یادداشت تحلیلگر ترک درباره غرب ستیزی اردوغان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها که اقتصاد ترکیه در شرایط بحرانی قرار گرفته، دولت اردوغان، بیش از هر زمان دیگری مورد انتقاد مخالفین قرار گرفته است.

یکی از انتقادات سران احزاب مخالف اردوغان، این است که مواضع تند و آتشین او علیه کشورهای اروپایی، تبعات و پیامدهای اقتصادی فراوانی به دنبال آورده است. از دیگر سو، برخی از تحلیل گران معتقدند که غرب ستیزی دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، دلایل سیاسی – امنیتی مهمی دارد و حزب حاکم، منافع خود را در این می بیند که سیاست مزبور را ادامه دهد.

طاها آک یول تحلیلگر قدیمی روزنامه قرار معتقد است که اردوغان در چند سال گذشته همواره تلاش کرده تا خود را همچون یک رهبر و سیاستمدار غرب ستیز به داخل و خارج معرفی کند.

طاها آک یول که کتاب های مشهوری درباره تاریخ جمهوریت ترکیه، لائیسم و اهمیت تفکیک قوا نوشته، تا چند سال پیش، از روزنامه نگارانی بود که به طور مرتب با اردوغان مصاحبه و مواضع او را تایید می کرد. اما حالا چند سالی است که از رسانه های نزدیک به آکپارتی فاصله گرفته و در روزنامه ای قلم می زند که ارتباطی جدی با عبدالله گل، احمد داود اوغلو و علی باباجان دارد.

چرا اردوغان غرب ستیزی می کند؟

یکی از مفاهیم و ویژگی هایی که در سخنرانی های رئیس جمهور اردوغان در هفت هشت سال اخیر نمایان شده، غرب ستیزی است.

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه، از محکوم کردن اقدامات دولت پکن در اردوگاه‌های کار اجباری و تحمیل اذیت و آزار مداوم بر ترک‌های مسلمان اویغور، پرهیز می کند. ولی به محض این که فرصتی برای سخنرانی به دست بیاورد، با تمام قدرت، به اروپا می تازد.

همین دو روز پیش بود که رئیس جمهور، یک بار دیگر لازم دید اروپایی ها را با چنین سخنانی بنوازد: ما در اروپا همچنان با اسلام ستیزی فزاینده دست و پنجه نرم می کنیم.  سیاستمداران اروپایی به جای مقابله با این جریان های بیمارگونه که جامعه را مسموم می کنند، تقریباً بنزین روی آتش می ریزند و به شعارهایی که مسلمانان و مهاجران را هدف قرار می دهد، می چسبند و مهاجمین را عملاً تقویت می کنند. به ویژه می بینیم که زنان مسلمان، به خاطر داشتن حجاب، با تبعیض روبرو هستند. ما نمی توانیم اجازه دهیم اروپا، جایی که 35 میلیون مسلمان با ریشه های مختلف زندگی می کنند، به اردوگاه کار اجباری برادران ما تبدیل شود.»

کسانی که این سخنان را شنیدند، بی اختیار از خود پرسیدند: مگر اقدامات چین هم عین اسلام ستیزی نیست؟ آیا نباید انتظار داشت که رئیس جمهور ترکیه، از اعمال تبعیض علیه زنان ترکستان شرقی انتقاد کند؟ آیا نباید در مورد برابری زن و مرد چیزی بگوید و لااقل در چند جمله کوتاه، از حقوق اویغورها صحبت کند؟

اردوغان آن سال ها و اردوغان اکنون

زمانی که اردوغان عهده دار مقام نخست وزیری ترکیه می شد، در بیانیه انتخاباتی خود در سال 2007، بر «اهمیت حقوق جهانی» تاکید کرد و توضیح داد که حزب عدالت و توسعه اصلاحاتی را بر اساس تصمیمات دادگاه اروپایی حقوق بشر انجام داده است.

وی صراحتاً در آن دوران اعلام کرد که معیارهای اروپایی، همان چیزهایی هستند که نقشه راه آینده ترکیه را ترسیم می کند و تمام اقدامات آتی دولت او بر اساس این معیارها خواهد بود. در همان دوران بود که اردوغان، چندین بار بر اهمیت اعزام دانشجویان و اعضای هیأت علمی به دانشگاه‌های غربی تأکید کرد.

او به همه هواداران خود وعده داده بود که در دولت او، «تربیت و تبادل اساتید و دانشمندان در داخل و خارج» به عنوان یک سیاست مهم و استراتژیک، در دستور کار است.

اردوغان به شکلی صادقانه و دور از تاکتیک های تبلیغاتی می گفت: «دانشجویان و داوطلبان دانشگاهی باید دانش و مهارت خود را در دانشگاه های اروپایی افزایش دهند. تا بتوانند پس از بازگشت به کشور، الگوهای توسعه را در کشور خودشان هم پیاده کنند.»

اما اندک اندک رویه و اندیشه اردوغان تغییر کرد و رسید به جایی که در تاریخ 21 سپتامبر 2017 گفت: «کسانی که برای تحصیل به غرب اعزام شده بودند، غالباً با گرفتن فرهنگ غرب و از دست دادن هویت خود به کشورهای خود باز می گشتند. کسانی که از آنها انتظار می رفت دستور العملی برای نجات کشورشان ابداع کنند، مأموران داوطلب غرب شدند و عملاً در جبهه کسانی قرار گرفتند که علیه منافع کشور، فعالیت می کنند.»

کدام غرب؟

در جمع متفکرین کشور ما، اختلاف نظرهایی در مورد کشورهای غربی وجود دارد، اما انتقاد و دیپلماسی در بیان مشکلات یک چیز است و این که غرب را کاملاً دشمن اسلام جلوه دهیم، چیز دیگری است. البته کسی نمی تواند این واقعیت را انکار کند که همین الان، در غرب بیماری اسلام هراسی وجود دارد. اما یادمان باشد، همه آنها اسلام ستیز نیستند و اتفاقاً وقتی که دونالد ترامپ برای مسلمانان محدودیت ایجاد کرد، غربی ها هم بودند که به خیابان ها می آمدند و می گفتند: «ما همه مسلمانیم».

واقعیتی به نام حاکمیت قانون در غرب

نتایج تحقیقات میدانی چندین موسسه معتبر، این واقعیت را نشان می دهد که حتی جوانان مذهبی ما نیز ترجیح می دهند در کشورهای غربی کار کنند و سراغ هیچ کشور اسلامی نروند!

اما یکی دیگر از تناقض ها و تضادهای فکری و سیاسی عجیب اردوغان این است که بازار کشور ما، با سرمایه غربی بسیار گرم است. دولت ما و بخش خصوصی ما، بارها  از غرب وام گرفته است. پس چه چیزی باعث می شود که رئیس جمهور ترکیه تا اندازه ای از غرب عصبانی باشد؟ پاسخ چنین است: ارزش های غرب مانند آزادی، قانون و حقوق بشر، به معنای واقعی کلمه، اردوغان را ناآرام می کند.

جالب است که اردوغان، از سویی، آشکارا به ارزش ها و سیاست های اروپا می تازد و از سوی دیگر در تاریخ 17 نوامبر 2021 می گوید: «اتحادیه اروپا اکنون باید روابط خود را با ترکیه، از منظر استراتژیک ببیند.»

طبیعتاً چین و روسیه نیز دقیقاً به این شکل دوست دارند به اتحادیه اروپا نزدیک شوند اما مساله اینجاست که اروپا نمی تواند به خاطر دوستی با چین و روسیه و ترکیه، موضوعات مهمی همچون حاکمیت قانون و آزادی و نهادهای مدنی را کنار بگذارد.

اردوغان هنوز هم این واقعیت را نپذیرفته که روابط دانشگاهی، سیاسی و تجاری با غرب، ناگزیر به توسعه اندیشه های حقوقی و آزادی می شود. معرفی مداوم غرب به عنوان دشمن اسلام، نمی تواند این روند را تغییر دهد و واقعیت این است که اقتصاد ما از این مواضع و سخنان اردوغان، بسیار آسیب دیده است. علاوه بر این، در محافل سیاسی و دیپلماتیک غرب نیز، دوستان خود را از دست داده ایم.

مرحوم ممتاز تورهان، یکی از معلمان بزرگ اندیشه ملی گرایانه، به چند ویژگی غرب توجه کرده که بسیار برای ترکیه لازم است: ذهنیت علمی، فناوری، تضمین قانون و حقوق بشر.

انتهای پیام/