروشی، موجب شده فروش روزنامه ها به شکل چشمگیری کاهش پیدا کند.

آمار و اطلاعات رسمی نشان می دهد که شمارگان یا تیراژ روزنامه ها در ترکیه  به سرعت پایین آمده و میانگین تیراژ روزنامه های سراسری به زیر 2 میلیون نسخه در روز کاهش یافته است.

در این گزارش، تلاش می کنیم به وضعیت روزنامه، روزنامه خوانی و روزنامه داری در ترکیه بپردازیم و به مهمترین آسیب ها و مشکلات اشاره کنیم.

کاهش 51 درصدی تیراژ روزنامه های ترکیه

آمارها نشان داده که تیراژ روزنامه های سراسری ترکیه  طی 5 سال گذشته مجموعاً 45 درصد کاهش داشته است. این در حالی است که 10 سال پیش در ترکیه، روزانه 4 میلیون و 717 هزار نسخه روزنامه از زیر چاپ در می آمد و بر روی پیشخان می رفت. همچنین تعداد کارکنان شاغل در بخش انتشارات روزنامه و مجلات در 9 سال گذشته 51 درصد کاهش یافته است.

مجموع تیراژ سالانه روزنامه ها و مجلات منتشر شده در سال 2021، 925 میلیون و 56 هزار نسخه بوده که این مقدار در سال 2011 میلادی 2 میلیارد و 130 میلیون نسخه در سال بود. تعداد روزنامه های فعال در ترکیه، مجموعاً 2 هزار و 71 روزنامه است که تنها 145 روزنامه در سطح سراسری منتشر می شود. بر این اساس تعداد روزنامه ها در 10 سال گذشته 29 درصد کاهش داشته است.

حالا چند سالی است که روزنامه های تحت امر حزب عدالت و توسعه، محبوبیت خود را از دست داده اند و روزنامه سوزجو از مهمترین تریبون های کمالیست ها و منتقدین اردوغان، پرتیراژترین روزنامه ترکیه است.

گفته می شود این روزنامه هر روز چهارصد هزار نسخه می فروشد که برای وضعیت کنونی ترکیه رقم بالایی است. بد نیست بدانید در دوران ماه عسل آکپارتی و شبکه فتح الله گولن، مهمترین روزنامه شاگردان گولن یعنی روزنامه زمان، هر روز یک میلیون نسخه بر روی پیشخوان ها می فرستاد.

قدیمی ترین روزنامه های ترکیه

اولین روزنامه رسمی امپراتوری عثمانی به نام «تقویم وقایع» در 5 نوامبر 1831 میلادی منتشر شد و به درخواست سلطان محمود دوم پادشاه وقت عثمانی با نام Le Moniteur Ottoman به زبان فرانسه نیز ترجمه شد. _{(نخستین روزنامه ایران به نام کاغذ اخبار در 25 محرم 1253 قمری مطابق با 1 می 1837 میلادی در دوران محمدشاه قاجار توسط میرزا صالح شیرازی در تهران منتشر شد.)}

در سال 1840 میلادی نیز جریده حوادث در استانبول منتشر شد و از همان آغاز، جریده خوانی یا روزنامه خوانی، به عنوان یک عمل منورالفکرانه بین اشراف، نظامیان و تجار، محبوبیت یافت. البته در آن دوران، روزنامه ها در سرزمین ترکیه کنونی، با الفبای عربی ترکی عثمانی چاپ می شد، اما پس از انحلال خلافت و تاسیس نظام جمهوری ترکیه در سال 1923 میلادی، کل جراید ترکیه به الفبای لاتینی ترکی استانبولی منتشر شدند.

بسیاری از روزنامه های فعلی ترکیه نیز تاریخی دور و دراز دارند. مثلاً آکشام، در سال 1918 میلادی آغاز به کار کرده و هنوز هم منتشر می شود. روزنامه جمهوریت همسن نظام جمهوری است و سال آینده میلادی صد ساله می شود، ملیت سال 1926 بر روی پیشخوان رفت و حریت نیز در سال 1948 میلادی تاسیس شده است.

روزنامه یا اسکناس؟

صنعت روزنامه نگاری در ترکیه، صنعتی بسیار پول ساز بود. در نیمه دوم قرن بیستم در ترکیه، روزنامه داری، هم برای رجال سیاسی و هم برای بزرگان علمی این حوزه، نان و آب بسیاری داشت. چرا که روزنامه ها از محل تک فروشی درآمد هنگفتی داشتند و غالباً در دو نوبت صبح و عصر، پول پارو می کردند. به موازات آن، آگهی های تبلیغاتی هم ثروت افزا بود و از همه اینها گذشته، روزنامه ها با انتشار کتاب های موسوم به آنسکلوپیدیا یا همان دایره المعارف، درآمدهای کلانی داشتند. به نحوی که خاندان مشهور آیدین دوغان از ثروتمندترین خانواده های ترکیه، با دایره المعارف فروشی به سرمایه و ثروتی عجیب دست یافتند و جای خود را در میان خانواده های قدیمی تاجر و سرمایه دار باز کردند.

با توجه به درآمد کلان روزنامه ها، خود روزنامه نگاری نیز شغل معتبر و پردرآمدی بود و ستون نویس ها یا به قول ترک ها «گوشه نویس» جماعت، به گروهی از اثرگذارترین چهره های سیاسی و اجتماعی تبدیل شدند. صد البته در کنار همه اینها، حبس و تهدید و ترور هم در میان بود و کم نیستند روزنامه نگارانی که قربانی کشمکش های داخلی شدند.

روزنامه چند؟

زمانی 1 لیره ترکیه برای خودش ارج  و قربی داشت و قیمت یک روزنامه، نهایتاً بین 10 تا پنجاه قوروش بود، یعنی همان نیم لیره. اما حالا از این خبرها نیست. لیره بخش مهمی از ارزش خود را از دست داده و حالا اغلب روزنامه های آنکارا، با قیمت 3 لیره روی پیشخوان می روند. البته هنوز هم 3 لیره پول زیادی نیست و کافیست این رقم را با قیمت های زیر مقایسه کنیم:

1 نخ سیگار مشهور آمریکایی 3 لیره (عامدانه به نام مارک سیگار اشاره نمی کنیم).

1 بطری آب معدنی 1 لیتری 5 لیره.

1 بطری 1 لیتری نوشابه مشهور 17 لیره.

1 قوطی فلزی نوشابه 250 میلی لیتری مشهور 12 لیره.

1 قرص نان معمولی 220 گرمی 5 لیره.

1 عدد سیمیت (نان سنتی تیوپ مانند کنجدی) 5 لیره.

1 عدد مداد سیاه 3 لیره.

 حالا در ترکیه، علاوه بر مشکل اقتصادی و گرانی کاغذ و دیگر ملزومات چاپ، فضای مجازی هم به یکی از رقبای مهم روزنامه های کاغذی تبدیل شده است. با این تفاوت که در این کشور، بازار روزنامه های دیجیتالی گرم است و صدهاهزار نفر از مردم ترکیه، حاضرند برای دریافت روزانه روزنامه بر روی گوشی موبایل یا کامپیوتر خود، آبونمان ثابت بپردازند که بین 25 تا 35 لیره در ماه هزینه دارد. ذکر این نکته نیز ضروری است که در ترکیه، چیزی به نام تعطیلی جراید نداریم، حتی روزهای شنبه و یکشنبه نیز، روزنامه چاپ می شود و اغلب روزنامه های ترکیه، برای جذب مشتری، 4 صفحه جدول و سرگرمی چاپ می کنند.

علاوه بر مشکلات اقتصادی، دو معضل عمده دیگر نیز بر سر راه روزنامه های مستقل ترکیه وجود دارد:

الف) دولت برامده از حزب عدالت و توسعه در حواله دادن تبلیغ و آگهی تجاری به روزنامه ها، هوای جراید نزدیک به حزب حاکم را دارد.

ب) تیم حقوقی رئیس جمهور ترکیه، تاکنون علیه ده ها روزنامه نگار ترکیه اقامه دعوی کرده و حتی روزنامه های منتتقد دوآتشه نیز همچون گذشته، حاضر نیستند به راحتی در مورد اردوغان و کابینه او مطلب بنویسند.

 در پایان باید گفت، روزنامه نگاری در ترکیه، در شرایط فعلی روزگار سختی را پشت سر می گذارد. اما چنین پیش بینی می شود که پس از برگزاری انتخابات سال 2023 میلادی، میدان کار و فعالیت برای روزنامه ها مساعدتر شود.

انتهای پیام/