واکاوی مشکل بحران آب در اصفهان| بی‌تدبیری‌های ۲۰ ساله در زاینده‌رود/ رفع تنش آبی فلات مرکزی ایران نگاه ملی می‌خواهد
گروه استانها- رفع مشکلات حوضه آبریز زاینده‌رود، این روزها به یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان کشور تبدیل شده و توجه و تمرکز بر راهکارهای عملیاتی، از جمله مهمترین نکات در دستور کار مسئولان کشور قلمداد می‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، موضوع بحران آب در استان اصفهان، مسئله‌ایست که به نظر می‌رسد طی سال‌های گذشته در اثر سوءمدیریت و بی تدبیری و بارگذاری های اشتباه بر رودخانه ایجاد شده که هیچ گاه عزمی جدی برای حل بحران آن در مدیران کشوری و استانی شکل نگرفته و راهکاری اساسی در قبال آن اندیشیده نشد.
اما امروز دیگر زنگ خطر به صدا درآمده و مشکلاتی چون موضوع آلودگی هوا، فرونشست،کاهش ذخیره آی سد و مشکل شرب، روی دوش اصفهان سنگینی می‌کند و به نظر می‌رسد باید برای این مشکل راهکاری جدی در دستور کار قرار داد. به گفته متخصصان و کارشناسان حوزه آب، در صورت وجود عزمی جدی در اقدامات چاره‌جویانه، امکان احیای این رودخانه و بازگرداندن حیات و زندگی به این شهر امکان پذیر است.
زاینده‌رود میراث‌دار بی‌تدبیری‌های 20 سال گذشته است
اگرچه راهکارهای بسیاری برای موضوع آب ارائه می‌شود اما به نظر می‌رسد هنوز هیچ یک راهکاری اساسی در این زمینه قلمداد نمی‌شود.
مهدی طغیانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در خصوص این موضوع به تسنیم می‌گوید : در نگاه نمایندگان استان اصل موضوع آب این موضوعی است که نباید آنرا به مناقشات مردم با مردم کشاند. انباشت بی‌تدبیری ها در بیست سال گذشته این موضوع را به کلافه پیچیده‌ای تبدیل کرده ؛ اکنون به نقطه ای رسیدیم که حل مسئله به سادگی نیست.البته در مورد احیای زاینده رود ما معتقدیم با مسئله‌ای روبرو هستیم که حل شدنی است.رودخانه زاینده‌رود می‌تواند به جریان دائمی تبدیل شود همانگونه که در گذشته این گونه بوده است، البته نه این روشی حکمرانی.
وی افزود: من در یکی از نطق‌های خود در مجلس نیز گفتم که ما نیاز به روش جدید حکمرانی داریم.روش حکمرانی غلط قبلی از بالا به پایین و دستوری است در وزارت نیرو میزان تخصیص هر سال را تعیین می کنند. بر اساس کاهش میزان بارندگی و گزارشات هواشناسی میزان آب به شرب و صنعت اختصاص می‌یابد و باتوجه به اینکه میزان بارش ها کم شده به محیط زیست و کشاورزی تخصیص آبی صورت نمی‌گیرد و چرا جویی نیز در این روش حکمرانی وجود ندارد؛ نتیجه آن فرونشست و مشکلات کشاورزان و بی توجهی مسئولین به آنچه در حال اتفاق افتادن است می شود.
حکمرانی غیرمشارکتی در موضوع آب، چاره کار نیست
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: این نوع حکمرانی از بالا به پایین و غیر مشارکتی و غیر شفاف است و مردم در این تصمیم گیری دخیل نیستند.
وی ادامه داد: زمانی در یکی از جلسات اداری اعلام کردم چه اشکالی دارد که مهمترین مسئله شهر اصفهان که موضوع آب است مانند آلودگی هوا در میادین مختلف شهر به صورت تابلو نمایش داده شود؟ اطلاعاتی مانند ورودی و خروجی سد زاینده‌رود، در نقاط مختلف شهر اطلاع رسانی شود تا مردم بدانند چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
آمار دقیق ورودی و خروجی سد زاینده‌رود
طغیانی تصریح کرد: اکنون میزان خروجی روزانه از سد زاینده‌رود، 17.5 متر مکعب بر ثانیه و ورودی به چم‌آسمان یعنی آخرین نقطه ای که برداشت‌ها اتفاق می افتد، 13.5 متر مکعب بر ثانیه است. این درحالی است که در فصل برداشت بالادست نیستیم و اکنون4 متر مکعب بر ثانیه کمبود داریم که اگر در مقیاس سالانه حساب کنیم 150 میلیون متر مکعب کمبود آب داریم.
وی ادامه داد: این 150 میلیون متر مکعب به صورت غیرمجاز در استان‌های مختلف برداشت می‌شود، در حالی که حقابه محیط زیست شامل تالاب گاوخونی و بخشی هم مربوط به نفوذ آب در کف بستر رودخانه است که حدود 176 میلیون متر مکعب است. در واقع اگر همان 150 میلیون متر مکعبی که وارد سد زاینده رود نمی شود تعیین تکلیف شود، بخش عمده‌ای از مشکل محیط زیست ما حل می‌شود.
همه مسائل حل مشکل زاینده‌رود، سخت‌افزاری نیست
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه عمده اقدامات سخت‌افزاری است، تصریح کرد: وقتی خواستار حل مسئله زاینده رود می شویم صحبت از به مشکل برخوردن طرح انتقال آب می کنند.
وی ادامه داد: همه مشکلات زاینده‌رود سخت افزاری و مهندسی نیست، بخشی نیز اجتماعی و اقتصادی و بخشی رسانه‌ای بوده و بخشی نیز فرهنگی است. حتماً باید مسئله شرب آب را مدیریت کنیم زیرا کشور ما در فلات خشک قرار دارد و این نوع مصرف قابل قبول نیست.
نباید به مسئله، نگاه تک‌بعدی داشت
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: متاسفانه نگاه تک بعدی به مسئله زاینده‌رود وجود دارد. موضوعات کشت مبتنی بر کم آبی، مدیریت مصرف و نهاد های مختلف وزارت نیرو و جهاد کشاورزی باید به میدان بیایند. حکمرانی کنونی زاینده‌رود وضع را نه تنها بهتر بلکه روز به روز سخت‌تر می‌کند.
وی با بیان اینکه در نظر گرفتن میزان آورده آب، مولفه‌های اصلی روش حکمرانی صحیح است، تصریح کرد: روش حکمرانی که مشارکتی است و همه کسانی که از این رودخانه ذینفع هستند، شامل مردم، صنعت و کشاورز و حق آبه‌دار تصمیم می‌گیرند. این روش شفاف و عدالت محور و منصفانه است.
طغیانی افزود: نمی‌شود موقع تخصیص آب سالانه منابع و مصارف روی بخشی از ذینفعان مانند کشاورزی و محیط زیست خط بزنیم. این دور از انصاف و عدالت و خانه خراب کردن مردم است زیرا وضعیتی که در نوبت کشاورز و فرونشست زمین در اصفهان می بینیم حاصل حکمرانی دستوری است.
تغییر حکمرانی آب در دستور کار قرار گیرد
طغیانی خاطرنشان کرد: بخشی از کاری که ما نماینده ها باید انجام دهیم و مدتی است آن را شروع کرده‌ایم و تلاش برای طرح تغییر حکمرانی و چهارچوب نظری حاکم بر آن است و اگر این توفیق حاصل شود، بعد از آن باید سراغ اقدامات اجرایی برویم.
وی با اشاره به فعالیت‌های تخصصی در زمینه آب بیان کرد: کارهای علمی زیادی در مورد حوزه زاینده‌رود انجام شده است چیزی که ما انتظار داریم عمل به آن است.
نباید بارگزاری جدیدی بر حوضه آبریز زاینده‌رود انجام داد
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به جلسه نمایندگان با رئیس جمهور در خصوص مسئله آب استان بیان کرد:در جلسه نمایندگان با رئیس جمهور آیت الله رئیسی اعلام کرد نیاز به اقدامات زمانبندی شده برای احیای زاینده رود است. همچنین در این جلسه مطرح کردم، بر اساس مصوبات 9 ماده ای شورای عالی آب دیگر نباید بیش از این بار گذاری جدید جمعیتی بر این استان صورت گیرد.
وی ادامه داد: اکنون طرح کاهش تولید مسکن ساخت 160 هزار مسکن را به شهرهای جدید اصفهان تکلیف کرده سیاست های کلی جمعیت گذاری جدید جمعیت را در سواحل دریا و نه در فلات مرکزی ایران مجاز دانسته.
طغیانی گفت: عمده ساکنان شهرهای جدید اصفهان از مهاجران شهرهای دیگر هستند، پس بار گذاری های جدید جمعیت باید متوقف شود. 160 هزار مسکن جدید که به استان اصفهان تحمیل شده، منجر به سکونت حداقل پانصد هزار جمعیت جدید در این شهرها می‌شود.
وی ادامه داد: حتی از آب و فاضلاب استان اصفهان نیز به صورت مکتوب درخواست کردم که آیا توان تامین این بار گذاری جدید جمعیتی دارید و پاسخ مکتوب این اداره به من و دیوان محاسبات این بود که توان تامین آب جمعیت جدید را ندارند .در پایان جلسه رئیس جمهور به این نتیجه رسید که هم مشکل کم آبی و هم مشکل مسکن داریم و باید به گونه‌ای این دو را با هم پیش ببریم.
انتقال آب از خلیج فارس به شرط‌ها و شروط‌ها
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه طرح‌های انتقال آب نیز به گفته اساتید و تخصصی بایدها و نبایدهایی وجود دارد، گفت: انتقال آب از خلیج فارس اصفهان اگر جایگزین مصرف فعلی صنایع ما شود، اشکال ندارد ولی اگر منجر به توسعه صنعت شود تازه اول مشکل است.
وی بیان کرد: از توسعه صنعت استقبال می‌کنیم ،چرا که باعث افزایش تولید کشور می شود اما توسعه صنعت یعنی نیروی کار به خاطر اینکه بیکاری ما در استان اصفهان از نوعی بیکاری سابق التحصیلان دانشگاهی است، جنس آن جنس کارگر کارخانه نیست و این یعنی مهاجرت به اصفهان اتفاق می افتد.
طغیانی بیان کرد: این مهاجرت یعنی نیاز به شرب جدید. یعنی آب مورد نیاز صنعت را با خط لوله انتقال میدهیم و صنعت و توسعه میدهیم با جمعیت جدید بارگذاری آب شرب جدید ایجاد می‌کند.
وی بیان کرد: من از انتقال آب به اصفهان ورود هر قطره آب به اصفهان استقبال می‌کنم ولی در صورتی که جایگزین مصارف فعلی بشود، نه اینکه مصرف جدید ایجاد کند.
وضعیت اقتصادی طرح‌های انتقال آب
نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: برآورد تمام شده آب جدیدی که به استان انتقال پیدا می‌کند، طبق نظر کارشناسان برای هر متر مکعب حدود 2 یورو یعنی چیزی حدود 60 هزار تومان است، چون اغلب تصفیه‌خانه‌های دریایی و تجهیزات آن از خارج وارد می‌شود.
وی بیان کرد: سئوال من این است کدام کشاورز و کشتی است که با متر مکعبی 60 هزار تومان صرفه اقتصادی داشته باشد؟ کدام فردی حاضر است برای هر متر مکعب آب 60 هزار تومان پرداخت کند؟ میزان پولی که از مردم برای آب شرب دریافت می کنیم هر مترمکعب 500 تومان است و این برای صنعت 5 هزار تومان است، پس از انتقال آب خلیج فارس به اصفهان مشکل را حل می‌کند در صورتی که جایگزین برداشت آب صنایع از زاینده رود و آبخوان شود.
منابع آبی اصفهان وارد این استان نشده است
طغیانی تصریح کرد: موضوع دیگر در خصوص تونل های انتقال آب است که این تونل ها قرار بوده انجام شود انتقال پیدا کند و انتقال داده شود، بخشی به استان همسایه رفته است ولی چیزی به اصفهان نیامده است.
وی گفت: در واقع بارگذاری و تخصیص به استان هم جوار صورت گرفته در حالی که منابع آبی نیامده و در تابلوی منابع و مصارف استان هم جوار آمده که از فلان طرح انتقال تامین شود؛ آن طرح ها هنوز انجام‌نشده آب آنها اختصاص یافته و متاسفانه یکی یکی تخلفات وضع آب استان ما و کشاورزان و فرونشست اصفهان را به این اینجا رسانده است.
راهکار چیست؟
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برای شروع عمل، زاینده رود امروز به این فهرست اقدام زماندار نیاز دارد، گفت: متأسفانه در موضوع آب استان و موضوعات پیرامون آن مانند مشکلات نشست آلودگی هوا و محیط زیست دیدگاه شفاف و روشن و دقیقی که بین نخبگان و کارشناسان و متخصصان استان اصفهان وجود دارد، در بین مسئولان کشوری و وزرای جهاد کشاورزی و نیرو و معاونان آنها نیست. این احساس در مسئولان کشوری وجود ندارد که اگر این شهر با همین منوال پیش رود اصفهان بر سر مردمش خراب می شود.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در خصوص وضعیت آب دشت اصفهان بیان کرد: اکنون از دشت آبخوان اصفهان و باغها سالانه حدود 500 میلیون مترمکعب آب در حال برداشت است. ظرفیت این آبخوان از حدود 7.5 میلیارد متر مکعب آب به حدود 4 میلیارد متر مکعب آب رسیده است. بر اساس برآورد کارشناسان 9 سال دیگر می توانیم با همین روند برداشتی سالیانه ادامه دهیم، 9 سال دیگر آب این آبخوان تمام می شود.
طغیانی افزود: زمانی برای احیای آن نداریم. رودخانه زاینده رود رگ حیاتی آبخوان دشت اصفهان بوده؛ مانند سطح ماسه ای که بر اثر عبور آب باشد و بعد از قطع جریان آب این ماسه منقبض می‌شود و بر اثر فشارهایی که روی آن قرار دارد فرومی ریزد.
احیای زاینده‌رود به اقدامی فوری و انقلابی نیاز دارد
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: برای احیای زاینده‌رود خواسته ما این است که اقدامی فوری،جدی،عملی و انقلابی صورت گیرد؛ این به معنای فقط پیش بردن طرح‌های انتقال نیست، طرح‌های انتقال یکی از پازل حل موضوع آب است.
وی ادامه داد: راهکار بلندمدت و کوتاه‌مدت برای موضوع آب تفاوتی ندارد، باید سعی کنیم مدیریت را به صورت مشارکتی پیش ببریم. باید مردم را در مدیریت دخیل کنیم. اکنون اگر به شرق اصفهان سفر کنیم، قناته هزار ساله می بینیم که در حال جریان است، پس چگونه رودخانه دائمی خشک شده است؟ تفاوت این دو در این است که قنات توسط خود مردم و به صورت مشارکتی نگهداری، لایروبی و به صورت مشارکتی مصرف می شود. روش مدیریت رودخانه زاینده رود به صورت حاکمیتی و پشت درهای بسته بوده است باید این روش متوقف شود.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی گفت: دوستداران محیط زیست و کشاورزان می‌گویند می‌توانیم به مدیریت آب و محیط زیست کمک کنیم؛ به شرطی که دولت همکاری داشته باشد نه این که به صورت خودمختار عمل کند.پس گام و راهکار اول مشارکت همه ذینفعان حوضه زاینده رود شامل کشاورزان، صنعت و مردم است تا با میزان منابع ،مصرف را مدیریت و برای ادامه راه تصمیم بگیرند.
طغیانی در خصوص تجربه جهانی در اداره منابع آبی اظهار داشت: در دنیا نیز منابع آبی به صورت مشارکتی اداره می‌شود. روش اداره پر آب ترین کشورهای دنیا نیز این گونه که در ایران روال است، نیست. مردم و ذینفعان گاه در تصمیم گیریها دخالت می دهند ما که در کشور کم آبی قرار داریم ، باید این مشارکت را مضاعف انجام دهیم.
وی با اشاره به اینکه ما اکنون دچار مسئله فاجعه منابع مشترک شده ایم، بیان کرد: همه سعی می‌کنند به این منبع مشترک که همگی در حال استفاده از آن هستیم، چنگ بزنند. آنها که در بالادست هستند دسترسی شان بهتر و استفاده شان بیشتر است و آنهایی که پایین دست هستند، محروم می ماند. این روش صحیح اداره منابع آبی نیست.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه آگاهی دادن گام اول احساس درد است، تصریح کرد: باید مردم اصفهان، علاوه بر کشاورزان از ماجرای بحران آب مطلع شوند مردم این شهر در مدارس و دانشگاهها باید آگاه شوند و این دانستن منجر به مطالبه مشترک و مشارکت می کند.احیای زاینده‌رود از نگاه کارشناسان قطعاً ممکن است به شرطی که حکمرانی منابع آب را دگرگون کنید.
اجماع مدیران استان و مردم در ارائه راهکار رمز شکل گیری مطالبه مشترک در استان است
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در خصوص تحولی که باید در استان و در سطح مدیران اتفاق بیافتد، گفت: اولین آن اجماع بر مجموعه ای از راهکار است؛ یعنی در حل بحران آب استان دیدگاه‌های همه مشترک باشد و این مهم ترین موضوعی است که در استان نیاز داریم. از استاندار تا مدیران و نمایندگان همه بر یک راهکار مشترک و علمی اشتراک داشته باشند و این کار توسط اصحاب رسانه به مردم منتقل شود.
وی خاطر نشان کرد: ما بهترین دانشگاه ها و بهترین اساتید و نخبگان را در حوزه آب در استان داریم که به راهکارهای خوبی رسیدند همه این راهکارها را دنبال کنیم تا به مردم برای شکل گیری مطالبه گری مشترک آگاهی بدهیم.
همه ذینفعان حوضه آبریز زاینده‌رود دیده شوند
به گفته سیدرضا مرتضوی، استاندار اصفهان، وزیر نیرو در جلسه هفته گذشته با استاندار اصفهان متعهد شد که در مباحث قانونی و حقوقی، مصوبات گذشته شورای عالی آب را پیگیری کند. وی گفت: علی‌اکبر محرابیان در این جلسه تاکید کرد تلاش کند با تشکیل ستاد احیای زاینده‌رود برنامه‌ریزی بلندمدتی فراهم شود تا همه استان‌هایی که از این حوضه بهره‌مند می‌شوند بتوانند به صورت منصفانه از آن بهره ببرند.
وی با بیان اینکه وضعیت سد زاینده‌رود وضعیت محدودی است افزود: نکته‌ای که ما باید توجه داشته باشیم این است که وضعیت سد زاینده‌رود و ذخیره آبی که داریم، یک وضعیت محدودی است و باید با یک نگاه عالمانه و کارشناسانه و با اولویت تامین آب شرب 6 میلیون نفر جمعیتی که از این حوضه بهره‌مند هستند، تدبیری بیندیشیم که از این خط قرمز یعنی تامین آب شرب مردم عبور نکنیم.
راهکارها مشخص است
بسیاری بر این باورند که احیای حوضه آبریز زاینده‌رود، جز با توجه به شرایط همه ذینفعان این حوضه آبریز ممکن نیست و باید برای این موضوع راهکاری اندیشید.
به گفته مجید نادرالاصلی، رئیس کمیسیون آب و مناطق کم برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان سند راهبردی اجماع‌سازی حرکت در پیگیری مسئله آب تهیه می‌شود. وی گفت: این سند حکایت از آن دارد که شرح وظایف دستگاه‌ها برای چگونگی پیگیری موضوع و نوع و شکل پیگیری وظیفه‌شان را بتوانیم در این جلسه ارائه کنیم. در جلسه‌ای که در استانداری اصفهان برگزار شد این سند را مطرح کردیم و منجربه آن شد که این سند تا دریافت نظرات سازمان‌ها، گروه‌ها و افرادی که در جلسه بودند تکمیل شود و از طریق استانداری نسبت به پیگیری و در صورت تأیید اجرایی شدن آن اقدام کنند.
نادرالاصلی پیرامون التزام به اجرای این سند با تأکید بر نقش مشورتی شورای شهر درخصوص سایر سازمان‌ها، خاطرنشان کرد: مشکل آب و یکسری از مشکلات استان و حتی کشور این است که ما بعضاً گفتمان واحد برای موضوع مشخص نداریم که این موضوع ممکن است مشکل اساسی سایر استانها نیز باشد اما اعتقاد ما آن است که نتوانستیم یک حرکت هماهنگ و همراه را مجموعه سازمان‌هایمان داشته باشیم، بنابراین می‌توان با ایجاد این سند، زمینه اجرای فعالیت‌ها را فراهم آورد.
انتهای پیام/163/ش
