«معجزه آبخیزداری»|مقابله با پدیده خشکیدگی جنگل های زاگرس با سامانه های سطوح آبگیر باران

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ امروزه یکی از چالش های زیست محیطی، پدیده خشکیدگی جنگل های جهان است که در بسیاری از مناطق دنیا به ویژه در مناطق نیمه خشک فراگرفته است و یک تکاپوی جهانی را برای مهار آن بر مبنای حفظ رطوبت خاک اکوسیستم های جنگلی فراهم آورده است. این تکاپو به دلیل پیامدهای زیانبار و غیرقابل جبران خشکیدگی جنگل ها است که تمامی بخش های محیط زیست، کشاورزی، منابع آب، اقتصادی اجتماعی و حتی سیاسی از تبعات آن مصون نخواهد بود. در شرایط طبیعی جنگل ها موجب تعدیل هوای پیرامون خود و افزایش بخار هوا شده که صعود آن موجب افزایش بارندگی می شود اما با روند فعلی تخریب جنگل ها کاهش بارش و افزایش ریزگردها در انعقاد و تراکم هسته های بارش اخلال وارد خواهد شد.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

پدیده خشکیدگی در جنگل های ایران به خصوص جنگل های زاگرس که 40 درصد آب کشور را تأمین می کند قابل مشاهده است؛ متاسفانه جنگل های زاگرس علاوه بر تخریب بر اثر عوامل انسانی با پدیده خشکیدگی ناشی از تغییرات اقلیمی و خشکسالی مواجه است. امروزه فشار بر روی منابع سرزمین بر اثر فعالیت های انسانی و تغییر کاربری و بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی موجب افزایش نیاز آبی باقی مانده جنگل ها و سایر گونه های گیاهی شده است. خشکیدگی جنگل های زاگرس بر اثر تنش ناشی از تغییرات اقلیمی علاوه بر اختلالات فیزیولوژیکی موجب فراوانی وقوع عوارض واسطه ای از جمله آفات و بیماری ها و آتش سوزی های متعدد شده است که نتیجه آن چیزی جز تخریب، فرسایش و تضعیف زادآوری نبوده است. این موضوع از دید ساکنین محلی مناطق جنگلی نیز مشهود بوده و آنها به تجربه دریافته اند که خشک شدن درختان بلوط این منطقه به ترتیب اهمیت معلول خشکسالی، آفات و بیماری و آتش سوزی و گردوغبار است.

نجات جنگل های زاگرس با آبخیزداری

سامانه های جمع آوری آب باران به ویژه بانکت های هلالی از جمله راهکارهای مناسب و کم هزینه برای مقابله با خشکیدگی و کم آبی و حفظ درختان ارزشمند جنگلی است. جمع آوری آب باران با استفاده از بانکت های هلالی در منطقه زاگرس که بخش زیادی از جنگل های بلوط بر روی آن پراکنش دارند، می تواند رطوبت را در محدوده ریشه درختان ذخیره و در فصل تابستان در اختیار آنها قرار دهد. بر اساس تحقیقات سطوح آبگیر باران تا 85 درصد بارش های رخ داده را در خاک ذخیره می کند. از سویی با توجه به برداشت بی رویه از آب زیرزمینی دشت ها و مخروط افکنه های پایین دست عرصه های جنگلی، تخلیه منابع آب زیرسطحی شدید بوده و علاوه بر کاهش سطح آب های زیرزمینی، موجب تشدید خشکیدگی نیز می شود که بهترین راهکار به کار گیری سامانه های سطوح آبگیر باران است که احداث این قبیل سطوح آبگیر باران در دامنه موجب تغذیه آب های زیرزمینی پایین دست جنگل های زاگرس نیز می شود. لذا می توان گفت استفاده از سطوح آبگیر باران مانند بانکت های هلالی شکل یکی از کم هزینه ترین و ساده ترین و در عین حال موثرترین روش های ذخیره رواناب در خاک و احیای جنگل های زاگرس و مقابله با پدیده خشکیدگی است.

الزامات موثر بودن سامانه های سطوح آبگیر باران در جنگل های زاگرس

موثر بودن سطوح آبگیر باران در ذخیره سازی و حفظ رطوبت خاک منوط به حذف هر نوع عاملی است که منجر به تشدید تبخیر و تعرق و برهم زدن ساختار خاک می گردد. در این باره محمود عرب خدری عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با اشاره به ضرورت اصلاح شخم در عرصه های جنگلی زاگرس می گوید: اصلاح شخم متداول فعلی در عرصه های جنگلی و دیمزارهای مجاور آنها که با گاوآهن برگردن دار انجام می گیرد، ضرورتی کلیدی برای حفاظت خاک، مهار سیل و رسوب و انتشار کربن آلی خاک و از همه مهمتر حفظ رطوبت خاک است. به همین دلیل لازم است، با بهره گیری از ظرفیت های قانونی، مالی و آموزشی نسبت به جایگزینی شخم های حفاظتی در منطقه زاگرس اقدام نمود.

همچنین معاون پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با تاکید بر اینکه  چرای دام مانند گذشته عامل کلیدی تخریب منابع طبیعی نیست معتقد است: تغییر کاربری به دلایل مختلف از جمله نبود نظارت، وضعیت فعلی مدیریت اراضی ملی، اعمال نفوذ اشخاص حقیقی و حقوقی، آتش سوزی و زغال گیری عوامل اولویت دار تخریب این میراث همگانی است. این روند با قوانین جاری خرید و فروش اراضی مشاع، تغییرات اقلیمی مانند خشک شدن تالاب ها و حاشیه رودخانه ها و تبدیل آن به اراضی زارعی و قانون بهره وری فعلی شتاب بسیار زیادی گرفته است.

انتهای پیام/