مبعث در نگاه عترت |دو علت بعثت پیامبر اکرم (ص) در کلام امیرالمؤمنین (ع)

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ماجرای بعثت رسول خدا صلی الله علیه و آله  فرآیندی بود که خداوند برای تحقق آن، مقدماتی را به وسعت تاریخ پیامبران الهی اختصاص داد؛ رسولی که بنا بود با بعثتش، دین را به وسیلۀ ولایت امیر مؤمنان و ائمه علیهم‌السلام به کمال رسانده و نعمت را برای بشریت به صورت تامّ و بی هیچ عیب و نقصی قرار دهد؛ از این جهت تمام رسولان الهی بشارت ظهور آخرین نبی را به قوم خود دادند تا حجت بر تمام بشریت تمام شود؛ از جملۀ این رسولان و بلکه فوق تمام آنها، (و مادون پیامبر) حضرت عیسی علیه‌السلام بود که بشارت به ظهور رسول خدا را داد و خداوند این حقیقت را در قرآن ثبت کرد، آنجا که از زبان عیسای نبی فرمود « ... وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتی‏ مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ»؛ و شما را به آمدن رسولی پس از خودم که اسمش احمد است، بشارتگرم.

علاوه بر این، دربارۀ فلسفۀ بعثت رسول خدا صلی الله علیه و آله احادیثی از ائمه علیهم‌السلام وجود دارد که در واقع مکمل بشارت‌های انبیاء به ظهور حضرتش است. امیرالمؤمنین طی خطبه‌ای وقتی به ماجرای بعثت رسول خدا می‌رسند، می‌فرمایند «... إلی أن بَعَثَ اللَّهُ سُبحانَهُ مُحَمَّداً رَسولَ اللَّهِ لإِنجازِ عِدَتِهِ و إتمامِ نُبُوَّتِهِ مَأْخُوذاً عَلَى النَّبِیِّینَ مِیثَاقُهُ مَشْهُورَةً سِمَاتُه؛ تا اینکه خداوند سبحان محمد رسول‌الله را مبعوث کرد تا وعده خویش را به انجام رساند و سلسله نبوتش را کامل کند، در حالى که از پیامبران عهد و پیمان گرفته شده بود (تا ایشان نیز به رسالت او اقرار کنند و مبعوث شدن و خاتمیّتش را به امّتهاى خود خبر دهند، پس پیش همه جهانیان) علامت و نشانه‌‏هاى او شهرت یافت‏. 

دو گزاره‌ای که دربارۀ فلسفۀ بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله در این حدیث وجود دارد، شامل: «لإِنجازِ عِدَتِهِ» و «و إتمامِ نُبُوَّتِهِ» است؛ یعنی به ثمر رساندن وعده‌اش و به کمال رساندن نبوتش. 

دربارۀ گزارۀ اول یعنی بعثت پیامبر با هدف «تحقق وعدۀ خدا»، می‌توان از دو منظر نگاه کرد: اول، وعده‌ای که خداوند به انبیاء و رسولان مبنی بر ظهور رسول خدا صلی الله علیه و آله داد که ناظر بر گذشته عالم است. دوم، وعده‌ای که خداوند به دنبال بعثت رسول خدا بناست محقق کند که ناظر بر آینده عالم است. آیۀ 33 سوره توبه یا آیه9 سوره صف از جمله آیاتی‌اند که درباره وعده غلبه دین حق بر تمام ادیان به تبَع رسالت رسول خدا صلی الله علیه و آله سخن می‌گوید؛ به عنوان نمونه در آیه «هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون‏؛ او کسى است که پیامبرش را با هدایت و دین درست، فرستاد تا آن را بر هرچه دین است پیروز کند، هرچند مشرکان خوش نداشته باشند.» طبق احادیث عترت، تنزیل این آیه در زمان نزول قرآن و تحقق آن در آینده و با ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه خواهد بود؛ به عنوان نمونه امام صادق علیه‌السلام فرمود این رویداد هنگام خروج قائم محقق می‌شود: «إِذَا خَرَجَ الْقَائِم» (تفسیر فرات الکوفی، ص481) یا امام کاظم علیه‌السلام در روایتی دیگر فرمود «یُظْهِرُهُ عَلَى جَمِیعِ الْأَدْیَانِ عِنْدَ قِیَامِ الْقَائِم‏.» یعنی هنگام قیام قائم،‌ دین حق بر تمام ادیان غلبه می‌یابد. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏1، ص 432) بنابراین تحقق دین حق در پهنه عالم در گروی ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه است که کلید این امر با بعثت رسول خدا صلی الله علیه و آله و به دنبال آن، نزول قرآن و اعلان رسمی ولایت عترت در روز عید غدیر  آغاز شد.

اما درباره فرازی که فرمود «مَأْخُوذاً عَلَى النَّبِیِّینَ مِیثَاقُهُ»، استنادات قرآنی و رواییِ متعددی درباره عهد و میثاق انبیاء و رسولان با رسول گرامی اسلام وجود دارد؛‌ از جمله آیاتی که حاکی از اخذ عهد و میثاق خداوند از انسان‎ها و مخصوصاً پیامبران نسبت به نبوت پیامبر و ولایت اهل‎بیت است، آیه172 سوره اعراف است. خداوند در این آیه می‌فرماید «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی‏ آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى‏ شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلین‏؛ و هنگامی را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم‏، ذریه آنان را برگرفت و ایشان را بر خودشان گواه گرفت که آیا پروردگار شما نیستم‏؟ گفتند: «چرا، گواهی دادیم‏» تا مبادا روز قیامت بگویید ما از این [امر] غافل بودیم.» امام صادق ذیل این آیه فرمود: «... سپس خداوند از پیامبران میثاق گرفت و گفت «أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ؛آیا پروردگار شما نیستم؟» سپس [خداوند] فرمود و این محمد، رسول خدا و این، علی، امیرالمؤمنین(ع) نیست؟ [پیامبران] گفتند بله؛ پس از آن نبوتشان تثبیت شد.» (بصائر الدرجات، ج1، ص70)

این عهد و میثاق علاوه بر مصداقش در عالم ذر، مصداقی دنیایی هم دارد که در ماجرای معراج پیامبر رخ داد. ابوحمزه ثمالی از ابی ربیع و ایشان از امام باقر علیه‌السلام روایتی جالب توجه از مواجهه تمام انبیاء با پیامبر اسلام در ابتدای سفر معراج‌شان و در بیت‌المقدس خبر داد. امام باقر ذیل آیه اول سوره اسراء: «سُبْحانَ الَّذِی أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا؛ ^{_{پاک است آن که بنده خود را شبى از مسجد الحرام به مسجد الاقصى که پیرامون آن را برکت داده‌‏ایم برد، تا برخى از نشانه‌‏هاى خویش را به او بنماییم}}»، فرمود: از جمله نشانه‏‌هایى که به محمد نمایاند، آنجا که به بیت‌‌المقدس برد، این بود که خداوند همه انبیاء و مرسلین را از ابتدا تا انتها جمع کرد و به جبرئیل فرمود دو تا دو تا اذان و اقامه بگو و او در اذان خود گفت: «حَیَّ عَلَى خَیْرِ الْعَمَلِ»، سپس محمد صلّى اللَّه علیه و آله جلو آمد و بر آن قوم نماز خواند و هنگامى که بازگشت، خداوند به ایشان فرمود: «وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً یُعْبَدُون؛ و از رسولان ما که پیش از تو گسیل داشتیم جویا شو؛ آیا در برابرِ [خداى‏] رحمان، خدایانى که مورد پرستش قرار گیرند مقرّر داشته‌‏ایم؟» (45 زخرف) پس رسول خدا فرمود: بر چه گواهى مى‏‌دهید و چه چیز را عبادت مى‏‌کنید؟ گفتند: شهادت مى‌‏دهیم بر یکتایى و بى‏‌شریکى الله و اینکه تو رسول خدایى، بر این مطلب عهد و میثاق ما را گرفتى؛ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ عَلَى مَنْ تَشْهَدُونَ وَ مَا کُنْتُمْ تَعْبُدُونَ قَالُوا نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ- وَ أَنَّکَ رَسُولُ اللَّهِ أُخِذَتْ عَلَى ذَلِکَ عُهُودُنَا وَ مَوَاثِیقُنا». نافع گفت: راست گفتى اى ابو جعفر. (الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی)، ج‏2، ص325)

انتهای‌پیام/