اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان در ایجاد رشد اقتصادی پایدار
با نگاهی گذرا بر اقتصاد کشورهای مختلف نیز مشخص می‌شود که در شرایطی که مدل‌های سنتی رشد همچنان بر نقش عوامل سنتی مانند سرمایه فیزیکی تاکید می‌کنند، نگاه کشورهای توسعه یافته به تولید و رشد اقتصادی تغییر یافته است.
خبرگزاری تسنیم، انتقال از نظام تولید منبع‌محور به نظام تولید دانش‌بنیان، یکی از مهمترین راهکارهای افزایش رشد و بهره‌وری در هر اقتصادی است. در واقع، دانش و فناوری عاملی بنیادی است که گستردگی کاربرد آن باعث رشد و توسعه اقتصادی جوامع می‌شود. برای سنجش میزان دانش به کار رفته در تولیدات کشورها، شاخص‌های مختلفی وجود دارد. یکی از مهم ترینِ این شاخص‌ها، شاخص پیچیدگی اقتصادی است. رویکرد پیچیدگی اقتصادی مبتنی بر این اصل است که محصولات تولید‌شده در اقتصاد، سطح دانش و مهارت موردنیاز برای تولید آن محصول را آشکار می‌کند.
مطالعات انجام شده توسط پروفسور هاسمن (استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد) در سال 2006، و همچنین تحقیقات گسترده انجام شده در داخل و خارج کشور نشان داد که تفاوت در رشد اقتصادی پایدار کشورها، به سطح پیچیدگی تولیدات آنها به عنوان شاخص اصلی اقتصاد دانش‌بنیان بازمی‌گردد. گروه‌های تحقیقاتی دانشگاه هاروارد و ام‌آی‌تی نیز در سال 2011 اولین اطلس پیچیدگی اقتصادی جهان را منتشر کردند. مجموعه این مطالعات باعث شد تا دیدگاه اقتصاددانان از اواسط دهه 2010، از نگرش سنتی به تولید (برای مثال محاسبه ارزش تولید ملی) به مفهوم جدید تولید دانش‌بنیان تغییر یابد. در این رویکرد، صرف‌نظر از ارزش ریالی تولید، سطح دانش به کار رفته در تولید از اهمیت بیشتری در دستیابی به رشد اقتصادی با ثبات برخوردار است.
بر اساس مطالعات انجام‌شده، کالاهای الکترونیک و هواپیما و مواد شیمیایی بیشترین سطح پیچیدگی و محصولات کشاورزی و مواد خام کمترین سطح پیچیدگی و برخورداری از دانش در تولید را به خود اختصاص داده‌اند. بر این اساس، در بررسی تجارت بین ایران و شرکای عمده تجاری (چین، هند، ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا) به خوبی مشخص می‌شود که ایران واردکننده محصولات با درجه بالای پیچیدگی و دانش و صادرکننده محصولات با درجه پایین پیچیدگی و دانش است.
با نگاهی گذرا بر اقتصاد کشورهای مختلف نیز مشخص می‌شود که در شرایطی که مدل‌های سنتی رشد همچنان بر نقش عوامل سنتی مانند سرمایه فیزیکی تاکید می‌کنند، نگاه کشورهای توسعه یافته به تولید و رشد اقتصادی تغییر یافته است. نگاه مدرن، به میزان انباشت دانش در تولید معطوف است. براساس اطلس اقتصاد دانش‌بنیان، در سال 2006 در بین 128 کشور دنیا، ژاپن رتبه اول، امارات رتبه 51 و ایران در رتبه 88 قرار داشته است.
این حقایق آماری و علمی، به خوبی ضرورت تغییر اطلس تولید ملی کشور از محصولات با سطح دانش پایین به محصولات دارای تکنولوژی پیشرفته (High Tech) را نمایان می‌سازد و لزوم اهتمام تمامی دست اندرکاران بخش‌های مختلف علمی و تولیدی کشور برای تحقق شعار مدبرانه و هوشمندانه سال 1401 با عنوان «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» را یادآور می‌گردد.
* حمید مظاهری تبار – دانشجوی دکتری اقتصاد
انتهای پیام/
