ردگیری منافقین در سینمای ایران/ از "ضد" تا "به رنگ ارغوان"
دهه شصت ایران را باید دوران التهابات سیاسی دانست. دورانی که در آن گروه‌های مختلف سیاسی و حتی نظامی اتفاقات عجیبی را رقم زدند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛ دهه شصت ایران را باید دوران التهابات سیاسی دانست. دورانی که در آن گروه‌های مختلف سیاسی و حتی نظامی اتفاقات عجیبی را رقم زدند. یکی از پر بحث‌ترین این جریانات نیز گروهک منافقین بود که بیشتر از آنکه ردای سیاست پوشیده باشند، پیشبند قصابی به تن کرده بودند. پیشبندی که نمایش آن در سینمای ایران بیشتر از زاویه نگاه عاشقانه بوده است.
فیلم‌هایی که در چهل سال گذشته درباره این سازمان مخوف ساخته شده‌اند، بیشتر بر جنبه دراماتیک و عاشقانه افرادی تاکید داشتند که یا درون سازمان بودند و یا از بیرون به این گروهک مرتبط شده‌اند. افرادی که عمدتا گول ظاهر جذاب سازمان را خورده بودند و در انتها با فداکاری علیه سازمان منافقین به مبارزه پرداختند.
مبارزه‌ای که تم بیشتر فیلم‌های منافقین به خصوص در سال‌های گذشته، آن هم در جشنواره فجر را تشکیل می‌دهد؛ از امسال بگیرید که فیلم «ضد» به کارگردانی امیر عباس ربیعی در جشنواره فجر حاضر است تا دیگر آثاری که درباره آن‌ها خواهیم گفت. ربیعی امسال با موضوع منافقین وارد جشنواره شده است، کارگردانی که در اثر قبلی خود یعنی «لباس شخصی» نیز به موضوع نفوذ منافقین و چهره خباثت آمیزشان پرداخته بود.
فیلمی که باید آن را در ادامه آثار قبلی دانست که درباره منافقین ساخته شده‌اند. به خصوص دو فیلم «ماجرای نیمروز» و «رد خون» که محمد حسین مهدویان آن‌ها را کارگردانی کرده است. این دو فیلم که موضوعشان درگیری‌های اطلاعاتی و نظامی انقلابیون با گروهک منافقین بوده در جشنواره‌های قبلی درخشش خوبی داشته‌اند.
«ماجرای نیمروز» در جشنواره دوره سی و پنجم توانست سیمرغ بهترین فیلم و همچنین سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را از آن خود کند. فیلمی هیجان انگیز که تلاش می‌کرد سازمان منافقین را در اوایل انقلاب با آن چهره خشونت آمیزش به مخاطب خود نشان دهد. «رد خون» نیز با همان فرمان مهدویان بار دیگر به منافقین اما اینبار در عملیات مرصاد پرداخته است.
«رد خون» نیز همچون «ماجرای نیمروز» مورد استقبال سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر قرار گرفت. فیلمی که در مجموع سه سیمرغ را به خود اختصاص داد. اما دو فیلم مهدویان تفاوت متمایزش با دیگر آثار درباره منافقین، جنبه اکشن و تریلر هیجانی بود که به مخاطبانش ارائه می‌داد. دقیقا برعکس فیلم «امکان مینا» که کمال تبریزی آن را کارگردانی کرده است.
فیلمی که در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر باز هم پای منافقین را به سینما باز کرد. البته این اثر بیشتر به موضوع کشمکش‌های یک زوج جوان می‌پرداخت که درگیر نبرد اطلاعاتی و نظامی نیروهای امنیتی ایرانی و نیروهای منافقین شده بودند. این فیلم نیز در جشنواره توانست دو سیمرغ را برای عواملش به ارمغان بیاورد.
ماجرای عاشقانه در فیلم کمال تبریزی جزو پیرنگ اصلی داستان بود اما نه به اندازه فیلمی دیگر که آن نیز موضوع عشق را به میان دعواهای دهه شصت میان منافقین و نیروهای اطلاعاتی ایران آورد. فیلم «سیانور» بهروز شعیبی را احتمالا باید بهترین اثر درام درباره منافقین دانست. فیلمی که آن نیز در جشنواره دوره سی و چهارم حضور داشت اما در سایه فیلم کمال تبریزی قرار گرفت.
فیلم شعیبی نیز به موضوع عشق و روابط عاشقانه زوجی جوان در دل سازمان منافقین می‌پردازد و از سمتی چهره عجیب و خشونت آمیز این سازمان را به مخاطب خود نشان می‌دهد. فیلمی که موضوعش شباهت زیادی به سریال‌هایی دارد که صدا و سیما درباره منافقین ساخته است؛ سریال‌هایی همچون « ارمغان تاریکی»، «پروانه» و « نفس».
«نفوذی» دیگر اثر درباره منافقین و نقش آن‌ها در دوران دفاع مقدس به خصوص در میان آزادگان ایرانی است. فیلمی به کارگردانی احمدکاوری و مهدی فیوضی که امیر جعفری در آن نقش یک آزاده تازه برگشته از اسارت را بازی می‌کند. فیلمی که همچون «ضد» به مسئله نفوذ این سازمان در میان نهادها و مجموعه‌های اوایل انقلاب می‌پردازد.
اگر درباره منافقین صحبت می‌کنیم نباید فیلم جنجالی «به رنگ ارغوان» ابراهیم حاتمی کیا را فراموش کنیم. فیلمی که پنج سال توقیف بود و در بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر حاضر شد تا جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره را از دیگر رقبا برباید. فیلمی که در آن این بار نه یک تریلر هیجانی و نه یک درام عاشقانه بلکه مسئله خانواده‌های منافقین مورد کنکاش حاتمی کیا قرار می‌گیرد.
فیلم حاتمی کیا در مجموع پنج سیمرغ از جمله بهترین فیلم، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین فیلم‌برداری را از آن خود کرد. نکته قابل تامل اما این است که فیلم حاتمی کیا در سال 1383 ساخته شد و اثر قبلی که با موضوع منافقین بود به سال 1365 باز می‌گردد. فاصله‌ای بیست ساله که نشان می‌دهد سینمای ایران آنچنان که باید در دهه 70 به موضوع منافقین و نقش آن‌ها چه در دهه شصت و چه حتی در زمان حال نپرداخته است.
نقشی که خباثت‌ها و دشمنی‌هایی که این گروه علیه مردم ایران داشته را شاید به طور کامل به نمایش نگذاشته است. هرچند که در سال‌های گذشته آثار بیشتری درباره این گروهک در سینما و به خصوص جشنواره فجر همچون فیلم «ضد» ساخته امیر عباس ربیعی که جدیدترین فیلم با موضوع منافقین و فعالیت‌های آن‌هاست، دیده‌ایم.
انتهای پیام/
