جلوه‌گری گنبد ایلخانی در گرو بی‌هویتی بافت فرسوده قزوین قرار گرفته است
گروه استانها- با وجود اینکه آرامگاه یا بقعه تاریخی حمدالله مستوفی شاخص‌ترین اثر تاریخی و معماری سبک ایلحانی در استان قزوین است، اما بافت نوساز و بی‌هویت پیرامون این اثر از جلوه‌گری آن کاسته است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ازقزوین،آرامگاه حمدالله مستوفی دانشمند، جغرافیدان، مورخ، شاعر و نویسنده مشهور ایرانی سده هشتم هجری در خیابان(محله) ملک‌آباد سابق کوچه مستوفی واقع شده و یکی از بقعه‌های زیبا و کم‌نظیر معماری ایلخانی محسوب می‌شود. از نظر فضایی آرامگاه حمدالله مستوفی در بین 2 بقعه مذهبی مهم استان یعنی امامزاده علی(ع) و مقبره آمنه خاتون و در کنار گورستان شرقی قزوین قرار گرفته که در فاصله مکانی بین این مقبره‌ها بزرگان زیادی به خاک سپرده شده‌اند. با وجود اینکه آرامگاه یا بقعه تاریخی حمدالله مستوفی شاخص‌ترین اثر تاریخی و معماری سبک ایلخانی در استان قزوین است، اما بافت نوساز و بی‌هویت پیرامون این اثر از جلوه‌گری آن کاسته است.
تشکیل نخستین انجمن میراثی برای مرمت آرامگاه مستوفی
یک قزوین‌شناس با بیان اینکه حرکت جدی برای احیا و مرمت مقبره مذکور از دهه اول قرن جاری خورشیدی آغاز شده، اظهار داشت: در آن دوران هم مانند امروز مشکل تأمین اعتبار برای بازسازی بناهای تاریخی وجود داشته است و به همین خاطر انجمن مردمی حفظ بناهای تاریخی قزوین که برای تعمیر این عمارت تشکیل شده بود، مطابق سندی که در 26 خرداد 1310 ثبت شده، از تیمورتاش دعوت می‌کنند که ریاست افتخاری این انجمن را به عهده بگیرد.
محمدعلی حضرتی‌ها دلیل این دعوت را موقعیت سیاسی ممتاز تیمورتاش دانست و اضافه کرد: از آنجایی که تیمورتاش وزیر دربار بود، اعضای انجمن او را به این نهاد مردمی دعوت کردند تا از موقعیت حکومتی او برای مرمت آثاری مانند بقعه حمدالله مستوفی استفاده کنند. اما تیمورتاش با ارسال نامه به فرمانداری وقت قزوین از عضویت در این انجمن عذرخواهی می‌کند.
مرمت‌های اولیه
این قزوین‌پژوه با اشاره به صورت جلسات تنظیم‌شده به‌جامانده از این انجمن گفت: بر طبق این صورت جلسه‌ها از وجوه اعانه‌های محلی قزوین و مرکز(تهران) استفاده و تعمیر بنای یادشده شروع شده است. به تدریج که روند تأمین اعتبار برای بازسازی مقبره حمدالله بهتر می‌شود، در سال‌های 1318 و 1319 کار مرمت اولیه بنا تمام می‌شود.
حضرتی‌ها درباره نحوه مرمت این مقبره هم بیان کرد: با تصرفاتی در مجموعه بنا از جمله کاشیکاری گنبد مقبره و قطاربندی که در گنبد به کار می‌برند، تا حدی گنبد را سامان می‌بخشند. در ضمن مقرنس‌ها را مانند بناهای تقریباً هم دوره این آرامگاه از جمله امامزاده‌های کمان ضیاء‌آباد و عبدالله فارسجین و مقبره علی شکرناب اجرا می‌کنند.
وی افزود: زمستان 1332 برف بسیار سختی می‌بارد که همه کاشی‌ها ریخته می‌شود و گنبد دچار آسیب‌های جدی می‌شود. مقرنس‌های بیرونی گنبد همه آسیب می‌بینند. چون در آن زمان استادکاری هم در قزوین نبوده، وزارت فرهنگ وقت گروهی را می‌فرستد که بنا را مرمت کنند. در سال 1333 به مرمت شروع می‌کنند و تا آذرماه کار مرمت را به پایان می‌رسانند. از داخل مقبره هم کاشیکاری می‌کنند که تا سال 1362 هم باقی می‌ماند.
مرمت‌های تازه
یک کارشناس مرمت ابنیه تاریخی هم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم به 3 عکس سیاه سفیدی که از بنای حمدالله مستوفی در ابتدای دهه 60 گرفته شده، اشاره کرد و گفت: این عکس‌ها نشان می‌دهند که مزار حمدالله مستوفی در سده اخیر فاقد سنگ بوده و بر اساس اطلاعاتی که ما از سال 1309 (مبدأ مرمت بنا) در اختیار داریم، هیچ اثری از آن وجود نداشته است.
سعید پیله‌وری با یادآوری اینکه سنگ مقبره حمدالله مستوفی در گذر زمان از بین رفته بود، اضافه کرد: با توجه به اینکه داشتن سنگ مزار جزو هویت بخش بناهای آرامگاهی است، سنگ مزارش را با الهام از الگوی متعارف در دوره ایلخانی که بناهای گهواره‌ای و همچنین یک سنگ شاهد می‌گذاشتند، طراحی و با خوشنویسی استاد علیرضا محبی نوشته و توسط یک گروه حجاری آماده‌سازی شد. حجاری‌هایی که توسط گروه 35 نفره به مدت 9 ماه انجام و بعد سنگ قبر نصب شد.
وی ادامه داد: خطوط این مزار به صورت نقش برجسته و بر روی سنگ مرمر کار شده و بر روی سنگ شاهد ابیاتی از حمدالله مستوفی در ستایش اهل بیت پیامبر اکرم(ص) حکاکی شده و بر روی سنگ قبر اصلی نیز زندگی‌نامه و آثار وی به خط نسخ نوشته شده است.
لزوم ساماندهی بافت پیرامون آرامگاه
با توجه به احیای بقعه حمدالله مستوفی و نقش مهم این آرامگاه تاریخی در هویت بخشی به محله ملک‌آباد قزوین ضرورت دارد که این محله کهن هم متناسب و همسوی با هویت فرهنگی این بنا پوست بیندازد و از هر لحاظ برای پذیرش گردشگر و امکان بهره‌برداری اقتصادی از این موقعیت ویژه توسعه پیدا کند.
یک فعال حوزه میراث فرهنگی با تأکید بر ضرورت ساماندهی شهری محله تاریخی ملک‌آباد عنوان کرد: اگر در پیرامون مقبره حمدالله مستوفی گشتی زده باشید، خیلی زود متوجه می‌شوید که این مقبره با بافت شهری اطراف خود هیچ گونه تناسبی به لحاظ معماری و شهرسازی ندارد و گویی مقبره حمدالله از دوران ایلخانی بریده و به این محله چسبانده شده است.
مهدی مسعودبیگی با اشاره به تخریب خانه‌های تاریخی این محله در چند سال گذشته گفت: اگرچه اکثر این خانه‌های تاریخی قدمت خیلی بالایی نداشتند، اما نوع معماری و روح حاکم بر بنای آنها تناسب بی‌بدیلی با معماری بقعه حمدلله مستوفی داشت، اما متاسفانه اغلب این خانه‌ها در سال‌های اخیر به بهانه توسعه و نوسازی محله از بین رفتند.
وی لزوم حمایت شهرداری و میراث فرهنگی از توسعه هویت‌محور محله ملک‌آباد را یادآور شد و افزود: اگر شهرداری و میراث فرهنگی قزوین دست به دست هم دهند و یک الگوی معماری غنی برای این محله طراحی کنند، نه تنها اقتصاد گردشگری محله ملک‌آباد متحول می‌شود، بلکه زیبایی آن می‌تواند برای سایر محله‌های تاریخی ایران الهام‌بخش باشد.
مسعودبیگی ادامه داد: همچنین لازم است که از احداث مجتمع‌های مسکونی بلند در اطراف آرامگاه مستوفی جلوگیری شود تا این مکان تاریخی امکان ثبت جهانی پیدا کند. ضمن اینکه چشم‌انداز گسترده و افقی این بنا برای تهیه عکس‌های گردشگری بسیار مهم است.
به گزارش تسنیم، به نظر می‌رسد با توجه به عبور از بحران کرونا و رونق گرفتن تدریجی گردشگری در قزوین بافت پیرامون این مقبره تاریخی مورد تجدید نظر قرار گرفته و با ساختار تاریخی و معماری این اثر هماهنگ شود.
انتهای پیام/ی
