چند نکته درباره عملیات احتمالی ترکیه علیه سوریه؛ مشوق ها و سرعت گیرهای آنکارا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، اوایل خرداد ماه بود که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در سخنانی اظهار داشت: ترکیه عملیات نظامی جدید خود را برای ایجاد مناطق امن در عمق 30 کیلومتری (شمال سوریه) آغاز خواهد کرد. مناطقی که از سمت آن به ترکیه و مناطق امن حمله می‌شود، در اولویت این عملیات‌ نظامی قرار دارد.

پیش از این رئیس جمهور، وزیر خارجه و وزیر کشور ترکیه طی ماههای اخیر بارها از لزوم ایجاد منطقه امن در شمال سوریه برای ساخت خانه برای آوارگان سوری و انتقال مهاجران سوری از ترکیه به این مناطق سخن گفته بودند.

پس از این سخنان، هر روز شاهد اظهار نظر یک مقام رسمی نظامی یا سیاسی ترکیه و یا تحلیل های مختلف از سوی رسانه ها و کارشناسان این کشور هستیم که فصل مشترک آنها گویی یک موضوع است: آماده سازی اذهان عمومی برای لشکر کشی جدید و اشغال مناطقی دیگر از خاک سوریه.

در این خصوص اما طی یک ماه گذشته چند موضوع به صورت کلیدی مورد توجه قرار گرفته که بر نوع عملیات یا تاریخ آن تاثیر گذار است که از جمله این موارد می توان وضعیت داخلی ترکیه و نیز موضع گیری کشورها و نهادهای مهم تاثیر گذار بر سیاست و اقتصاد ترکیه یا بازیگران مهم در سوریه اشاره کرد.

الف) وضعیت داخلی ترکیه

طی دو سال گذشته و بخصوص ماههای اخیر، ترکیه در حوزه اقتصادی با سختترین شرایط خود طی 25 سال گذشته دست و پنجه نرم می کند به گونه ای که نرخ رسمی تورم منتشر شده از سوی مرکز آمار این کشور، 70 درصد اعلام شده و این در حالیست که نهادهای مستقل ارائه آمار، این رقم را بیش از 150 درصد عنوان کرده اند و کارشناسان نیز با توجه به قیمتهای بازار، این آمار را بین 200 تا 300 درصد اعلام کرده اند.

این موضوع می تواند تاثیر عمیقی بر عملیات جدید نظامی ترکیه، هم از نظر سلبی و هم ایجابی داشته باشد. از نظر سلبی باید گفت که وضعیت وخیم اقتصادی ترکیه باعث نارضایتی عمومی شده و لشکر کشی جدید نیز نیازمند تزریق مالی زیادی است که همین موضوع ممکن است بر پیکره اقتصاد ضربه خورده ترکیه ضربه ای جدید وارد کند و نارضایتی عمومی را نسبت به حزب حاکم افزایش دهد.

از نگاه ایجابی نیز برخی کشورها در طول تاریخ برای فرافکنی مشکلاتشان و نیز ایجاد اتحادی که به واسطه مسائل مختلف در درون کشور از بین رفته، دست به اقدامات محیرالعقول همچون لشکر کشی به یک کشور همسایه می کنند که ممکن است این موضوع در خصوص ترکیه اردوغان نیز صادق باشد.

پس می توان وضعیت اقتصادی شکننده ترکیه و نارضایتی عمومی را یک شمشیر دو لبه نامید.

ب) عوامل تاثیر گذار خارجی

- جنگ اوکراین و سرشلوغی روسیه: روسیه از بازیگران عمده سوریه طی سالهای گذشته بوده است و معمولاً طی 5 سال گذشته هر اقدامی که از سوی ترکیه در حوزه سوریه طی 7 سال گذشته(از زمان ورود روسیه به سوریه) انجام گرفته در هماهنگی نسبی با روسیه بوده است. بر این اساس موضع گیری روسیه در مقابل تحرکات ترکیه برای آنکارا بسیار اهمیت دارد.

با این وجود، طی 4 ماه گذشته، مسکو خود را درگیر جنگی سخت با اوکراین کرده که به نظر نمی رسد به زودی پایان یابد و این جنگ همه تمرکز پوتین را به خود مشغول کرده است. همین موضوع سبب شده که روسیه بخشی از نیروهای خود را از سوریه فراخوانده و به جبهه اوکراین منتقل کند. همین موضوع یکی از مشوق های اردوغان برای حمله به سوریه و محقق کردن رویای او برای ایجاد نوار حائل و منطقه امن در شمال سوریه کند.

البته در برخی مناطق مانند حسکه و قامشلی، نیروهای نظامی روس حضور داشته و اقداماتی همچون پروازهای نظامی در این مناطق را دنبال می کنند که پیامهایی برای طرف ترک دارد، اما به طور کلی می توان گفت که روسیه بنا به دلایلی نمی تواند یا قصد ندارد که به طور جدی مانع لشکر کشی ترکیه به سوریه شود زیرا: در حال حاضر که اکثر کشورهای غربی علیه روسیه شده اند و حتی این کشور را تحریم کرده اند، ترکیه یک راه تنفس برای روسیه شده و برخلاف بیشتر همسایگان غربی مسکو، حریم هوایی خود را به روی این کشور نبسته است.

همچنین در شرایطی که فنلاند و سوئد هم قصد پیوستن به ناتو را دارند، ظاهراً تنها ترکیه است که تاکنون مانع این اقدام شده و این برای روسیه مهم است.

- موضع ناتو: سازمان ناتو یا کشورهای غربی در گذشته علیه لشکر کشی های ترکیه به سوریه مواضعی اتخاذ کرده و حتی گاهی آنکارا را نیز تحریم کردند. اما در شرایط فعلی به دلیل اهرمی که در دست ترکیه است(فنلاند و سوئد) و نیز برای نزدیکتر نشدن ترکیه به روسیه شاید موضع سابق را نداشته باشند و در لشکر کشی جدید تنها نقش یک نظاره گر را ایفا کنند.

- موضع آمریکا: شاید تنها کشوری که تا حدودی در این خصوص واکنش محکمتری داشته آمریکا بوده که ترکیه را تهدید به تحریم نظامی کرده است.

در همین خصوص هفته گذشته بود که یک مقام وزارت دفاع آمریکا در مصاحبه با اسکای نیوز عربی گفت: دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا رسماً به دولت ترکیه در آنکارا اعلام کرده که هرگونه اقدامات توسعه طلبانه ارتش ترکیه در شمال سوریه به ویژه در  مناطق تل رفعت، منبج و عین عیسی نتایج خطرناکی بر روابط دوجانبه و منافع شهروندان بی‌گناه کُرد برجای خواهد گذاشت. کاخ سفید هیچ بعید نمی‌داند که در صورتی که آنکارا به این امر اقدام کند، کنگره تحریم‌های بیشتری را علیه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اعمال کند.

همین امر را می توان یکی از موارد تردید آنکارا برای لشکر کشی یا تعویق آن دانست. بخصوص در شرایطی که دلار نرخ بی سابقه 17 لیره را پشت سر گذاشته است.

- موضع ایران: ایران به عنوان کشوری که نقش مهمی در سوریه ایفا کرده رسماً با این لشکر کشی مخالفت کرده و آنکارا را دعوت به اجتناب از این کار کرده است. برخی رسانه ها از جمله المانیتور نیز گزارش داده اند که تهران یک هیئت نظامی-امنیتی به آنکارا فرستاده و به طرف ترک برای این عملیات هشدار داده است.

- موضع سوریه: دمشق در این خصوص دست به ابتکاری سیاسی ترکیبی زده و ضمن هشدار به ترکیه برای لشکر کشی، با طرفهای کرد نیز وارد مذاکره شده و به درخواست آنها برای ورود به این مناطق و حفاظت از آنها پاسخ مثبت داده که این امر علاوه بر افزایش ریسک درگیری مستقیم ارتش ترکیه با ارتش سوریه، بهانه این کشور برای فعال مایشا بودن کردها در شمال سوریه و در نتیجه لزوم خارج کردن آنها از منطقه را از آنکارا می گیرد.

نگاهی به موارد بالا نشان می دهد که قصد ترکیه برای لشکر کشی جدید به شمال سوریه، به واسطه ایجاد شرایط جدید منطقه ای و بین المللی(جنگ روسیه در اوکراین و عقب نشینی بخشی از نیروهایش از سوریه) پر رنگتر شده، اما به واسطه شرایط داخلی و اوضاع اقتصادی، دست اردوغان چندان باز نخواهد بود و همچنین پاسخ احتمالی دمشق و متحدان منطقه ای آن و نیز واشنگتن(احتمال تحریم های جدید)، شرایط ترکیه و اردوغان برای عملی کردن ایده توسعه طلبانه خود، پیچیده تر از لشکر کشی های گذشته شده است. هر چند اردوغان نشان داده که عادت به متعجب کردن دیگران و قرار دادن آنها در عمل انجام شده دارد.

گزارش از علی حیدری 

انتهای پیام/