تخریب مراتع لرستان ارمغان کاهش بارندگی و خشکسالی است / جلوگیری از کوچ زودهنگام عشایر استان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، خشک‌سالی‌های پی‌درپی و کمبود بارندگی‌ها در سال‌های اخیر منجر به فقیرشدن پوشش گیاهی مراتع لرستان گردیده و زنگ خطر تخریب مراتع را در این استان به صدا درآورده‌است.

مراتع با پوشش گیاهی متنوع خود فواید بسیاری برای انسان و محیط‌زیست دارند، رشد گیاهان خودروی مرتعی پوششی حفاظتی برای خاک، نگهداشت منابع آبی، جلوگیری از گردوغبار و فرسایش خاک است و این نعمت خدادادی در ایام ترسالی یکی از بهترین منابع تغذیه دام‌ها و حیوانات محسوب می‌شود که البته باید تعادل بین دام و مرتع در این راستا رعایت شود.

تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی‌های پی‌درپی، چرای زودرس و بیش از حد مجاز دام‌ها از مهم‌ترین عواملی است که کاهش پوشش گیاهی مراتع استان لرستان را به‌دنبال داشته است. کاهش پوشش گیاهی مراتع علاوه بر اینکه تغذیه دام‌ها را با مشکل مواجه می‌کند پیامدهایی چون فرسایش خاک و بروز سیلاب را هم به‌دنبال دارد.

خشک‌سالی‌های متعدد و فقیرشدن پوشش گیاهی مراتع در استان لرستان سال‌های اخیر باعث شده‌است که تأمین علوفه برای دام‌های عشایر با سختی مواجه شود و بسیاری از آن‌ها را مجبور به کوچ زودهنگام جهت دست‌یافتن به مراتع غنی برای چرای دام‌های خود نماید که این امر علاوه بر از بین رفتن مراتع، عدم فرصت بازیابی طبیعت را به‌دنبال دارد.

خشک‌سالی و کاهش 50 درصدی علوفه مراتع 

رضا جودکی رئیس اداره مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه خشک‌سالی یک دوره طولانی کمبود بارش است که منجر به صدمه‌زدن به محصولات زراعی، باغی و علوفه حاصل از مراتع و کاهش عملکرد آن‌ها می‌شود، اظهار داشت: خشک‌سالی جزو جدایی‌ناپذیر اقلیم هر منطقه بوده که شدت و فراونی آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک بیشتر است.

وی با اشاره به اثرات خشک‌سالی بر پوشش گیاهی مراتع افزود: مراتع لرستان با بیش از 884 هزار هکتار عمدتاً در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و حیات حدود 90 درصد دام‌های دامداران وابسته به علوفه این مراتع است.

رئیس اداره مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان عنوان کرد: از 884 هزار هکتار مراتع این استان 147 هزار درجه یک، حدود 670 هزارهکتار درجه دو و 65 هزار هکتار درجه سه است، اما خشک‌سالی باعث شده‌است که همه مراتع به‌عنوان مراتع فقیر خود را نشان دهند.

وی با اشاره به اثرات ناشی از خشک‌سالی بر روی پوشش گیاهی مراتع، بیان کرد: تأثیر خشک‌سالی روی علوفه مراتع هم از لحاظ کیفی و هم کمی است.

رئیس اداره مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان تصریح کرد: میانگین علوفه مراتع در شرایط عادی در هر هکتار 220 کیلوگرم است در حالی که در شرایط خشک‌سالی و کمبود بارندگی شاهد کاهش 50 درصدی علوفه هستیم، یعنی در هر هکتار مرتع تنها 100 کیلوگرم تولید علوفه داریم.

جودکی با اشاره به عمده‌ترین تأثیر خشک‌سالی بر پوشش گیاهی مراتع، اظهار داشت: خشک‌سالی علاوه بر کاهش کمیت گیاهان مرتعی از کیفیت آن‌ها نیز می‌کاهد و این مسئله باعث کم‌شدن ذخیره غذایی آن‌ها به‌واسطه عدم رشد مناسب و کاهش خوش خوراکی و ارزش غذایی به‌علت خشک‌شدن می‌شود.

وی با بیان اینکه خشک‌سالی همچنین باعث هجوم آفات و امراض گیاهی، افزایش فرسایش بادی و تخریب خاک و ایجاد گردوغبار می‌شود، افزود: این پدیده از نظر اجتماعی هم در بین جوامع روستایی و عشایری باعث فروش گسترده گله‌های گوسفند، بیکاری و مهاجرت به حاشیه شهرها می‌شود.

رئیس اداره مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان با اشاره به راهکارهای مقابله با خشک‌سالی مرتع، عنوان کرد: کنترل، نظارت و پایش پروانه‌های چرا صادرشده، جلوگیری از چرای زودرس در مناطق ییلاقی از مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از خشک‌شدن پیش از موعد مراتع است.

احیای مراتع و مدیریت چرای دام‌ها 

وی بیان کرد: استفاده از تمامی پتانسیل‌های عرصه جهت افزایش توان اقتصادی مرتع‌داران که شامل کشت گیاهان دارویی، صنعتی، زنبورداری و گردشگری بوده جهت کاهش فشار بر مرتع و ایجاد معیشت جایگزین از طریق بهره‌گیری از سایر استعدادهای موجود در مراتع از بهترین راهکاری احیای مراتع است.

جودکی با تأکید بر لزوم بیمه‌کردن طرح‌های مرتع‌داری واگذارشده جهت دریافت خسارت ناشی از خشک‌سالی، گفت: تعیین گونه‌های مقاوم به خشک‌سالی و کشت آن‌ها در مراتع در عملیات بیولوژیک نیز از راهکارهای مؤثر در تقویت مراتع لرستان است.

وی با تأکید بر لزوم استفاده از ضایعات و پس‌چرای مزارع جهت تأمین علوفه در دوره خشک‌سالی، بیان کرد: خروج دام مازاد بر ظرفیت، تهیه علوفه دستی و رعایت کامل مدیریت چرای دام‌ها، ایجاد تعادل بین ظرفیت مرتع و جمعیت انسانی وابسته به مرتع و مدیریت رواناب‌های سطحی نیز از مهم‌ترین راهکارهای مؤثر در حفظ مراتع در شرایط خشک‌سالی است.

جودکی با اشاره به برنامه‌های اداره مراتع لرستان جهت حفظ مراتع در شرایط خشک‌سالی پیش رو گفت: این استان با اعمال مدیریت چرای دام‌ها، ساماندهی کوچ عشایر و کنترل پروانه‌های چرا در سال جاری با تشکیل اکیپ‌های ثابت و سیار از چرای زودرس دام‌ها جلوگیری کرده و ضمن برخورد قانونی با دامداران فاقد پروانه و دارای دام مازاد از ورود آنان به مرتع قبل از موعد جلوگیری می‌کند.

نقش مهم مراتع در حفظ خاک

رئیس اداره مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان تصریح کرد: همچنین با در نظرگرفتن تمام پتانسیل‌های موجود در این استان سعی در تهیه طرح‌های تلفیقی چندمنظوره به‌جهت کمک به افزایش درآمد بهره‌برداران مراتع برای کاهش فشار بر مراتع کرده و با ترویج دامداری صنعتی به‌جای سنتی و تغییر دام سبک به سنگین تمام تلاش خود را جهت کاهش چرای دام در عرصه‌های مراتع انجام می‌دهیم.

جودکی با اشاره به برنامه‌های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، اظهار داشت: با تدوین آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، شیوه‌نامه‌ها و تشکیل جلسه کارگروه ملی در بین استان‌های زاگرس‌نشین هرساله ضمن درگیرکردن همه دستگاه‌های عضو کارگروه اعتبار لازم برای این مهم را در نظر می‌گیرد.

وی با اشاره به تأثیر مراتع در کاهش آلودگی، افزود: دامن گسترده سبز مراتع علاوه بر کمک به جذب گردوغبار و تلطیف هوا و آرامش آن باعث جذب دی‌اکسید کربن که یک گاز سمی حاصل از آلاینده‌های فراوان شهرهاست می‌کند که به‌دلیل فعل و انفعالات پدیده فتوسنتز گیاهی باعث جذب و کاهش این گاز سمی و آلودگی می‌شود.

رئیس اداره مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان با اشاره به نقش مراتع غیر از تأمین علوفه عنوان کرد: مراتع در حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش، تنظیم گردش آب در طبیعت، تلطیف هوا، تأمین علوفه موردنیاز دام، تولید محصولات فرعی غیر پچوبی گیاهان دارویی، خوراکی و صنعتی، حفظ ذخایر ژنتیک گیاهی و جانوری نقش اساسی دارند.

ارزش زیست‌محیطی مراتع در حیات بشر

وی بیان کرد: 25٪ ارزش هر هکتار مرتع مربوط به تولید علوفه و 75٪ آن مربوط به ارزش‌های زیست‌محیطی بوده که برای حفظ زندگی بشر لازم است.

مدیرکل امور عشایر لرستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه لرستان یک استان عشایرنشین است و حدود هفت درصد از جمعیت عشایری کشور در این استان سکونت دارند، اظهار داشت: عشایر لرستان با جمعیت حدود 84 هزار نفر در قالب حدود 15 هزار خانوار در 14 ایل و 15 طایفه مستقل سازمان‌یافته که حدود 53 درصد آنها مرد و 47 درصد زن است.

وی با بیان اینکه عشایر لرستان سالانه 130 هزار تن انواع محصولات دامی، باغی و زراعی به ارزش 10 هزار میلیارد ریال تولید می‌کنند، افزود: عشایر با داشتن یک میلیون و 500 هزار واحد دامی سالانه 25 درصد از پروتئین مورد نیاز این استان را تأمین می‌کنند.

مدیرکل امور عشایر لرستان با اشاره به کمبود بارندگی‌ها در چند سال اخیر و خشک‌سالی‌های مداوم عنوان کرد: کمبود علوفه در مراتع این استان و کاهش آب منجر به کاهش شدید وزن و شیر دام‌های عشایر می‌شود که این امر باعث شده‌است درآمد دامداران به‌شدت کاهش یابد.

خشکی مراتع و خطر کوچ زودهنگام عشایر

وی با بیان اینکه خشکی مراتع و گرمای هوا در سال‌های اخیر موجب شده‌است تا عشایر زودتر از زمان کوچ راهی سفر شوند، بیان کرد: در چنین شرایطی چون مراتع به‌اندازه کافی سبز نشده و گیاهان نورس هستند، ورود زودهنگام دام به عرصه‌های طبیعی را تهدید می‌کند و به‌همین خاطر در فصل کوچ بخشی از هم‌وغم متولیان به جلوگیری از کوچ زودهنگام باز می‌گردد.

نورمحمدی با اشاره به کوچ ماشینی عشایر و تأثیر آن در تخریب مراتع گفت: کوچ ماشینی عشایر باعث می‌شود به‌دلیل آماده‌نبودن مراتع برای پذیرش دام‌ها، پوشش گیاهی نورس مراتع با مشکل مواجه شود.

مدیرکل امور عشایر لرستان با تأکید بر لزوم انجام کوچ سنتی عشایر تصریح کرد: کوچ سنتی و براساس تقویم کوچ، باعث می‌شود که تا رسیدن دام‌ها به منطقه مورد نظر، پوشش گیاهی مراتع نیز رشد کافی داشته باشد.

نورمحمدی با تأکید بر اینکه جو و نهاده‌های مورد نیاز عشایر تداوم دامداری و امنیت غذایی قشر عشایر را تأمین می‌کند، اظهار داشت: با توجه به خشک‌سالی و فقر شدید مراتع تأمین جو نیاز اساسی دامداران و عشایر به‌شمار می‌رود.

تخریب مراتع در پس گرانی و کمبود نهاده‌های دامی

وی با اشاره به گرانی و کمبود نهاده‌های دامی، افزود: این امر باعث شده‌است که عشایر به‌سختی علوفه مورد نیاز دام‌های‌شان را فراهم نمایند، بنابراین برای دست‌یافتن به مراتع غنی مجبور به کوچ زودهنگام می‌شوند که این امر تخریب مراتع را به‌دنبال دارد.

مدیرکل امور عشایر لرستان عنوان کرد: زندگی عشایر صددرصد وابسته به طبیعت است و در شرایط بحرانی و خشک‌سالی آسیب می‌بیند.

وی با اشاره به تأمین سوخت مورد نیاز عشایر جهت جلوگیری از بوته‌کنی و بوته‌سوزی در مراتع، بیان کرد: کلاس‌های آموزشی نیز برای عشایر جهت مدیریت مراتع و حفظ آنها با تأکید بر پایداری محیط‌زیست برگزار شده‌است.

نورمحمدی گفت: در مناطقی که عشایر اسکان دارند کارشناسان امور عشایر، جهاد کشاورزی و منابع طبیعی توسعه کشت علوفه‌های مرتعی مناسب هر منطقه از جمله اسپرس و یونجه را به عشایر جهت تأمین علوفه مورد نیاز دام‌ها گوشزد کرده‌اند.

حمایت از عشایر راهکاری برای حفظ مراتع

مدیرکل امور عشایر لرستان با تأکید بر لزوم توزیع نهاده، آب و خدمات‌رسانی به عشایر در شرایط خشک‌سالی تصریح کرد: گرانی علوفه، نهاده‌های دامی و کمبود علوفه در مراتع دامداران را با مشکل روبه‌رو کرده‌است و دولت با در نظر گرفتن تدابیر لازم باید به حمایت از عشایر به‌عنوان مهم‌ترین تولیدکنندگان کشور بیاید تا در بحران خشک‌سالی مجبور به فروش دامهای‌شان نشوند.

نورمحمدی اظهار داشت: جلوگیری از کوچ زودهنگام، رعایت زمان استفاده از مراتع توسط جوامع محلی و عشایر و رعایت ظرفیت دام در مراتع از مهم‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از تخریب مراتع است که هرساله از سوی امور عشایر به عشایر و دامداران لرستان عواقب آن هشدار داده می‌شود.

اگر زمان ورود و خروج دام، ظرفیت دام و مدت استفاده از مراتع را رعایت نکنیم، با کاهش تولید علوفه و از بین‌رفتن ترکیب پوششی مراتع به‌ویژه در بحران خشک‌سالی پیش رو مواجه می‌شویم.

خشک‌سالی از نظر زیست‌محیطی نیز فرسایش خاک، افزایش رواناب و هدررفت آب را در پی خواهد داشت، بنابراین ضروری است که در کمبود بارندگی‌های پیش رو با در نظر گرفتن دقیق تقویم کوچ و جلوگیری از کوچ زودهنگام عشایر از تخریب پوشش مراتع به‌عنوان میراثی برای آیندگان جلوگیری کنیم.

انتهای پیام/ی